Ograniczymy się tu do konsekwencji podatkowych sprzedaży za gotówkę udziałów w spółkach kapitałowych z siedzibą w Polsce.
Sprzedaż przedsiębiorstwa często wiąże się z wątpliwościami dotyczącymi zarówno samego charakteru transakcji (tj. tego, czy jest to rzeczywiście sprzedaż przedsiębiorstwa, czy zespołu składników majątkowych), jak również ustalania podstawy opodatkowania i stawki podatku od czynności cywilnoprawnych.
Jeśli nabywca jest spółką kapitałową, nabycie udziałów w spółce (zamiast przedsiębiorstwa) nie powoduje po jego stronie żadnych dodatkowych obciążeń podatkowych z tytułu otrzymywanych od spółki zależnej dywidend.
Transfer zysków (dywidend) ze spółki zależnej do spółki matki może bowiem podlegać zwolnieniu z podatku (wystarczy, że spółka matka posiada w spółce zależnej nie mniej niż 10 proc. udziałów przez nieprzerwany okres dwóch lat, przy czym warunek ten może zostać spełniony ex post, co oznacza, że na dzień wypłaty dywidendy spółka matka może posiadać udziały w takiej wysokości krócej niż dwa lata, o ile utrzyma swój stan posiadania przez łącznie dwa lata od ich nabycia). Zasada ta wynika z art. 22 ust. 4 – 4b [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT)[/link].
Jeśli kupującym udziały jest osoba fizyczna, niestety musi liczyć się z koniecznością potrącenia przez spółkę 19 proc. podatku przy wypłacie dywidendy. Dla przedsiębiorców korporacyjnych natomiast nabycie udziałów może nierzadko stanowić atrakcyjną alternatywę do nabycia przedsiębiorstwa. Zwłaszcza że po nabyciu udziałów może dojść w dogodnym dla nabywcy terminie do połączenia obydwu spółek.
[srodtytul]Koszty i przychody[/srodtytul]
Wydatki poniesione na zakup udziałów, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT i art. 23 ust. 1 pkt 38 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=346580]ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT)[/link], nie są kosztami uzyskania przychodów. Będą jednak takimi kosztami przy zbyciu udziałów.
Przychodem ze zbycia udziałów jest cena określona w umowie, która nie powinna jednak odbiegać od ich wartości rynkowej z dnia zbycia (art. 14 ustawy o CIT i art. 19 ustawy o PIT). Sposób ustalenia kosztów przy zbyciu udziałów zależy od sposobu ich nabycia. I tak:
- gdy zostały kupione za gotówkę lub nabyte w zamian za wkład pieniężny – kosztem będą wydatki poniesione na nabycie (zapłacona cena lub wniesione wkłady gotówkowe) powiększone o inne koszty nabycia (co należy przez to rozumieć, piszemy dalej);
- gdy zostały nabyte w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część – kosztem będzie nominalna wartość objętych udziałów, z dnia ich objęcia (art. 15 ust. 1k pkt 1 ustawy o CIT i art. 22 ust. 1f pkt 1 ustawy o PIT; uwaga: zasada ta dotyczy udziałów lub akcji objętych po 31 grudnia 2000 r.);
- gdy zostały nabyte w zamian za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części – kosztem będzie wartość przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, wynikająca z ksiąg przedsiębiorstwa, określona na dzień objęcia tych udziałów nie wyższa jednak niż ich wartość nominalna z dnia objęcia (art. 15 ust. 1k pkt 2 ustawy o CIT i art. 22 ust. 1f pkt 2 ustawy o PIT; uwaga: zasada ta dotyczy udziałów lub akcji objętych po 31 grudnia 2000 r.).
Dochód uzyskany ze zbycia udziałów podlega opodatkowaniu 19-proc. podatkiem dochodowym zarówno u osób prawnych, jak i u osób fizycznych (zgodnie z art. 30b ustawy o PIT).
[srodtytul]Wydatek poniesiony na nabycie[/srodtytul]
Jeśli udziały zostały nabyte za gotówkę lub w zamian za wkład pieniężny, kosztem uzyskania przychodów z ich zbycia są wydatki poniesione na ich nabycie. Wydatkami takimi będą przede wszystkim: zapłacona cena (wniesiony wkład gotówkowy), podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) zapłacony przy nabyciu, poniesione opłaty notarialne, koszty doradztwa prawnego przy nabyciu udziałów itp.
Organy podatkowe uznają natomiast dość powszechnie, że nie są elementem wydatków na nabycie udziałów odsetki od pożyczek i kredytów zaciągniętych na ten cel (stają się one ewentualnie niezależnym kosztem uzyskania przychodów w momencie ich zapłaty).
[srodtytul]Kto płaci PCC, a kto korzysta ze zwolnienia[/srodtytul]
Zgodnie z art. 4 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=357070]ustawy o PCC[/link] w przypadku umowy sprzedaży podatek ciąży na kupującym. Stawka podatku wynosi 1 proc. wartości rynkowej udziałów (art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. b w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy). Podatek należy zapłacić w terminie 14 dni od zawarcia umowy zbycia udziałów (art. 3 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 10 ust. 1 ustawy o PCC).
W tym samym terminie podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację o PCC, według ustalonego wzoru (aktualnie jest to deklaracja PCC-3). Organem właściwym jest – zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o PCC – naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub adres siedziby podatnika, a gdy obowiązek zapłaty ciąży solidarnie na kilku podmiotach, naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub adres siedziby jednego z tych podmiotów.
Jeśli nabywcą jest osoba (fizyczna lub prawna) nieposiadająca w Polsce siedziby lub miejsca zamieszkania, podatek należy wpłacić (i złożyć deklarację podatkową) do naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.
Warto zaznaczyć, że zwolniona z PCC jest – zgodnie z art. 9 pkt 9 ustawy o PCC – sprzedaż praw majątkowych będących instrumentami finansowymi:
- firmom inwestycyjnym i zagranicznym firmom inwestycyjnym,
- dokonywana za pośrednictwem firm inwestycyjnych lub zagranicznych firm inwestycyjnych,
- dokonywana w ramach obrotu zorganizowanego,
- dokonywana poza obrotem zorganizowanym przez firmy inwestycyjne i zagraniczne firmy inwestycyjne, jeżeli prawa te zostały nabyte przez te firmy w ramach obrotu zorganizowanego
– w rozumieniu przepisów[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=148CFBD0E0A499CB8632FA8A628704E9?id=330458] ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi[/link].
Instrumentem finansowym są m.in. papiery wartościowe, a więc np. akcje polskich spółek. Ich sprzedaż np. za pośrednictwem biura maklerskiego (w ramach umowy-zlecenia pośrednictwa w sprzedaży papierów wartościowych) będzie zatem zwolniona z PCC.
[ramka][b]Trzeba zachować formę[/b]
Zgodnie z art. 180 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014 ]kodeksu spółek handlowych[/link] zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części oraz jego zastawienie powinno nastąpić w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Niezachowanie tej formy rodzić będzie zatem nieważność czynności sprzedaży udziałów, co wynika z treści art. 73 § 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link].[/ramka]
[i]Autorzy specjalizują się w doradztwie podatkowym w firmie J. Pustuł, M. Przywara Doradztwo podatkowe s.c.[/i]
[ramka][b]Czytaj też [link=http://www.rp.pl/artykul/539663.html]"Gdy sprzedającym lub kupującym jest udziałowiec z zagranicy"[/link][/b][/ramka]
