Przedsiębiorcy o niskich przychodach, z drobnymi wyjątkami, z mocy ustawy są zwolnieni z opodatkowania VAT. W 2011 r. ze zwolnienia tego korzystają podatnicy, których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczy 150 tys. zł.

Zwolnienie to nie obejmuje podatników dokonujących dostawy wyrobów z metali szlachetnych, towarów opodatkowanych akcyzą, nowych środków transportu oraz terenów budowlanych i przeznaczonych pod zabudowę.

Obowiązkowo jako podatnicy VAT muszą się także zarejestrować przedsiębiorcy świadczący usługi prawnicze, usługi w zakresie doradztwa, a także jubilerskie. Bez względu na wartość sprzedaży mają obowiązek rozliczać ten podatek podmioty niemające siedziby lub miejsca zamieszkania w Polsce, które tu dokonują czynności objętych VAT.

[srodtytul]Przepisy musi znać każdy[/srodtytul]

Objęcie z mocy ustawy przedsiębiorców zwolnieniem od opodatkowania VAT sugerować by mogło, że nie muszą oni znać przepisów [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2004/DU2004Nr%2054poz%20535a.asp]ustawy o VAT[/link]. Nic bardziej mylnego. Przede wszystkim przedsiębiorca zwolniony od VAT ze względu na limit obrotów musi prowadzić ewidencję sprzedaży za dany dzień. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z ustawy o VAT.

Jej prowadzenie ma na celu ustalenie, w którym momencie i czy w ogóle ma miejsce przekroczenie limitu sprzedaży zobowiązującego do rejestracji i rozpoczęcia rozliczania VAT. Poza tym podstawowym obowiązkiem przedsiębiorcy mają jeszcze kilka innych, szczególnie jeżeli świadczą usługi dla odbiorców z innych krajów Unii Europejskiej.

[srodtytul]Kto musi złożyć VAT-R[/srodtytul]

Przedsiębiorcy korzystający ze zwolnienia od VAT, ale świadczący usługi poza granicami Polski mają obowiązek złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT-R. W zgłoszeniu deklaruje się m.in. świadczenie usług na rzecz kontrahentów z UE.

Obowiązek złożenia zgłoszenia wynika z art. 97 ustawy o VAT. Należy to zrobić przed wykonaniem pierwszej usługi na rzecz podatnika VAT UE. Jednak nie zawsze.

Dotyczy on tylko usług, o których mowa w art. 28b ustawy o VAT, czyli od których VAT rozliczany jest w kraju, gdzie siedzibę ma nabywca. O numer VAT UE nie muszą się ubiegać np. podatnicy świadczący usługi związane z nieruchomościami, restauracyjne i kateringowe czy krótkoterminowego wynajmu środków transportu.

[srodtytul]Przykład[/srodtytul]

Polski przedsiębiorca ma zamiar świadczyć usługi montażu maszyn na terytorium Niemiec na rzecz kontrahenta niemieckiego. Podatnik jest zwolniony od opodatkowania VAT w Polsce, ze względu na wysokość sprzedaży. Mimo to musi złożyć formularz VAT-R przed wykonaniem pierwszej usługi na rzecz kontrahenta z Niemiec. Urząd skarbowy rejestruje przedsiębiorcę jako podatnika VAT UE.

Numerem tym ma on obowiązek posługiwać się w transakcjach z udziałem kontrahentów z innych krajów UE. Uzyskanie numeru VAT UE nie oznacza jednak, że przedsiębiorca automatycznie staje się podatnikiem VAT czynnym zobowiązanym do rozliczania tego podatku i składania deklaracji.

Nadal postaje on podatnikiem zwolnionym podmiotowo (tylko że zarejestrowanym jako podatnik VAT UE). Zostaje mu nadany NIP z prefiksem PL, którym to numerem ma obowiązek posługiwać się w transakcjach wewnątrzwspólnotowych.

[srodtytul]Rachunek jak faktura[/srodtytul]

Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy czynni są zobowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy.

Ust. 2 tego przepisu mówi, że obowiązki te stosuje się odpowiednio do dostawy towarów lub świadczenia usług, dokonywanych przez podatników VAT zarejestrowanych jako czynni lub zwolnieni, jeżeli miejscem opodatkowania tych czynności jest terytorium innego niż Polska kraju i dla tych czynności usługodawcy ci nie zarejestrowali się tam jako podatnicy VAT (lub podatku o podobnym charakterze).

