Obowiązujący od 1 stycznia 2010 r. art. 28b ust. 2 tej ustawy stwierdza, że w przypadku gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności, które znajduje się w innym miejscu niż siedziba lub stałe miejsce zamieszkania podatnika, miejscem ich świadczenia (dla celów opodatkowania) jest to stałe miejsce prowadzenia działalności.
Z tego wywnioskować można, że stałe miejsce prowadzenia działalności jest czymś innym niż siedziba podatnika lub jego stałe miejsce zamieszkania.
W określeniu, o jakie miejsce chodzi, pomocne jest orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Zgodnie z licznymi wyrokami ETS (m.in. orzeczenia C-186/84 Gunter Bergholz, C-190/95 Aro Lease BV) za stałe miejsce prowadzenia działalności może być uznane takie, w którym podatnik posiada zasoby ludzkie oraz zasoby techniczne konieczne do świadczenia usług.
[srodtytul]Jak interpretuje minister[/srodtytul]
Podobnie interpretuje to Ministerstwo Finansów w wyjaśnieniach dotyczących głównych zmian w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]ustawie o VAT[/link] od 2010 r. (dostępnych na stronie internetowej ministerstwa [link=http://www.mf.gov.pl]www.mf.gov.pl[/link]), stwierdzając, że „aby dla celów określenia miejsca świadczenia usługi zakwalifikować miejsce jako stałe miejsce prowadzenia działalności, musi ono m.in. posiadać pewne minimalne, stałe zaplecze, zarówno techniczne, jak i w postaci personelu”.
Definicje te nie są jednak wystarczająco jednoznaczne i na tyle precyzyjne, aby nie pozostawiać pewnego marginesu wątpliwości. Tymczasem ustalenie istnienia bądź nieistnienia stałego miejsca prowadzenia działalności ma kluczowe znaczenie dla określenia, która ze stron transakcji jest zobowiązana do zapłaty podatku z tytułu świadczenia usług.
[srodtytul]Kto rozliczy podatek[/srodtytul]
Z art. 28b ustawy o VAT wynika, że zasadniczo miejscem świadczenia usług (na rzecz podatnika) jest miejsce, w którym posiada on siedzibę.
Jeżeli więc polski podatnik świadczy usługę, do której ma zastosowanie ten przepis, na rzecz podatnika z innego kraju, miejscem jej świadczenia będzie kraj usługobiorcy. W takiej sytuacji prawdopodobnie (kwestię tę rozstrzygają bowiem regulacje danego kraju) to usługobiorca będzie zobowiązany do rozliczenia podatku z tytułu danej transakcji.
Natomiast jeżeli okaże się, że zagraniczny kontrahent ma w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności i dla tego miejsca są świadczone usługi, uznać należy, że dana usługa wykonywana jest w Polsce. W konsekwencji polski usługodawca powinien ją opodatkować stawką krajową, właściwą dla danego świadczenia. Nie ma bowiem w tym wypadku zastosowania zasada opodatkowania świadczenia przez nabywcę (tzw. reverse charge).
Także przy zakupie usług należy zwrócić uwagę, czy usługodawca posiada stałe miejsce prowadzenia działalności oraz czy nie są one przeznaczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności usługobiorcy. Jeżeli bowiem polski podatnik, który posiada stałe miejsce prowadzenia działalności w innym kraju, kupuje usługi kontrahenta zagranicznego, powinien zweryfikować, czy usługi nie są świadczone dla tego miejsca.
Zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT podatnikami są m.in. usługobiorcy usług świadczonych przez podatników nieposiadających siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju.
Oznacza to, że zakup (import) usług od kontrahenta zagranicznego będzie, co do zasady, rozliczany przez usługobiorcę. Jeżeli jednak usługodawca zagraniczny posiada w Polsce np. stałe miejsce prowadzenia działalności, wówczas to on będzie zobowiązany do rozliczenia, chyba że miejsce to nie uczestniczy w danych transakcjach (tak wynika z art. 17 ust. 1a ustawy o VAT).
[srodtytul]Skutki błędu[/srodtytul]
Błędne ustalenie, że stałe miejsce prowadzenia działalności usługodawcy bierze udział w transakcji, ma istotne konsekwencje podatkowe. W takiej sytuacji usługodawca jest zobowiązany do opodatkowania usługi krajowym VAT, według właściwej dla niej stawki. Usługobiorca, otrzymując fakturę zawierającą naliczony podatek, co do zasady go odliczy.
Jeżeli następnie organy podatkowe uznają, że stałe miejsce prowadzenia działalności usługodawcy nie brało udziału w transakcji, mogą również zakwestionować prawo do odliczenia VAT przez usługobiorcę. W efekcie może być on narażony na zarzut zaniżenia VAT należnego do zapłaty.
Warto dodać, że Rada Unii Europejskiej prowadzi prace legislacyjne nad rozporządzeniem wykonawczym do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Przepisy tego rozporządzenia mają m.in. pomóc w określeniu cech charakterystycznych stałego miejsca prowadzenia działalności oraz sposobu ustalania, czy w danym przypadku bierze ono udział w transakcji.
[i]Autor jest doradcą podatkowym w kancelarii Ożóg i Wspólnicy[/i]