Zdarza się, że polscy przedsiębiorcy świadczą na rzecz zagranicznych kontrahentów usługi pośrednictwa w sprzedaży towarów. Pojawiają się wtedy wątpliwości, jak prawidłowo udokumentować je fakturą i w jaki sposób ustalić datę powstania obowiązku podatkowego? Pytania te pojawiają się również przy innych usługach, których odbiorcami są zagraniczne firmy.

Usługi pośrednictwa w sprzedaży towarów to typowy przykład usług uznawanych za świadczone poza terytorium Polski. Oznacza to, że nie są one opodatkowane VAT w naszym kraju. Ogólna reguła ustalania miejsca świadczenia takich usług zawarta jest w art. 28b [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawy o VAT[/link].

Wynika z niej, że jeśli usługa pośrednictwa wykonywana jest na rzecz przedsiębiorcy z innego kraju, to miejscem jej świadczenia jest państwo, w którym usługobiorca posiada siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania.

Będzie ono również miejscem opodatkowania tej usługi. Ta zasada obowiązuje bez względu na to, czy państwo to jest członkiem Unii Europejskiej. Nieważne jest też, gdzie faktycznie usługa jest świadczona.

[srodtytul]Lista wyjątków jest długa[/srodtytul]

Od tej ogólnej reguły przepisy przewidują liczne wyjątki. Przykładem jest rozliczanie świadczenia usług związanych z nieruchomościami.

Miejscem ich opodatkowania jest miejsce położenia nieruchomości. Nie ma natomiast znaczenia, w jakich państwach mają siedziby usługodawca i usługobiorca.

[ramka][b]Przykład[/b]

Podatnik z Polski świadczy usługi pośrednictwa w sprzedaży towarów na rzecz przedsiębiorcy z Wielkiej Brytanii.

Miejscem ich świadczenia i tym samym opodatkowania jest państwo siedziby nabywcy, czyli Wielka Brytania. VAT od tych usług rozliczy brytyjska firma.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

Polska firma świadczy usługi doradztwa związanego z działalnością gospodarczą na rzecz przedsiębiorcy

ze Szwajcarii. Miejscem ich świadczenia, a więc również opodatkowania jest Szwajcaria. Obowiązek rozliczenia VAT jest przeniesiony na kontrahenta.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

Przedsiębiorca z Polski świadczy usługi projektowe na rzecz przedsiębiorcy z Włoch. Nie są one związane z nieruchomościami.

Usługi fizycznie są wykonywane w Danii. Miejscem ich świadczenia i tym samym opodatkowania jest państwo siedziby nabywcy, czyli Włochy. Podatek rozliczy nabywca. [/ramka]

[srodtytul]Jakie dane na fakturze...[/srodtytul]

Podatnik świadczący usługę, której miejscem opodatkowania nie jest Polska, nie wykazuje na fakturze stawki podatku, jego kwoty oraz należności wraz z VAT.

Dla prawidłowego udokumentowania transakcji podstawowe znaczenie ma, na czyją rzecz usługa jest wykonywana. Można wyróżnić trzy podstawowe sytuacje.

[b]1. Usługa jest opodatkowana w państwie siedziby usługobiorcy i podatek rozlicza on zgodnie z art. 28b ustawy o VAT. Jednocześnie usługobiorcą jest podatnik posiadający status VAT UE. [/b]

Wtedy sprzedawca musi podać na fakturze jego numer VAT-UE. Poza tym w treści faktury musi zamieścić adnotację, że do rozliczenia VAT zobowiązany jest nabywca usługi.

Na fakturze można też wskazać odesłanie do odpowiedniego przepisu dyrektywy, który nakłada na nabywcę taki obowiązek. Powszechnie stosowana jest także informacja „reverse charge”, czyli odwrotne obciążenie.

[ramka][b]Przykład[/b]

Polski przedsiębiorca wykonał usługę pośrednictwa w sprzedaży towarów na rzecz przedsiębiorcy z Danii. Odbiorca posłużył się NIP UE z prefiksem DK.

Podatnik powinien wystawić fakturę bez kwoty i stawki podatku oraz wartości należności wraz z VAT.

