Co ciekawe, niejednokrotnie nie idzie ona w parze z wydawanymi w tym zakresie interpretacjami.

[srodtytul]Jeden podmiot, jeden numer[/srodtytul]

Zasada indywidualizacji wynikająca z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=158E2DCBB98EDC0B00A7F73940D01CF3?id=176066]ustawy o NIP[/link] nakazuje, aby jeden podmiot prawny posługiwał się jednym i tym samym NIP dla celów rozliczeń we wszystkich podatkach.

Niestety, jak to zwykle bywa, idee przyświecające ustawodawcy rozmijają się z pełną absurdów polską rzeczywistością podatkową, z którą muszą się mierzyć przedsiębiorcy zagraniczni planujący prowadzenie w Polsce działalności gospodarczej poprzez oddział.

Ze wskazówek organów podatkowych nie wyłania się dla przedsiębiorcy zagranicznego jasny obraz jego obowiązków w zakresie rejestracji dla celów podatków. Rozbieżności dotyczą liczby NIP, które w takim wypadku może (czy powinien) uzyskać podatnik, mimo że na podstawie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=345827]ustawy o swobodzie działalności gospodarczej[/link] zarówno oddział, jak i spółka matka to nadal jeden i ten sam podatnik.

[srodtytul]Poglądy fiskusa[/srodtytul]

Organy podatkowe w interpretacjach dotyczących statusu oddziału dla celów VAT w większości potwierdzają, że nie jest on podmiotem samodzielnie prowadzącym działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawy o VAT[/link], a co za tym idzie nie ma prawa do rejestracji jako podatnik tego podatku, gdy czynności opodatkowane wykonuje na terytorium Polski spółka matka.

Jak czytamy np. w [b]piśmie Izby Skarbowej w Poznaniu z 1 września 2009 r. (ILPP1/443-673/09-4/BP):[/b]

„w przypadku gdy przedsiębiorca zagraniczny nieposiadający na terytorium Polski siedziby, miejsca zamieszkania oraz stałego miejsca prowadzenia działalności został zarejestrowany jako podatnik podatku od towarów i usług, a następnie utworzył oddział (oddziały), za pośrednictwem którego (których) będzie prowadził na terytorium Polski działalność spółki, nie dochodzi do powstania na terytorium Polski nowego podatnika podatku od towarów i usług”.

[srodtytul]Możliwe dwa warianty[/srodtytul]

Wyjaśnienia zawarte w interpretacjach są jednak lakoniczne i nie dają wyobrażenia o praktyce prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorców zagranicznych. Możliwe są bowiem dwa warianty rejestracji dla celów VAT:

a) wykonywanie czynności opodatkowanych tylko za pośrednictwem spółki matki,

b) rejestracja oddziału przez spółkę matkę i wykonywanie działalności opodatkowanej VAT za pośrednictwem oddziału.

W wariancie a) podatnikiem VAT będzie spółka matka jako podmiot samodzielnie prowadzący działalność gospodarczą na terytorium Polski. Jeśli w późniejszym okresie (już po podjęciu działalności podlegającej VAT i rejestracji dla celów tego podatku) spółka ta utworzy oddział, nie będzie to powodowało powstania nowego podatnika VAT.

Tym samym nie powstanie konieczność ubiegania się o nadanie NIP nowo utworzonemu oddziałowi.

[srodtytul]Oddział podatnikiem...[/srodtytul]

Prowadzenie działalności w ramach wariantu b) (gdy zagraniczny przedsiębiorca wykonuje działalność wyłącznie za pośrednictwem oddziału, a także nie podjął działalności opodatkowanej VAT przed jego utworzeniem) powoduje natomiast powstanie nowego podatnika VAT, którym będzie oddział.

Warto jednak podkreślić, ze przymiot ten będzie przysługiwał nowej jednostce nie z racji bycia zarejestrowanym w KRS oddziałem przedsiębiorcy zagranicznego, ale ze względu na samodzielne prowadzenie działalności gospodarczej (a tym samym spełnienie przesłanek definicji podatnika VAT z art. 15 ustawy o VAT).

Trudno jednak nie zauważyć tutaj pewnej niekonsekwencji wynikającej z porównania regulacji ustawy o VAT i usdg, przecież oddział z samej swojej definicji nie może być podmiotem samodzielnym (jest jedynie wyodrębnioną organizacyjnie częścią przedsiębiorstwa podatnika zagranicznego).

