Pozwala na to art. 33 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?id=176376]ordynacji podatkowej[/link]. Aby takie zabezpieczenie było możliwe, powinny być spełnione określone warunki.

Przede wszystkim musi zachodzić uzasadniona obawa, że podatnik nie zapłaci. [b]Sytuacje, które taką obawę uzasadniają, to trwałe nieuiszczanie wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub zbywanie majątku – co może utrudnić lub udaremnić egzekucję.[/b]

Fiskus może zabezpieczyć się na majątku podatnika, a gdy ten pozostaje w związku małżeńskim – także na majątku wspólnym.

Zabezpieczenie we wspomnianych okolicznościach możliwe jest również w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, przed wydaniem decyzji: ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, określającej wysokość zobowiązania podatkowego oraz określającej wysokość zwrotu podatku.

[srodtytul]Skuteczna gwarancja[/srodtytul]

Postępowanie związane z zabezpieczeniem zobowiązań podatkowych na majątku podatnika służy zagwarantowaniu interesów budżetu państwa poprzez zabezpieczenie środków finansowych na pokrycie należności podatkowych.

Stosuje się je w momencie, gdy brak jest jeszcze podstaw do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, najczęściej przed wydaniem decyzji wymiarowej. Nie ma ono jednak charakteru bezwarunkowego i może zostać wszczęte dopiero po spełnieniu ustawowych przesłanek.

Z orzeczeń sądów administracyjnych wynika, że wobec przyjęcia przez ustawodawcę otwartego katalogu przesłanek nic nie stoi na przeszkodzie, aby organ podatkowy wskazał inne okoliczności, które tę obawę uzasadniają.

Takie sytuacje to m.in. obniżanie czynszu za najem, jaki otrzymuje podatnik ze swojej nieruchomości, obciążanie majątku hipotekami, zaciąganie umów pożyczek bez określenia terminu spłaty, zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej, rozrzutność podatnika, a nawet – w pewnych sytuacjach – nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych czy zaniżanie dochodów.

[srodtytul]Oceniają urzędnicy[/srodtytul]

To, czy zaistniała przesłanka do wydania decyzji w przedmiocie zabezpieczenia, należy do organu podatkowego. Ocena ta nie może jednak być dowolna. Fiskus musi przeanalizować sytuację i zachowania podatnika pod kątem tego, czy wykonywane przez niego czynności mogą doprowadzić do niewykonania zobowiązania.

W praktyce oznacza to zatem, że organ podatkowy, wydając decyzję o zabezpieczeniu, powinien w każdej sprawie wykazać i uzasadnić podstawę zabezpieczenia. Do tego [b]konieczne jest, aby w sposób przekonywający wyjaśnił, w czym konkretnie upatruje źródła obawy, że zobowiązanie nie zostanie wykonane.[/b] Przekonanie to powinno mieć swoje uzasadnione podstawy w okolicznościach faktycznych i prawnych istniejących w danej sprawie.

Tym samym nie powinno być tak, że zabezpieczenie znajduje automatycznie zastosowanie w każdym postępowaniu, w którym organ podatkowy przewiduje zwiększoną wysokość zobowiązania podatkowego względem zadeklarowanej przez podatnika.

Jak wynika z [b]wyroku WSA w Bydgoszczy z 6 stycznia 2009 r. (I SA/Bd 726/08) [/b]„sama okoliczność prowadzenia postępowania kontrolnego wobec podatnika, a nawet wysoka kwota przewidywanej zaległości, żądanie zwrotu podatku, uchylanie się podatnika od odbioru korespondencji nie może stanowić podstawy do dokonania zabezpieczenia w oparciu o art. 33 ordynacji podatkowej”.

Musi nastąpić odniesienie zaległości do aktualnej sytuacji finansowej podatnika (dochodów i stanu majątkowego), aby stwierdzić, że zachodzi uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego.