Na fakturze usługodawca powinien napisać, że do rozliczenia podatku zobowiązany jest nabywca usługi (w państwie, gdzie posiada siedzibę). Obowiązkowo należy podać NIP UE kontrahenta.[/ramka]

[b]2. Usługa nie jest opodatkowana na zasadach określonych w art. 28b ustawy o VAT i nabywcą jest kontrahent z Unii. [/b]

Wtedy wystawca faktury nie musi zamieszczać na fakturze dodatkowych adnotacji. Ma więc mniej obowiązków dokumentacyjnych. Na fakturze dokumentującej tego typu usługę przedsiębiorca nie powinien podawać stawki i kwoty VAT ani kwoty należności wraz z podatkiem. Sprzedawca nie ma też obowiązku podawania dodatkowych informacji i adnotacji.

Przykładem są usługi związane z nieruchomościami. Miejsce ich świadczenia reguluje art. 28e ustawy o VAT. Podobnie będzie ze świadczeniem np. usług krótkotrwałego wynajmu środków transportu i kateringowych.

[ramka][b]Przykład[/b]

Polski przedsiębiorca wykonał usługę kateringową na rzecz przedsiębiorcy z Niemiec. Powinien wystawić fakturę bez kwoty i stawki podatku. Usługodawca nie ma obowiązku podawania na fakturze informacji, że zobowiązanym do rozliczenia podatku jest nabywca.

Nie musi też podawać NIP kontrahenta. W praktyce na takich fakturach przedsiębiorcy zamieszczają często dodatkowe oznaczenie NP, tj. nie podlega opodatkowaniu, co należy uznać za prawidłowe.[/ramka]

[b]3. Usługa jest świadczona na rzecz kontrahenta spoza UE. [/b]

Przy tego typu świadczeniu polski usługodawca również wystawia fakturę bez stawki i kwoty VAT oraz kwoty należności wraz z podatkiem. Na fakturze nie musi być wskazany numer nabywcy identyfikujący go dla celów podatku o podobnym charakterze do VAT. Nie zamieszcza się też dodatkowych adnotacji. Można jedynie zamieścić dodatkowe oznaczenie NP.

[ramka][b]Przykład[/b]

Polski przedsiębiorca wykonał usługę pośrednictwa w sprzedaży towarów na rzecz przedsiębiorcy z Ukrainy. Powinien wystawić fakturę bez stawki i kwoty podatku oraz wartości należności z VAT.

Nie ma konieczności zamieszczania na niej jakiekolwiek dodatkowej adnotacji.[/ramka]

[srodtytul]...i kiedy trzeba ją wystawić[/srodtytul]

Przedsiębiorcę dokumentującego usługę na rzecz kontrahenta z zagranicy obowiązują takie same zasady wystawiania faktur, jak w przypadku świadczenia usług krajowych. Powinna więc ona zawierać datę wystawienia. Oprócz daty wystawienia faktury powinna być podana data sprzedaży. Ale nie zawsze. Tak jest tylko wtedy, gdy data sprzedaży różni się od daty wystawienia faktury.

Od tych ogólnych zasad są wyjątki. Jeżeli faktura dokumentuje sprzedaż o charakterze ciągłym, to na fakturze można podać miesiąc i rok sprzedaży (pod warunkiem podania daty wystawienia faktury). Jeśli firma na fakturze wskazuje jedynie miesiąc sprzedaży, to wystawia ją zasadniczo nie później niż siódmego dnia od zakończenia tego miesiąca.

Nie zawsze jednak wskazane zasady ogólne będą miały zastosowanie do dokumentowania usług świadczonych na rzecz przedsiębiorców z zagranicy. Przepisy wykonawcze do ustawy o VAT mówią, że w przypadkach określonych w art. 19a ustawy o VAT fakturę wystawia się nie później niż z chwilą powstania obowiązku podatkowego (wykonania usługi). Fakturę taką można wystawić również przed wykonaniem usługi, ale nie wcześniej niż 30 dnia przed powstaniem obowiązku podatkowego.

Termin wystawienia faktury na rzecz kontrahenta z zagranicy uzależniony jest od tego, w jaki sposób ustalone jest miejsce świadczenia usługi. Jeżeli miejsce to określone jest zgodnie z art. 28b ustawy o VAT, wówczas fakturę wystawia się nie później niż z chwilą powstania obowiązku podatkowego. W praktyce oznacza to, że faktura musi być wystawiona najpóźniej z chwilą wykonania usługi.

Jeżeli miejsce świadczenia określa się według innych regulacji, to wówczas fakturę wystawia się w takich samych terminach, jak w przypadku świadczenia usług w Polsce. Odnosi się np. do usług krótkotrwałego wynajmu środków transportu, usług związanych z nieruchomościami czy usług katerignowych.

