Przedsiębiorcy, którzy cenią sobie wykwalifikowanych pracowników, są gotowi płacić za ich kwaterunek. Ale po stronie korzystającego powstaje przysporzenie majątkowe.

Osiąga on przychód ze stosunku pracy z nieodpłatnego świadczenia (art. 12 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=346580]ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.[/link]; dalej updof).

Świadczenie na rzecz podwładnego w postaci udostępnienia mu mieszkania lub dofinansowania kosztów najmu mieszkania wyceniamy zgodnie z art. 11 ust. 2a pkt 3 updof. Jego wartość pieniężną ustalamy według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku. Tę kwotę zsumujemy z innymi dochodami uzyskanymi przez danego pracownika od tego zakładu pracy.

[srodtytul]Lokum wolne od podatku…[/srodtytul]

Zaliczki na podatek jednak nie pobieramy, jeśli zatrudniony może skorzystać ze zwolnienia z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 19 updof. Bez daniny pozostanie więc wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu jego zakwaterowania w:

- hotelach pracowniczych,

- kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele zbiorowego zakwaterowania – do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 500 zł.

Pod warunkiem jednak, że pracownik mający miejsce zamieszkania poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, nie korzysta z podwyższonych kosztów uzyskania przychodów stosowanych w jednym bądź więcej niż jednym zakładzie pracy.

Jeżeli te wymagania nie zostaną spełnione, to udostępnienie pracownikom lokalu mieszkalnego będzie stanowiło przychód ze stosunku pracy, podlegający podatkowi dochodowemu od osób fizycznych.

Zwolnieniem podatkowym – ze względu na wykładnię pojęcia kwatery prywatnej –[b] nie będą także objęte świadczenia ponoszone przez zakład pracy na mieszkanie podwładnego w kwaterze prywatnej, która została wynajęta do jego indywidualnego użytku.[/b] Nie dotyczy ono także zakwaterowania pracowników w lokalu mieszkalnym będącym własnością pracodawcy.

[srodtytul]… ale oskładkowane[/srodtytul]

Dla potrzeb ZUS [b]mieszkanie w wynajętym przez pracodawcę lokalu również jest dla pracownika przychodem ze stosunku pracy i żadne zwolnienie nie jest tu przewidziane.[/b] Świadczenie wyceniamy jednak inaczej niż przy podatku.

Wartość pieniężną świadczeń w naturze ustalamy w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku, jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu mieszkalnego:

- dla lokali spółdzielczych typu lokatorskiego i własnościowego – w wysokości czynszu obowiązującego dla tego lokalu w danej spółdzielni mieszkaniowej,

- dla lokali komunalnych – w wysokości czynszu wyznaczonego dla tego lokalu przez gminę,

- dla lokali własnościowych, z wyłączeniem wymienionych na początku, oraz domów stanowiących własność prywatną – w wysokości czynszu określonego według zasad i stawek dla mieszkań komunalnych na danym terenie, a w miastach – w danej dzielnicy,

- dla lokali w hotelach – w wysokości kosztu udokumentowanego rachunkami wystawionymi przez hotel.

Zatem do podstawy wymiaru składek na ZUS wliczamy wartość czynszu, jaki obowiązuje dla danego typu lokalu, a nie faktyczny koszt najmu wynikający z umowy.

[srodtytul]Wyższe koszty uzysku[/srodtytul]

U niektórych pracowników miesięczne zryczałtowane koszty uzyskania przychodu (KUP) mogą być wyższe o 25 proc. niż u pozostałych. Jest tak w przypadku, gdy ich miejsce stałego lub czasowego zamieszkania jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a nie otrzymują oni dodatku za rozłąkę. Miesięcznie KUP wynosi dla nich 139,06 zł, a za rok podatkowy łącznie nie więcej niż 1668, 72 zł.