[ramka][b]Brak gospodarczej samodzielności[/b]

Zasady funkcjonowania oddziału podmiotu zagranicznego w Polsce regulują przepisy ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU nr 173, poz. 1807, ze zm., dalej usdg). W jej świetle oddział to wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywana przez przedsiębiorcę poza jego siedzibą lub głównym miejscem wykonywania działalności.

Oddział może wykonywać działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie przedmiotu działalności przedsiębiorcy zagranicznego.

Nie jest więc odrębnym podmiotem w stosunku do jednostki macierzystej, lecz jej częścią. Ustawodawca wskazuje bowiem wyraźnie, że oddział posiada jedynie samodzielność w zakresie organizacyjnym. Podmiotem prowadzącym w Polsce samodzielnie działalność gospodarczą pozostaje – pomimo utworzenia oddziału – przedsiębiorca zagraniczny.

Oddział jest niesamodzielny gospodarczo również w kontekście zawartej w usdg definicji przedsiębiorcy. Wskazuje ona, że przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Oddział jako jednostka organizacyjna niewykonująca działalności gospodarczej we własnym imieniu nie wpisuje się zatem w treść tej definicji. Nieuprawnione byłoby więc traktowanie oddziału zagranicznego przedsiębiorcy jako odrębnego podatnika.[/ramka]

Interpretacje organów podatkowych potwierdzają jednak dopuszczalność takiej praktyki.

Przykładem jest [b]pismo Izby Skarbowej w Warszawie z 17 listopada 2008 r. (IPPP2/443-1423/08-2/KK):[/b] „w przypadku gdy przedsiębiorca zagraniczny wykonuje na terytorium Polski czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, to w zakresie w jakim te czynności wykonywane są na terytorium Polski – staje się on podatnikiem podatku od towarów i usług.

Jeżeli zatem przedsiębiorca zagraniczny utworzy oddział zgodnie z przepisami ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (...), za pośrednictwem którego będzie prowadzona na terytorium Polski działalność spółki, to będzie on w tym zakresie podatnikiem podatku od towarów i usług”.

Uzasadnienie interpretacji jest w dużej mierze powtórzeniem okólnika ministra finansów z 2007 r. (patrz niżej). Należy założyć, że w tym wypadku oddział został utworzony jeszcze przed rozpoczęciem wykonywania przez zagranicznego przedsiębiorcę działalności opodatkowanej VAT; tutaj można poszukiwać uzasadnienia dla rejestracji samego oddziału jako podatnika VAT.

[srodtytul]...albo nie[/srodtytul]

Warto zauważyć, że ten sam organ podatkowy, jeszcze w tym samym roku doszedł do zupełnie odmiennych wniosków. Opierając się na przepisie przejściowym ustawy o VAT (art. 160 ust. 3), stwierdził, że po 1 maja 2004 r. oddział przestał być odrębnym podatnikiem VAT i jest zobowiązany posługiwać się NIP jednostki macierzystej we wszystkich sprawach związanych z rozliczeniem tego podatku.

Czynności podlegające VAT dokonywane bezpośrednio przez oddział powinny być ujmowane przez spółkę macierzystą, ze wskazaniem jej NIP [b](interpretacja z 27 czerwca 2008 r., IPPP1/443-651/08-4/AP).[/b]

Przepis, na który powołuje się organ podatkowy w tej interpretacji, wskazuje wyraźnie, że osoba prawna, której zakłady (oddziały) rozliczały się jako odrębni podatnicy, wstępuje 1 maja 2004 r. we wszystkie przewidziane w przepisach prawa i obowiązki swojego zakładu (oddziału), który przestał być wyodrębnionym podatnikiem – w zakresie, w jakim dotyczą podatku od towarów i usług.

[srodtytul]Interpretacja ministra...[/srodtytul]

Wydaje się, że źródłem wątpliwości może być [b]okólnik ministra finansów z 28 marca 2007 r. (PT5-033-4/2006/IN/665)[/b], skierowany do organów podatkowych w związku z rozbieżnymi interpretacjami statusu podatkowego oddziałów przez urzędy skarbowe.

W piśmie wskazano, że „w przypadku gdy przedsiębiorca zagraniczny wykonuje na terytorium Polski czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, to w zakresie w jakim te czynności wykonywane są na terytorium Polski (miejsce ich świadczenia jest na terytorium Polski) – staje się on podatnikiem podatku od towarów i usług w Polsce.

