Przepisy o cenach transferowych stosuje się specyficznie do podmiotów powiązanych. Ustawodawca wyróżnia powiązania o charakterze kapitałowym i osobowym.

[srodtytul]Typy powiązań[/srodtytul]

Powiązania kapitałowe oznaczają posiadanie pośrednio lub bezpośrednio co najmniej 5 proc. udziału w kapitale innego podmiotu. Powiązania osobowe dotyczą sytuacji, w której te same osoby fizyczne łączą funkcje zarządzające, kontrolne lub nadzorcze w różnych podmiotach, lub pomiędzy podmiotami albo osobami pełniącymi w tych podmiotach funkcje zarządzające, kontrolne lub nadzorcze zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym lub wynikające ze stosunku pracy lub powiązania majątkowe.

Powiązania osobowe są to zatem swego rodzaju związki, stosunki, relacje personalne o różnym charakterze, które występują między osobami fizycznymi w warunkach gospodarczych. Powiązania osobowe dotyczą relacji między podmiotami o charakterze rodzinnym, majątkowym, wynikających ze stosunku pracy.

Powiązania rodzinne obejmują małżeństwo, pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan X jest właścicielem A sp. z o.o., a jego żona, pani X, prowadzi działalność gospodarczą pod firmą B. Podmioty A i B zawierają transakcję, w której B jest np. dostawcą usług marketingowych na rzecz spółki A.

Problem cen transferowych powstaje, gdy wynagrodzenie uzyskiwane przez dostawcę usług marketingowych na skutek istniejących powiązań osobowych odbiega od warunków rynkowych, np. transakcja jest wyjąkowo intratna dla B.[/ramka]

Natomiast powiązania majątkowe dotyczą powiązań wynikających z posiadania przez podmiot udziału w majątku drugiego podmiotu (np. powiązania wynikające z posiadania udziału w majątku spółek osobowych).

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan X jest współwłaścicielem A spółki jawnej oraz komandytariuszem w B spółce komandytowej, zaś spółki A i B zawierają transakcję.[/ramka]

Powiązania wynikające ze stosunku pracy, jak nazwa wskazuje, dotyczą sytuacji, gdy relacja łącząca podmioty wynika ze stosunku pracy. Warunkiem wystąpienia tych powiązań jest więc dojście do skutku transakcji, której co najmniej jedna ze stron jest osobą fizyczną albo spółką osobową osób fizycznych.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pani X jest wspólnikiem A spółki jawnej i jest zatrudniona jako główna księgowa w B sp. z o.o. Problem cen transferowych może powstać, gdy A i B zawierają transakcję, gdyż pani X może mieć wpływ na ustalenie warunków rozliczeń w transakcji, tak że ostatecznie warunki te będą odbiegać od warunków rynkowych.[/ramka]

Powiązania osobowe mogą występować łącznie z powiązaniami kapitałowymi. W sytuacji, gdy podatnik posiada udziały w kapitale A sp. z o.o. oraz jest członkiem zarządu spółki B SA, wówczas podmioty te są podmiotami powiązanymi osobowo.

[srodtytul]Ryzyko szacowania dochodu [/srodtytul]

Ponieważ powiązania osobowe nie są tak oczywiste jak powiązania kapitałowe, są niejako „niewidoczne” także dla kontrolujących.

Jednak w przypadku, gdy władze podatkowe lub skarbowe w trakcie kontroli zidentyfikują istnienie takich powiązań, a jednocześnie stwierdzą różnice w stosowanych cenach transakcyjnych (lub innych warunkach rozliczeń) świadczące o korzystniejszym traktowaniu podmiotów powiązanych względem innych kontrahentów – istnienie powiązań stanowi dla tych władz przesłankę do oszacowania dodatkowego dochodu do opodatkowania w kontrolowanej transakcji (według stawki 50 proc.).

Potencjalnie podmiotom powiązanym w takim przypadku może zostać postawiony zarzut zaniżenia dochodów podatkowych na gruncie przepisów o odpowiedzialności karnej skarbowej.

[b]Oczywiście samo istnienie powiązań nie oznacza, że transakcja odbiega od warunków rynkowych. Zidentyfikowanie powiązań daje jedynie sygnał, iż takie transakcje mogą być objęte szczególnym nadzorem w razie kontroli podatkowej lub skarbowej bądź stanowić przyczynek do wszczęcia kontroli przez władze podatkowe.[/b] Istniejące powiązania pomiędzy podatnikami nie stanowią żadnych przeciwwskazań do zawierania transakcji.

Jednak powinny być zawierane na takich warunkach, jakie ustaliłyby podmioty niepowiązane przy analogicznej transakcji. Nie może dojść do sytuacji, kiedy wynagrodzenie z tytułu realizowanej transakcji będzie jedynie symboliczne, a usługobiorca będzie wykonywał szereg czynności nieodpłatnie ze względu na fakt powiązań.

Ta sama logika dotyczy zawyżenia wartości transakcji. Wynagrodzenie pomiędzy podmiotami powiązanymi, także osobowo, powinno być skalkulowane przy zastosowaniu zasad rynkowych.

[i]Autorka jest szefem zespołu cen transferowych w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy[/i]

[ramka][b]Jak poradzić sobie z ustaleniami[/b]

[b] Zidentyfikowanie powiązań kapitałowych jest na ogół możliwe w oparciu o wiarygodne źródła danych zewnętrznych (np. wypisy z KRS, sprawozdania finansowe itd.)[/b]. Ustalenie powiązań o charakterze osobowym może być trudne. Wymaga wiedzy na temat zasobów ludzkich i ich stosunków na zewnątrz organizacji.

Przy identyfikacji powiązań osobowych należy brać pod uwagę charakter stosunków występujących między podmiotami oraz ich siłę zależności, a także możliwość wywierania wpływu jednego podmiotu na drugi.Paradoksalnie ustalenie istnienia powiązań osobowych wydaje się łatwiejsze dla mniejszych firm, w których relacje personalne odgrywają większą rolę.

Jednakże często mniejsze podmioty nie są świadome tego, że istnienie powiązań osobowych może mieć wpływ na ich rozliczenia z fiskusem. W dużych firmach, będących częścią grup podmiotów, ze względów oczywistych powiązania osobowe trudniej jest zidentyfikować. Może wynikać to z nieprawidłowej komunikacji wewnątrz firmy lub z braku procedur umożliwiających poznanie i kontrolę tego zagadnienia.[/ramka]