Na zastosowanie podwyższonych KUP nie ma wpływu ani odległość dzieląca zakład pracy od miejsca zamieszkania pracownika, ani też rodzaj środka lokomocji, którym przyjeżdża on do pracy. Podstawą ich potrącania jest pisemne oświadczenie pracownika, że rzeczywiście jest osobą dojeżdżającą (art. 32 ust. 5 updof).

Ale nawet jak go nie złoży i będzie miał potrącane podstawowe KUP mimo dojazdów, to w zeznaniu rocznym i tak ma prawo wykazać te zwiększone KUP. Gdy przestanie dojeżdżać do pracy z innej miejscowości, również musi powiadomić o tym płatnika, aby ten zaprzestał potrącania wyższych KUP.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Gustaw przeprowadził się do innej miejscowości i od 15 lipca zaczął dojeżdżać do pracy ok. 25 km. Wyższe KUP można było zastosować już przy obliczaniu jego pensji za lipiec.

Nie ma bowiem znaczenia, ile dni w miesiącu przyjeżdżał do pracy z innego miasta. Liczy się natomiast sam fakt dojazdu.[/ramka]

[srodtytul]Dodatek za rozłąkę[/srodtytul]

Jest to świadczenie fakultatywne. Oznacza to, że taki dodatek szef może, ale nie musi, przyznać pracownikowi:

- czasowo przeniesionemu do pracy do innej miejscowości niż ta, w której na co dzień wykonuje obowiązki zgodnie z umową o pracę, lub poza stałe miejsce zamieszkania,

- dojeżdżającemu do pracy, który nie może codziennie wracać do miejscowości stałego zamieszkania.

[b]Dodatek za rozłąkę korzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego oraz składek na ZUS, ale pod pewnymi warunkami. [/b]

Po pierwsze, zwolnienie jest limitowane i stosuje się je do wysokości diet za czas podróży służbowej na obszarze kraju, określonych w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=167998]rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (DzU nr 236, poz. 1990 ze zm.)[/link].

Tak wynika z art. 21 ust. 1 pkt 18 updof oraz § 2 ust. 1 pkt 18 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=77617]rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161 poz. 1106 ze zm.)[/link].

I po drugie, zwolnieniu podlega tylko i wyłącznie dodatek za rozłąkę wypłacony pracownikom przeniesionym czasowo. A zatem dla pracowników przeniesionych na stałe zwolnienie nie istnieje.[b] Stały dodatek stanowi więc normalny przychód ze stosunku pracy i podlega opodatkowaniu[/b] podatkiem dochodowym łącznie z pozostałymi przychodami z tego źródła [b](interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 15 stycznia 2010 r., IPPB4/415-709/09-2/MP)[/b].

Pracownicy otrzymujący dodatek za rozłąkę nie mają prawa do podwyższonych kosztów uzysku.

[ramka][b]Liczy się cel wynajęcia kwatery[/b]

Pojęcie „kwatery prywatnej” nie zostało zdefiniowane w updof. Dlatego możemy sięgnąć do wykładni językowej, z której wynika, że zwolnienie podatkowe dotyczy kwater prywatnych będących zarówno lokalami mieszkalnymi, jak i pomieszczeniami w takich lokalach, które pracodawca zamierza wynająć w celu udostępnienia ich w tym samym czasie więcej niż jednemu pracownikowi.

Decydujący pozostaje cel pracodawcy w momencie wynajmowania kwatery, a nie ma znaczenia fakt, ilu pracowników faktycznie z niej korzysta, jeśli pracodawca wynajął przedmiotową kwaterę grupie pracowników. [/ramka]

[ramka][b]Przysługują tylko podstawowe[/b]

Jeżeli dojeżdżający otrzymuje od pracodawcy zwrot kosztów dojazdów do pracy, nie ma prawa do podwyższonych KUP, chyba że zwrócone koszty zostały zaliczone do przychodów podlegających opodatkowaniu.

Zwrot kosztów dojazdu (nieopodatkowany), uniemożliwia także potrącanie w zeznaniu rocznym kosztów w wysokości faktycznie poniesionych wydatków. [/ramka]