Od 1 stycznia 2010 r. określając miejsce świadczenia – i tym samym opodatkowania – usług transportu międzynarodowego towarów, należy wziąć pod uwagę dwie regulacje:

- zasadę ogólną, jeżeli nabywcą naszych usług jest podatnik,

- wyjątek, jeżeli nabywcą naszych usług jest niepodatnik.

[srodtytul]Gdy odbiorcą jest niepodatnik[/srodtytul]

Zgodnie z art. 28f [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawy o VAT [/link]w przypadku świadczenia na rzecz niepodatników:

- usług transportu towarów, którego rozpoczęcie i zakończenie ma miejsce odpowiednio na terytorium dwóch różnych państw członkowskich – miejscem świadczenia jest miejsce, gdzie transport towarów się rozpoczyna (przy czym miejsce rozpoczęcia transportu to takie, w którym faktycznie transport się rozpoczyna, niezależnie od pokonanych odległości do miejsca, gdzie znajdują się towary, a miejsce zakończenia transportu to takie, w którym faktycznie ów transport się kończy),

- pozostałych usług transportu towarów – miejscem świadczenia jest miejsce, w którym odbywa się transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości.

Ponadto, zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym do ustawy o VAT, miejscem świadczenia usług międzynarodowego transportu środkami transportu morskiego lub lotniczego jest Polska (są istotne wątpliwości co do zgodności tej regulacji z prawem UE).

[srodtytul]Gdy odbiorcą jest podatnik[/srodtytul]

Natomiast do usług świadczonych na rzecz podatnika (niezależnie od tego, czy podał nam numer VAT UE, czy nie, chociaż numer ten będzie konieczny m.in. w celu określenia statusu nabywcy jako podatnika) zastosowanie powinna mieć zasada ogólna, tj. opodatkowanie w miejscu, w którym usługobiorca posiada siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania. Nie ma zatem konieczności podziału usługi na część przebiegającą w Polsce i poza Polską.

Oczywiście są wątpliwości, jak rozumieć ten przepis i jak w praktyce zweryfikować status naszego kontrahenta (o czym pisaliśmy w poprzednich artykułach z cyklu).

Ponadto należy pamiętać, że gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności podatnika, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba lub stałe miejsce zamieszkania, miejscem ich świadczenia jest to stałe miejsce prowadzenia działalności.

Natomiast gdy usługobiorca nie posiada siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności, miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym zwykle prowadzi działalność lub w którym ma miejsce zwykłego pobytu.

[srodtytul]Ważne przeznaczenie[/srodtytul]

Biorąc pod uwagę specyfikę usług transportowych, mogą się do nich odnosić regulacje, zgodnie z którymi w razie świadczenia usług na rzecz podatników – przeznaczonych na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych lub członków stowarzyszenia – do określenia miejsca świadczenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące świadczenia usług na rzecz niepodatników (omówione wyżej).

Bywa, że przeznaczenie na potrzeby działalności firmy jest oczywiste, ale zdarzają się sytuacje, gdy jest inaczej. W mojej ocenie badanie przeznaczenia usługi należy przeprowadzić jedynie wtedy, gdy jej charakter budzi wątpliwości. Ma to potwierdzenie w planowanych zmianach do unijnego rozporządzenia (projekt zmian do rozporządzenia Rady nr 1777/2005 z 17 października 2005 r.) oraz w stanowisku Ministerstwa Finansów ([b]zobacz [link=http://www.rp.pl/artykul/438810.html]wyjaśnienia Ministerstwa Finansów dotyczące głównych zmian w ustawie o VAT od 1 stycznia 2010 r. odnoszących się do miejsca świadczenia usług[/link][/b]).

Zgodnie z projektowanym art. 23 rozporządzenia „w przypadku usług o charakterze, który budzi wątpliwości co do ich użytku związanego z działalnością gospodarczą, usługodawca może być zobowiązany do uzyskania od usługobiorcy jego oświadczenia o zamierzonym wykorzystaniu świadczonej mu usługi, które może towarzyszyć fakturze”.

