To co kiedyś było niemożliwe, czyli dotarcie do każdego uczestnika łańcuszka wyłudzającego podatek VAT i prześwietlenie go pod kątem podatkowym, jest już przeszłością. Dziś kontrola skarbowa może dokładnie prześledzić każdą transakcję i uczestniczące w niej strony. Choćby nawet towar będący jej przedmiotem kilka razy zmieniał właściciela.

Takie możliwości dała inspektorom kontroli skarbowej, obowiązująca od [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=360655]30 lipca 2010 r., nowelizacja ustawy o kontroli skarbowej (DzU z 2010 r. nr 127, poz. 858)[/link]. Jedną z najistotniejszych wprowadzonych przez nią zmian zawiera poprawiony art. 13b. To na jego podstawie tzw. kontrole krzyżowe kontrahentów nie ograniczą się do sprawdzenia jedynie sprzedawcy i nabywcy, czyli obu stron transakcji.

Skarbówka weryfikując rzetelność rozliczeń kontrolowanego podatnika będzie mogła zawitać nie tylko do jego kontrahentów, ale i sprawdzić firmy, z którymi z kolei ci ostatni współpracują. W ten sposób pod kontrolą będzie cały łańcuszek firm uczestniczących w transakcji, nawet gdyby towar kilkakrotnie zmieniał właściciela, choćby tylko na papierze.

Najważniejsze, że dzięki tej zmianie skarbówka będzie mogła wreszcie sprawdzić, czy transakcja była pozorna, czy taką stała się dopiero na pewnym jej etapie.

[srodtytul]Kontrolowany, a nie podatnik[/srodtytul]

Uprawnienia, na które z niecierpliwością czekała kontrola skarbowa, są zawarte w art. 13b ust. 2. Przepis ten definiuje kontrahentów kontrolowanego. Odtąd są nimi „wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą uczestniczące w dostawie tego samego towaru lub usługi, będące zarówno dostawcami, jak i nabywcami biorącymi udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie towaru lub usługi”.

Dzięki temu zapisowi także do pośredników w każdej chwili będzie mogła zawitać kontrola skarbowa i sprawdzić dokumenty związane z dostawą towaru lub usługi.

Absolutną nowością jest też umożliwienie przeprowadzenie kontroli krzyżowej u kontrahentów kontrolowanego przez ten sam urząd kontroli skarbowej i tego inspektora, który prowadzi postępowanie kontrolne lub kontrolę podatkową u kontrolowanego.

I to nawet jeśli miałby w tym celu przejechać pół Polski. Zaletą tego rozwiązania jest to, że będzie ją prowadził przedstawiciel skarbówki dobrze zorientowany w sprawie, który dzięki temu będzie wiedział czego i gdzie szukać. Do tej pory czynności te prowadziły lokalne służby skarbowe na zlecenie UKS prowadzącego kontrolę krzyżową.

Co ważne, zmieniony przepis posługuje się pojęciem kontrolowanego zamiast podatnika (art. 13b ust. 1). W ten sposób Ministerstwo Finansów uciąć chciało wątpliwości interpretacyjne dotyczące tego, kogo i kiedy może sprawdzać skarbówka. W efekcie przepis dopuścił kontrole także u... osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Do tego, żeby do drzwi takiej osoby zapukali inspektorzy, wystarczy, że w okresie objętym kontrolą u kontrolowanego prowadziła firmę i robiła z nim interesy.

[srodtytul]Pracownik zamiast inspektora[/srodtytul]

Przedsiębiorcy, do których zawita urząd kontroli skarbowej z kontrolą krzyżową, nie powinni się też dziwić, jeśli zamiast inspektora kontroli skarbowej pojawi się u nich pracownik urzędu kontroli skarbowej i to on zażąda przedstawienia dokumentów w zakresie objętym postępowaniem kontrolnym lub kontrolą podatkową, jaka jest prowadzona u kontrolowanego, czyli w praktyce – jego kontrahenta.

Taką możliwość przewiduje bowiem zmieniony art. 13b ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4E4FA544D343F17C5C7E775CE674F6DE?id=172008]znowelizowanej ustawy o kontroli skarbowej[/link]. Skąd pomysł przyznania pracownikom jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej uprawnienia do żądania od kontrahentów przedstawienia dokumentów w zakresie objętym kontrolą u kontrolowanego?

Z wyjaśnień Ministerstwa Finansów udzielonych jeszcze na etapie projektu wynika, że czynności tzw. kontroli krzyżowej mają w znacznym stopniu charakter techniczny. Wobec tego nie jest bezwzględnie konieczne wykonywanie ich jedynie przez inspektorów kontroli skarbowej. Według MF umożliwienie wykonywania tych czynności przez pracowników spowoduje odciążenie inspektorów od przeprowadzania kontroli krzyżowych, które są czasochłonne i pracochłonne.

[ramka][b]Na czym polega kontrola krzyżowa[/b]

Kwestię tzw. kontroli krzyżowej reguluje art. 274c § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?id=176376]ordynacji podatkowej[/link]. Przepis ten pozwala organowi podatkowemu – w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową – zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów w zakresie objętym kontrolą u podatnika (według obecnej terminologii – kontrolowanego). Wszystko po to, aby sprawdzić ich prawidłowość i rzetelność. Co ważne, przeprowadzone czynności dokumentuje sporządzony protokół.

Pojęcie kontroli krzyżowych kojarzy się z podatkiem od towarów i usług i sprawdzaniem przez służby, czy strony transakcji dysponują kopią i oryginałem faktury VAT i czy podane w tym dokumencie kwoty (np. należnego podatku) są zgodne. Ale uwaga! Kontrola krzyżowa wcale nie musi ograniczać się do sprawdzania faktur VAT.

[b]Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 25 czerwca 2008 r. (I SA/Gl 97/08) [/b]uznał bowiem, że art. 274c ordynacji podatkowej wskazuje na uprawnienie organów podatkowych do żądania od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą, przedstawienia „dokumentów” w zakresie objętym kontrolą, a nie jedynie „faktur VAT”.

Tak więc, jak uznał sąd, samo sprawdzenie istnienia kopii faktury u wystawcy, bez weryfikacji, czy podatek VAT należny wynikający z tej faktury został rozliczony przez kontrahenta (i ewentualnie wykonania innych niezbędnych czynności), jest niewystarczające do ustalenia niebudzącego wątpliwości stanu faktycznego w kwestii rzetelności faktury, czyli tego, czy faktura ta dokumentuje rzeczywistą transakcję.[/ramka]

[b][link=http://www.rp.pl/artykul/307546,538777.html]Co się zmieniło w kontroli skarbowej? Posłuchaj rozmowy:[/link][/b]