w art. 239a mówi, że decyzja nieostateczna, czyli taka, od której podatnik się odwołał (ma na to 14 dni licząc od dnia doręczenia decyzji), nie podlega wykonaniu.
Jeśli jednak decyzji nadany zostaje rygor natychmiastowej wykonalności, to nawet wniesienie odwołania nie powstrzyma poborcy skarbowego. Przystąpi on do przymusowego ściągnięcia należności, nie czekając, aż organ drugiej instancji zajmie się odwołaniem.
Powinny wystąpić określone przesłanki
Nadanie nieostatecznej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności – w myśl art. 239b ordynacji podatkowej – możliwe jest, gdy:
- organ podatkowy ma informacje, z których wynika, że wobec strony toczy się postępowanie egzekucyjne w zakresie innych należności pieniężnych, lub
- strona nie posiada majątku o wartości odpowiadającej wysokości zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, na których można ustanowić hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy, które korzystałyby z pierwszeństwa zaspokojenia, lub
- strona dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku znacznej wartości, lub
- okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż trzy miesiące (przy czym zgodnie z wyrokiem WSA w Szczecinie z 16 czerwca 2010, I SA/Sz 294/10, okres ten należy liczyć od daty wydania postanowienia o nadaniu decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności).
WSA w Łodzi zauważył, że art. 239b § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej nie mówi nic o wysokości należności pieniężnej, w stosunku do której prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, kładąc nacisk jedynie na okoliczność toczenia się tego postępowania.
Stąd też „posiadanie przez organ wiedzy o prowadzeniu wobec podatniczki egzekucji z tytułu należności pieniężnej w sposób oczywisty (...) stanowiło ziszczenie się przesłanki określonej w art. 239b § 1 pkt 1” (wyrok z 2 lutego 2010, I SA/Łd 1000/09) - czytaj więcej w artykule "Zaległy mandat grozi ściągnięciem VAT".
Zdaniem sądu przesłanki zastosowania rygoru natychmiastowej wykonalności zachodzą także wtedy, gdy egzekwowana kwota jest niewielka i nie może oddziaływać w sposób negatywny na możliwość wykonania jakiejkolwiek decyzji podatkowej.
Jeśli bowiem podatnik nie reguluje niewielkich należności kwotowych, istnieje duże prawdopodobieństwo, że nie uiści dużo wyższych należności wynikających z decyzji urzędu skarbowego.
Przepisy nie wymagają, aby wszystkie wymienione powody występowały jednocześnie. Wystarczy zaistnienie choćby jednego z nich. Potwierdza to wyrok WSA w Olsztynie z 15 lipca 2010 (I SA/Ol 421/10) - zobacz więcej w artykule "Kiedy decyzja podatkowa musi być natychmiast wykonalna". Wynika z niego, że „stwierdzenie w stanie faktycznym sprawy podatnika już jednej z tych okoliczności daje organowi podatkowemu możliwość zastosowania wspomnianego rygoru”.
Organ powinien uprawdopodobnić
Aby jednak decyzji nadać rygor natychmiastowej wykonalności, niezbędne jest jeszcze, aby organ podatkowy uprawdopodobnił, że zobowiązanie wynikające z decyzji nie zostanie wykonane. Przy czym – jak wynika z wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim – „uprawdopodobnienie wystąpienia danej okoliczności oznacza wykazanie, iż zachodzi duże prawdopodobieństwo zmaterializowania się jej (...)
Uprawdopodobnienie należy rozumieć jako obiektywny stan wiedzy, w świetle której istnienie faktu jest wysoce prawdopodobne” (orzeczenie z 26 stycznia 2010, I SA/Go 620/09).
Ustawodawca nie wymaga jednak od organu podatkowego, aby wykazał te okoliczności za pomocą „przewidzianych przepisami procedury dowodów, a rygory uznania jego twierdzeń są złagodzone i odformalizowane” (cytowany wcześniej wyrok WSA w Olsztynie).
Jeśli fiskus nie skorzysta z możliwości nadania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności, to i tak, jeśli izba skarbowa utrzyma decyzję w mocy (mimo wniesionego odwołania), stanie się ona ostateczna. Czyli będzie podlegała wykonaniu.
Przegrana z izbą skarbową nie oznacza jednak końca sporu. Podatnik ma jeszcze możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Na czas toczącego się przed sądem sporu przepisy dopuszczają możliwość wstrzymania wykonania decyzji. Na mocy art. 239f ordynacji podatkowej może to nastąpić na wniosek podatnika albo z urzędu (tu inicjatywa należy do fiskusa).