Zatem, jeżeli oczywiste jest, że świadczona przez nas usługa nie może być przeznaczona na cele osobiste, dotyczy bowiem transportu towarów służących bez wątpliwości potrzebom działalności nabywcy (przykładowo transport maszyn do produkcji), nie ma konieczności weryfikacji jej przeznaczenia. Jeżeli jednak jest inaczej (np. transport mebli, używanego sprzętu), należy zweryfikować cel jej nabycia. Powinno tu jednak wystarczyć uzyskanie odpowiedniego oświadczenia nabywcy.

[srodtytul]Świadczenie kompleksowe[/srodtytul]

Na usługę transportową (tak jak na każdą inną) należy również patrzeć przez pryzmat świadczeń złożonych, gdy oprócz usługi głównej (przewóz) nabywca zakupi również inne świadczenia dodatkowe (np. obsługa lotniskowa). Należy wtedy rozważyć dwa sposoby potraktowania takiej usługi:

- jako kompleksowej usługi obejmującej kilka czynności lub też

- jako kilku odrębnych usług.

Kwestia ta była przedmiotem [b]interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z 12 stycznia 2010 r. (IPPP2/443-1080/09-4/AN/ KOM)[/b].

Podatnik pytał o usługę polegającą na przetransportowaniu towarów wraz „z szeregiem usług zewnętrznych, bez których realizacja zlecenia nie byłaby możliwa”, jak m.in. fracht lotniczy do kraju UE, ubezpieczenie przesyłki w transporcie, obsługa lotniskowa w porcie lotniczym w kraju UE, odprawa celna, udzielenie zabezpieczenia celnego, transport drogowy od portu lotniczego do miejsca przeznaczenia, wystawienie dokumentu tranzytowego.

Organ zgodził się ze stanowiskiem podatnika, że „usługa taka stanowi jedną, niepodzielną usługę transportu międzynarodowego towarów (niezależnie od konieczności zakupu usług zewnętrznych, których koszt ma wpływ na cenę należną za wykonaną usługę)”.

Konsekwencją takiego podejścia jest to, że do takiej usługi jako całości mają zastosowanie przepisy różnicujące miejsce świadczenia w zależności od statusu jej nabywcy.

Zatem, w razie świadczenia na rzecz podatnika, cała usługa (bez konieczności podziału na części) powinna być opodatkowana w kraju nabywcy. Jeżeli jest nim Polska a podatnik posiada odpowiednią dokumentację, do całości zastosowanie będzie mieć ponadto zerowa stawka VAT.

[srodtytul]Moment rozliczenia[/srodtytul]

Na zakończenie dodajmy, że do usług transportowych świadczonych przez polskich podatników (i opodatkowych w Polsce) nadal ma zastosowanie regulacja dotycząca szczególnego momentu powstania obowiązku podatkowego (otrzymanie całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30 dnia licząc od dnia wykonania usług transportu ładunków kolejami, taborem samochodowym, statkami pełnomorskimi, środkami transportu żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej, promami, samolotami i śmigłowcami).

Jeżeli nabywamy usługi kontrahenta zagranicznego, powinniśmy pamiętać o nowej zasadzie powstawania obowiązku podatkowego z tytułu ich importu. Co do zasady powstaje on z chwilą wykonania usług, z tym że:

- usługi, dla których, w związku z ich świadczeniem, ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonane z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te rozliczenia lub płatności, do momentu zakończenia ich świadczenia,

- usługi świadczone w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla których, w związku z ich świadczeniem, w danym roku nie upływają terminy rozliczeń lub płatności, uznaje się za wykonane z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia ich świadczenia.

[i]Autorka jest doradcą podatkowym w kancelarii Ożóg i Wspólnicy[/i]