Jeżeli zatem przedsiębiorca zagraniczny, np. spółka, utworzy oddział zgodnie z przepisami ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (...), za pośrednictwem którego będzie prowadzona na terytorium Polski działalność spółki, to będzie on w takim zakresie podatnikiem podatku od towarów i usług.

Utworzenie na terytorium Polski przez przedsiębiorcę zagranicznego następnego oddziału lub rozpoczęcie wykonywania czynności bez pośrednictwa oddziału nie powoduje powstania na terytorium Polski nowego podatnika podatku od towarów i usług.

Zmienia się jedynie zakres wykonywanych czynności i struktura organizacyjna tego podatnika. Nie ma zatem podstaw do odrębnej rejestracji dla podatku od towarów i usług. Sytuacja taka powoduje jedynie konieczność aktualizacji zgłoszeń identyfikacyjnych (NIP) i rejestracyjnych (VAT-R), w oparciu o nadany wcześniej numer identyfikacji podatkowej”.

[srodtytul]...i co z niej wynika[/srodtytul]

Minister wskazuje zatem dwie możliwości:

- przedsiębiorca zagraniczny będzie zobowiązany uzyskać NIP w związku z rozpoczęciem działalności opodatkowanej VAT bez pośrednictwa oddziału (zdanie pierwsze) oraz

- w przypadku gdy utworzy oddział w rozumieniu usdg, za pośrednictwem którego będzie prowadzić działalność podlegającą VAT.

Kryterium jest tutaj więc moment rozpoczęcia wykonywania czynności opodatkowanych VAT, a nie forma prawna jednostki.

Niemniej niejednoznaczny i lakoniczny komunikat zawarty w piśmie przyczynił się do wielu rozbieżności w interpretacjach dotyczących tego zagadnienia wydawanych przez podległe ministrowi organy podatkowe.

[srodtytul]Odrębny numer dla płatnika[/srodtytul]

Nawet gdy oddział posługuje się NIP jednostki macierzystej (zarejestrowanej w Polsce jako podatnik VAT), niektóre organy podatkowe twierdzą, że powinien wystąpić o nadanie odrębnego NIP dla celów wykonywania obowiązków płatnika PIT od wynagrodzeń zatrudnionych pracowników.

Na stronie Ministerstwa Finansów znajdziemy kilka interpretacji potwierdzających taką konieczność, np. [b]pismo Izby Skarbowej w Warszawie z 17 czerwca 2009 r. (IPPP2/443-361/09-2/PW). [/b]

Dotyczy ono spółki kapitałowej z siedzibą w Holandii, która została zarejestrowana w Polsce jako podatnik VAT i otrzymała polski numer identyfikacji podatkowej, którym posługiwała się w transakcjach handlowych z udziałem polskich kontrahentów.

Następnie, w okresie późniejszym, utworzyła w Polsce oddział, który na podstawie zgłoszenia identyfikacyjnego NIP-2 uzyskał numer identyfikacyjny, wykorzystywany dla celów realizacji obowiązków płatnika z tytułu rozliczeń PIT oraz składek na ubezpieczenie społeczne od wynagrodzeń wypłacanych pracownikom zatrudnianym przez ten oddział. Mając dwa NIP, podatnik powziął wątpliwości co do zgodności z prawem tego stanu rzeczy.

Organ stwierdził, że „wykonywanie funkcji płatnika powinno odbywać się z użyciem odrębnego NIP. Według art. 2 ust. 1 ustawy o NIP, w sprawach związanych z wykonywaniem przez oddział funkcji płatnika, jeżeli sam wykonuje te funkcje, we własnym imieniu i na własny rachunek, w dalszym ciągu posługuje się NIP oddziału”.

Trudno zrozumieć, dlaczego podatnik już zarejestrowany (tj. spółka matka posługująca się NIP) nie miałby się posługiwać dla celów rozliczeń PIT tym samym numerem identyfikacyjnym. Jak w tym kontekście interpretować założenie ustawowe, zgodnie z którym podatnik powinien posługiwać się jednym NIP dla celów rozliczeń we wszystkich podatkach? Trudno dziś znaleźć satysfakcjonującą odpowiedź.

[i]Autorka jest doradcą podatkowym w KR Audyt spółka z o.o.[/i]