[ramka][b]Przykład[/b]

Podatnik świadczy usługi o charakterze ciągłym związane z nieruchomościami na rzecz kontrahenta z Hiszpanii. Strony rozliczają i dokumentują transakcję w miesięcznych okresach rozliczeniowych.

Dokumentując usługi wykonane we wrześniu, przedsiębiorca powinien wystawić fakturę najpóźniej 7 października, wskazując jako datę sprzedaży wrzesień 2010 r.[/ramka]

[ramka][b]Przykład [/b]

Podatnik świadczy usługi pośrednictwa w sprzedaży towarów na rzecz francuskiej firmy. Rozliczane są w miesięcznych okresach rozliczeniowych.

Dokumentując usługę wykonaną w październiku, przedsiębiorca powinien wystawić fakturę nie później niż z chwilą powstania obowiązku podatkowego, tj. ostatniego dnia października. [/ramka]

[b]Co w ewidencji[/b]

Usługi świadczone na rzecz kontrahentów z zagranicy pomimo że nie są objęte obowiązkiem podatkowym w naszym kraju, muszą być ujęte w ewidencji pod datą określoną w ustawie o VAT.

Poza standardowymi informacjami w ewidencji sprzedaży należy podać takie dane, jak nazwa usługi i jej wartość bez VAT lub podatku o podobnym charakterze. Fakturę należy ująć uwzględniając moment powstania obowiązku podatkowego określany dla tego rodzaju usług świadczonych na terytorium kraju.

Oznacza to, że, co do zasady, usługi opodatkowane poza Polską należy wykazywać w ewidencjach VAT pod datą, pod jaką zaksięgowane byłyby takie usługi świadczone w Polsce. W praktyce reguła ta rzadko ma jednak zastosowanie. To dlatego że usługi, do których stosuje się art. 28b ustawy o VAT, ewidencjonuje się w momencie wykonania.

O ile moment wykonania pojedynczej usługi jest łatwy do ustalenia, o tyle przy usługach o charakterze ciągłym mogą pojawić się problemy. Dlatego przepisy wskazują, jak ustalić datę świadczenia usług ciągłych, dla których strony umowy ustaliły następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń.

Uznaje się je za wykonane z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te rozliczenia lub płatności (do momentu zakończenia świadczenia tych usług). Jeżeli usługi świadczone są w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok i w danym roku strony nie przewidziały żadnego rozliczenia, to usługę należy uznać za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego (do momentu zakończenia ich świadczenia).

[ramka][b]Przykład[/b]

Polski przedsiębiorca świadczy usługę pośrednictwa w sprzedaży towarów na rzecz kontrahenta z Włoch. Usługa – na podstawie art. 28b ustawy o VAT – jest opodatkowana we Włoszech, czyli tam gdzie siedzibę ma nabywca.

W ewidencji sprzedaży VAT podatnik powinien wykazać ją pod datą jej wykonania (w tej samej dacie najpóźniej powinna być wystawiona faktura).

Datą ujęcia w rejestrach usługi rozliczanej w okresach miesięcznych powinien być ostatni dzień danego okresu rozliczeniowego.[/ramka]

[ramka][b]Jak wypełnić deklarację[/b]

Wykonana usługa powinna być wykazana w deklaracji VAT-7 w polu „dostawa towarów oraz świadczenie usług poza terytorium kraju”.

Podatnicy świadczący usługi, do których stosuje się art. 28b, muszą jej wartość wykazać także w pozycji „w tym świadczenie usług, o których mowa w art. 100 ust. 1 pkt 4 ustawy”.Wykonanie usług świadczonych poza terytorium kraju trzeba też wykazać w informacji podsumowującej VAT-UE. Usługi, których miejscem świadczenia nie jest Polska, trzeba wpisać w części E „informacja o wewnątrzwspólnotowym świadczeniu usług”.

W informacji podsumowującej uwzględnia się tylko usługi świadczone na rzecz innych kontrahentów posługujących się numerem VAT-UE. Nie wykazuje się usług zwolnionych od VAT lub opodatkowanych stawką zero. Aby nie popełnić błędu, usługodawca musi więc znać przepisy, które obowiązują w państwie siedziby nabywcy. Sprzedawca musi bowiem wiedzieć, jaką stawkę nabywca zastosuje do rozliczenia usługi. [/ramka]