Oznacza to, że przedsiębiorca podmiotowo zwolniony z VAT dokumentując świadczenie usług na rzecz odbiorcy z kraju UE, ma obowiązek podawać na wystawianym rachunku swój NIP UE. Obowiązek ten ciąży na nim, mimo że przepisy ordynacji podatkowej, które regulują, jakie dane musi zawierać rachunek, takiego obowiązku nie przewidują.

Wystawiony rachunek powinien zawierać również takie dane, jak NIP UE nabywcy (jeżeli jest on zarejestrowanym podatnikiem VAT UE), oraz informację o tym, że to nabywca usługi jest zobowiązany do rozliczenia VAT. Można na fakturze albo podać adnotację, że podatek rozlicza nabywca, albo wskazać właściwy przepis ustawy lub dyrektywy. Prawidłowe jest także zamieszczenie na rachunku oznaczenia „odwrotne obciążenie”.

[srodtytul]Zagraniczne usługi bez limitu[/srodtytul]

Zgodnie z ustawą o VAT podatnikiem jest każdy, kto prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Nie ma tu znaczenia, czy działalność jest prowadzona w Polsce, na terytorium Wspólnoty czy też w krajach trzecich. Bez znaczenia jest także to, czy przedsiębiorca zarejestrował się czy nie jako podatnik VAT, a nawet czy w danym państwie w ogóle występuje podatek obrotowy.

Jest to bardzo ważne m.in. dla przedsiębiorców zwolnionych od VAT, którzy wykonują usługi poza granicami Polski. Dla celów ustalenia, w którym miejscu opodatkowana jest świadczona przez nich usługa, traktuje się ich jako podatników VAT. Ustawa o VAT mówi, że miejscem opodatkowania usług świadczonych między przedsiębiorcami jest miejsce, gdzie nabywca posiada siedzibę.

Oznacza to, że jeżeli polski przedsiębiorca zwolniony z VAT świadczy usługę na rzecz kontrahenta z zagranicy, to miejscem opodatkowania tej usługi jest kraj, gdzie nabywca ma siedzibę firmy. Obowiązek rozliczenia VAT ciąży na kupującym w ramach mechanizmu odwrotnego obciążenia (reverese charge).

Usługi świadczone poza granicami Polski przez polskiego przedsiębiorcę nie są wliczane do limitu, po przekroczeniu którego trzeba rozpocząć rozliczanie VAT. Skoro miejscem świadczenia usług nie jest Polska, to nie są one tu opodatkowane.

Nie można więc ich uznać za sprzedaż, o której mowa w ustawie o VAT. Sprzedażą jest bowiem tylko odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski. Do wartości limitu VAT uprawniającego do zwolnienia wlicza się tylko wartość sprzedaży opodatkowanej w Polsce. Może zatem mieć miejsce taka sytuacja, że podatnik, który świadczy usługi poza Polską na rzecz kontrahentów z zagranicy, przekroczy znacznie 150 tys. zł, a i tak nadal będzie zwolniony z VAT w Polsce.

[ramka][b]Przykład[/b]

Podatnik świadczy usługi na ruchomym majątku na terenie Francji. W 2010 r. na rzecz francuskich firm wykonał usługi na łączną kwotę 200 tys. zł.

Podatnik w Polsce nadal pozostaje zarejestrowany, jako podatnik zwolniony. To dlatego że wartość usług świadczonych we Francji nie powoduje utraty zwolnienia podmiotowego. [/ramka]

[ramka][b]Firmy nierozliczające podatku też wypełniają informację VAT-UE[/b]

Przepisy ustawy o VAT wskazują, że podatnicy zarejestrowani jako VAT UE mają obowiązek składać informacje podsumowujące. Obowiązek ten dotyczy tak podatników czynnych, jak i zwolnionych (ale zarejestrowanych jako podatnicy VAT UE).

Przedsiębiorcy zwolnieni od VAT nie składają więc deklaracji VAT-7, ale muszą wypełniać informację VAT-UE. Trzeba przy tym zaznaczyć, że VAT-UE należy składać tylko wtedy, gdy przedmiotem świadczenia są usługi opodatkowane według zasady ogólnej, tj. na podstawie art. 28b ustawy o VAT. Informacji podsumowujących nie muszą składać np. podatnicy, którzy świadczą usługi budowlane czy projektowe (związane z nieruchomościami), bo te uregulowane są w art. 28e ustawy o VAT.

Informacje podsumowujące, w których wykazuje się wewnątrzwspólnotowe świadczenie usług, można składać zarówno za okresy miesięczne, jak i kwartalne.

Na druku należy podać NIP-UE kontrahenta z Unii oraz łączną wartość usług wykonanych na jego rzecz w danym okresie. Wartość usług trzeba wykazać w złotych przy zastosowaniu kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia rachunku. [/ramka]