Potwierdza to[b] wyrok NSA z 12 kwietnia 2001 r. (III SA 271/00)[/b], w którym podkreślił stanowczo, że warunkiem wydania decyzji o zabezpieczeniu zgodnie z art. 33 § 1 i 2 ordynacji podatkowej jest zgromadzenie przez organ podatkowy dowodów, że zobowiązanie nie zostanie wykonane.

[srodtytul]W określonym czasie[/srodtytul]

Ordynacja podatkowa mówi, że decyzja o zabezpieczeniu wygasa:

- po upływie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego;

- z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego;

- z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zwrotu podatku.

Trzeba jednak pamiętać, że [b]wygaśnięcie decyzji o zabezpieczeniu nie narusza zarządzenia zabezpieczenia wydanego na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. [/b]

Jak wynika bowiem z [b]wyroku WSA w Warszawie z 21 lipca 2010 r. (III SA/Wa)[/b], „zabezpieczenie wykonania decyzji nakładającej obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub wykonanie decyzji o zabezpieczeniu, o którym mowa w art. 33 ordynacji podatkowej, następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji”.

Termin trwania zabezpieczenia, od jego dokonania w związku z wydaniem decyzji, o której mowa w art. 33a i art. 33b ordynacji podatkowej, wynosi w zasadzie trzy miesiące. Ustawodawca przewidział jednak możliwość przedłużenia tego terminu na wniosek wierzyciela. Warunkiem przedłużenia czasu trwania zabezpieczenia jest istnienie uzasadnionych przyczyn uniemożliwiających wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

Dlatego organ podatkowy, przedłużając termin zabezpieczenia, zobowiązany jest wykazać nie tylko istnienie przyczyny uniemożliwiającej wszczęcie postępowania egzekucyjnego, ale i to, że jest to przyczyna uzasadniona (usprawiedliwiona).

„Brak decyzji określającej zobowiązanie podatkowe rzeczywiście stoi na przeszkodzie we wszczęciu postępowania egzekucyjnego, tyle że sam fakt przedłużenia się postępowania podatkowego, niezależnie od powodu, dla którego postępowanie to przedłuża się, nie wyczerpuje znamion uzasadnionej przyczyny. (...) nie wystarczy wskazać, iż termin zabezpieczenia jest przedłużony ze względu na przedłużające się postępowanie podatkowe, lecz ponadto należy jeszcze wykazać, że przyczyna (przyczyny) przedłużającego się postępowania jest uzasadniona” – czytamy w uzasadnieniu wyroku.

[ramka][b]O obawie decydują dowody[/b]

Sam fakt, że sprawa dotyczy zaległości powstających z mocy prawa, o znacznej wysokości nie przesądza o możliwości dokonania zabezpieczenia w trybie art. 33 § 1 ordynacji podatkowej.

O tym, czy w danej sprawie istnieje obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane, powinny przemawiać zebrane w sprawie dowody, a nie sam upływ terminu, w którym zobowiązanie powinno zostać wykonane – [b]wyrok NSA z 17 czerwca 2005 r. (I FSK 35/05).[/b] [/ramka]

[ramka][b]Poręczenie albo weksel[/b]

[b]Ordynacja podatkowa mówi, że zabezpieczenie wykonania decyzji następuje przez przyjęcie przez organ podatkowy, na wniosek strony, zabezpieczenia wykonania zobowiązania wynikającego z tej decyzji wraz z odsetkami za zwłokę, w formie:[/b]

- gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej;

- poręczenia banku;

- weksla z poręczeniem wekslowym banku;

- czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku;

- zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski – według ich wartości nominalnej;

- uznania kwoty na rachunku depozytowym organu podatkowego;

- pisemnego, nieodwołalnego upoważnienia organu podatkowego, potwierdzonego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, do wyłącznego dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku lokaty terminowej.

Strona może dowolnie wybrać formę lub formy zabezpieczenia.[/ramka]