Artykuł 155 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?id=176376]ordynacji podatkowej[/link] (dalej op) mówi, że organ podatkowy może wezwać stronę do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności.

Przy czym zgodnie z tym przepisem organ może wezwać do osobistego stawiennictwa (w tym wypadku podatnik musi pojawić się sam, choć są wyjątki, o których dalej) albo przez pełnomocnika (wtedy może go reprezentować w urzędzie osoba, którą do tego upoważni). Przepis zezwala również na złożenie wyjaśnień na piśmie. 

O tym, który z tych sposobów będzie w danej sprawie właściwy, decyduje organ podatkowy. Przepis zastrzega jednak, że wezwanie dopuszczalne jest wtedy, gdy jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy.

Wojewódzki [b]Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 25 marca 2010 r. (I SA/Kr 28/10) [/b]stwierdził, że chodzi o takie sytuacje, gdy rozstrzygnięcie sprawy musi odbyć się np. przez przedstawienie stanowiska strony na piśmie, a także o takie, gdy w inny sposób nie da się w postępowaniu wyjaśnić stanu faktycznego i gdy pozostaną niewyjaśnione elementy niezbędne do podjęcia prawidłowego rozstrzygnięcia.

Zdaniem WSA treść wezwania musi zatem „odnosić się do niezbędności wyjaśnień do podjęcia prawidłowego rozstrzygnięcia określonej sprawy podatkowej”.

[srodtytul]Nie tylko podatnik[/srodtytul]

Fiskus ma prawo wzywać w omawiany sposób nie tylko podatników będących stroną postępowania czy ich pełnomocników, ale także inne osoby.

Kogo, tego przepisy nie wyjaśniają. [b]WSA w Krakowie w wyroku z 18 marca 2008 r. (I SA/Kr 894/07)[/b] orzekł, że ponieważ op, dopuszczając wzywanie osób, nie wskazuje ich charakteru procesowego, należy przyjąć, że może tu chodzić o wzywanie oprócz stron także innych uczestników postępowania oraz osób, których wyjaśnienia (zeznania lub dokonanie określonej czynności osobiście) mogą być przydatne do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy.

Również WSA w Warszawie potwierdził, że katalog osób, w odniesieniu do których organ podatkowy jest uprawniony do wystosowania wezwania w trybie art. 155 op, jest w zasadzie otwarty.

W [b]wyroku z 20 listopada 2007 r. (III SA/Wa 1411/07)[/b] orzekł jednak, że „wezwanie może być kierowane wyłącznie do osób fizycznych, nigdy zaś do osób prawnych bądź jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej.

Nie ma przy tym znaczenia, czy przedmiotem wezwania jest obowiązek osobistego stawienia się (wszak osobiście stawić się może tylko osoba fizyczna), czy też dokonanie innej czynności, np. złożenia wyjaśnień na piśmie lub przedłożenie dokumentów. W przypadku osób prawnych lub jednostek nieposiadających osobowości prawnej wezwanie może być kierowane do osób reprezentujących te podmioty”.

[srodtytul]Chory nie idzie z wizytą[/srodtytul]

Mimo skutecznego wezwania w urzędzie nie muszą pojawiać się osobiście podatnicy, którzy są chorzy. Powodem usprawiedliwiającym niestawienie się na wezwanie jest też kalectwo i inna ważna przyczyna. W tym ostatnim wypadku przepisy op nie podają, co należy przez to rozumieć.

W każdym z przypadków organ podatkowy może przyjąć wyjaśnienie lub zeznanie albo przeprowadzić określoną czynność w miejscu pobytu takiej osoby. Przepisy przewidują też inne sytuacje, kiedy podatnik nie musi pojawiać się osobiście w organie podatkowym, który go wzywa.

W myśl art. 156 § 2 op wezwany jest obowiązany do osobistego stawienia się tylko na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa. Jeśli zatem postępowanie podatkowe prowadzone jest przez organ, którego siedziba nie znajduje się na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa podatnik obowiązany do osobistego stawiennictwa, fiskus musi przedsięwziąć pewne dodatkowe czynności.

Przepisy zobowiązują go mianowicie do tego, aby zwrócił się do urzędu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu tej osoby o wezwanie jej w celu złożenia wyjaśnień lub zeznań albo dokonania innych czynności, związanych z prowadzonym postępowaniem. Podatnik obowiązany będzie zatem stawić się osobiście dopiero w tym urzędzie, w którego okręgu zamieszkuje.

Tak samo organ podatkowy zachowa się wówczas, gdy podatnik nie złoży zastrzeżenia, o którym mowa w art. 156 § 2 op. Zgodnie z tym przepisem osoba obowiązana do osobistego stawienia się może zastrzec, że chce zrobić to przed organem właściwym do rozpatrzenia sprawy. Wtedy, nawet jeśli wzywa ją do osobistego stawiennictwa organ podatkowy z innego województwa, musi się pofatygować do niego sama.