Odstąpi, gdy będzie zabezpieczenie
Organ podatkowy pierwszej instancji (czyli w praktyce urząd skarbowy) wstrzyma na wniosek podatnika wykonanie decyzji ostatecznej w razie wniesienia skargi do sądu (do momentu uprawomocnienia się orzeczenia sądu) po przyjęciu zabezpieczenia wykonania zobowiązania wynikającego z decyzji wraz z odsetkami za zwłokę (do wysokości zabezpieczenia i na czas jego trwania).
Takimi zabezpieczeniami mogą być: gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa, poręczenie banku, weksel z poręczeniem wekslowym banku, czek potwierdzony przez krajowy bank wystawcy czeku, zastaw rejestrowy na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski – według ich wartości nominalnej, depozyt w gotówce, pisemne i nieodwołalne upoważnienie organu podatkowego do wyłącznego dysponowania środkami pieniężnymi podatnika zgromadzonymi na rachunku lokaty terminowej (potwierdzonego przez bank lub SKOK).
Wniosek podatnika powinien być załatwiony bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu 14 dni (niezałatwienie go w tym terminie powoduje wstrzymanie wykonania decyzji do czasu doręczenia postanowienia w sprawie przyjęcia zabezpieczenia, chyba że przyczyny niezałatwienia wniosku na czas zostały spowodowane przez podatnika).
Z własnej inicjatywy fiskus wstrzyma wykonanie decyzji, po wniesieniu skargi do sądu, jeśli uzyska wpis hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego, które zabezpieczą wykonanie zobowiązania podatkowego.
Wstrzymać może też sąd
Podatnik, który wnosi skargę, może też liczyć na to, że wykonanie zaskarżonej decyzji wstrzyma sąd. Pozwala na to art. 61 § 2 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2002 nr 153, poz. 1270 ze zm.).
Zgodnie z nim po przekazaniu skargi sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania całości lub części decyzji. Warunkiem wydania takiego postępowania jest wykazanie okoliczności uzasadniających możliwość wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.
WSA w Gliwicach w postanowieniu z 28 kwietnia 2010 (III SA/Gl 924/10)
stwierdził: „jeżeli potencjalna egzekucja należności podatkowych w sytuacji materialnej strony skarżącej mogłaby doprowadzić do następstw trudnych do odwrócenia, może być uznana za okoliczność powodującą powstanie niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków” .
Z kolei NSA stwierdził, że przesłanka w postaci niebezpieczeństwa wyrządzenia szkody jest zwykle utożsamiana z realnym zagrożeniem dla istniejącej, aktualnej sytuacji ekonomicznej (gospodarczej) strony postępowania.
„Trudne do odwrócenia skutki powstają zwykle tam, gdzie po wykonaniu decyzji jest niemożliwy powrót do pierwotnego stanu. W obu sytuacjach chodzi o wyjątkowe zagrożenie odpowiadające szczególnej kategorii ochrony tymczasowej strony postępowania” (postanowienie z 23 września 2009, I OSK 1232/09).
Sąd orzeka w kwestii wstrzymania wykonania na podstawie przytoczonych we wniosku okoliczności. Powinien przy tym uwzględnić indywidualny charakter każdej sprawy i możliwość wystąpienia dla skarżącego niebezpieczeństwa. Zwrócił na to uwagę NSA w postanowieniu z 4 marca 2010 (II OZ 178/10).
Z kolei w postanowieniu z 13 sierpnia 2009 (I OZ 779/09) stwierdził: „spowodowanie trudnych do odwrócenia skutków musi być rozważane z uwzględnieniem specyfiki aktu administracyjnego, którego dotyczy wniosek o wstrzymanie”.
Warto pamiętać, że odmowa wstrzymania wykonania decyzji przez organ podatkowy nie pozbawia skarżącego się podatnika złożenia wniosku do sądu.
Trzeba będzie zapłacić odsetki
Wniesienie odwołania od decyzji czy złożenie skargi do sądu administracyjnego nie ma wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę. W każdym z tych przypadków podatnik ponosi ryzyko, że w razie przegranej będzie musiał zapłacić fiskusowi należne kwoty powiększone dodatkowo o odsetki za zwłokę i to liczone za cały okres trwania sporu. Również wstrzymanie wykonania decyzji nie ma wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę, o czym mówi wyraźnie art. 239h ordynacji podatkowej.
Zażalenie nie pomoże
Rygor natychmiastowej wykonalności nadaje organ podatkowy pierwszej instancji w drodze postanowienia. Służy na nie zażalenie. Niestety, jego wniesienie nie spowoduje, że fiskus wstrzyma wykonanie decyzji.
Czytaj więcej w serwisie o:
Egzekucja zaległości podatkowych