Pamiętajmy jednak, że na mocy art. 158 op omówionych zasad nie stosuje się w przypadkach, w których charakter sprawy lub czynności wymagają osobistego stawienia się przed organem podatkowym prowadzącym postępowanie. Wtedy nawet zamieszkiwanie w innym województwie nie pomoże i wizytę w urzędzie trzeba będzie złożyć.

[srodtytul]Skuteczne, tylko gdy prawidłowe[/srodtytul]

Przepisy op określają szczegółowo, co powinno znaleźć się w wezwaniu. Z art. 159 wynika, że organ powinien m.in. wskazać, w jakiej sprawie i w jakim charakterze oraz w jakim celu dana osoba zostaje wezwana. 

Zdaniem [b]WSA w Gorzowie Wielkopolskim (wyrok z 5 lutego 2009 r., I SA/Go 836/08)[/b] określenie sprawy, w jakiej jest wzywana dana osoba, oznacza obowiązek organu podatkowego podania w wezwaniu sygnatury akt sprawy i jej przedmiotu, np. zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych, CIT albo PIT. 

Z kolei określenie, w jakim charakterze podatnik lub inna osoba ma się stawić, oznacza, że organ powinien określić, w jakim charakterze procesowym dana osoba jest wzywana. Wystarczy zatem podać np. w charakterze strony, świadka, biegłego.

Natomiast określenie, w jakim celu dana osoba jest wzywana, oznacza, że organ podatkowy w wezwaniu powinien wskazać jego cel procesowy. Wystarczające będzie zatem, jeśli poda np. w celu złożenia wyjaśnień, złożenia zeznań, wyjaśnień do opinii czy też do uczestnictwa w oznaczonej czynności procesowej.

Fiskus nie musi natomiast podawać na wezwaniach uzasadnienia, jaki stan faktyczny sprawy chce wyjaśnić z osobą wzywaną [b](wyrok WSA w Krakowie z 18 marca 2008 r., I SA/ Kr 894/07)[/b].[/wyimek]

Wezwanie – zdaniem WSA w Gorzowie Wielkopolskim – może być uznane za nieprawidłowe tylko w przypadku, gdy zawiera istotne braki, skutkujące negatywnym wpływem na wynik postępowania (cytowany już wyrok z 5 lutego 2009 r.).

Podanie na wezwaniu, że strona wzywana jest „w celu złożenia zeznań w zakresie objętym postępowaniem kontrolnym”, nie jest brakiem istotnym. Zatem takie wezwanie – w ocenie WSA – jest prawidłowe. Tymczasem skutków wobec osoby wzywanej nie wywoła tylko takie wezwanie, które będzie nieprawidłowe.

Tylko wówczas wolno się do niego nie stosować i fiskus nie może nas ukarać karą porządkową.

Wynika tak z [b]wyroku WSA w Białymstoku z 15 października 2008 r. (I SA/Bk 291/ 08)[/b].

Podobnie orzekł również [b]WSA w Krakowie w wyroku z 19 maja 2010 r. (I SA/ Kr 479/10)[/b].

Zdaniem sądu „koniecznym warunkiem do nałożenia kar porządkowych z art. 262 § 1 op jest prawidłowe wezwanie w trybie art. 159 § 1 op”.

[srodtytul]Nie zawsze na piśmie[/srodtytul]

Warto pamiętać, że przepisy op (konkretnie jej art. 160) pozwalają na wzywanie telegraficznie lub telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności, byle tylko podane zostały dane wymienione w art. 159 § 1 i 1.

[ramka][b]Czego nie może zabraknąć[/b]

W myśl art. 159 § 1 op w wezwaniu organ podatkowy powinien wskazać:

- nazwę i adres organu podatkowego,

- imię i nazwisko osoby wzywanej,

- w jakiej sprawie i w jakim charakterze oraz w jakim celu osoba ta zostaje wezwana,

- czy osoba wezwana powinna stawić się osobiście lub przez pełnomocnika, czy też może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie,

- termin, w jakim żądanie powinno być spełnione, albo dzień, godzinę i miejsce zgłoszenia się osoby wzywanej lub jej pełnomocnika,

- skutki prawne niezastosowania się do wezwania.

Gdy strona wzywana jest na przesłuchanie, w wezwaniu należy również poinformować o prawie do odmowy wyrażenia zgody na przesłuchanie i o związanej z tym możliwości niestawienia się na wezwanie. Każde wezwanie powinno być obowiązkowo podpisane przez pracownika organu podatkowego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby podpisującej.[/ramka]

Wezwanie takie powoduje skutki prawne tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie.

Fiskus może posłużyć się nim w sprawach uzasadnionych ważnym interesem adresata (nie chodzi zatem o jakikolwiek interes faktyczny czy prawny, lecz doniosły, mający szczególne znaczenie) lub gdy stan sprawy tego wymaga (czyli np. po to, aby zapewnić szybkość działania w danej sprawie). [b] O konsekwencjach niestawienia się na wezwanie pisaliśmy 23 grudnia w tekście „[link=http://www.rp.pl/artykul/582666.html]Słono płaci ten, kto ignoruje fiskusa[/link]”.[/b]