Wszystkie nieodpłatne przekazania towarów będą opodatkowane

Tak zakłada projekt nowelizacji ustawy o VAT opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej przez Ministerstwo Finansów, w którym przewidziano m.in. istotną zmianę art. 7 ust. 2 tej ustawy.

[b]Od zasady opodatkowania nieodpłatnych przekazań nadal mają obowiązywać wyjątki dotyczące drukowanych materiałów reklamowych i informacyjnych, prezentów o małej wartości oraz próbek.[/b]

[srodtytul]Jak jest teraz[/srodtytul]

Przypomnijmy, że zgodnie z obecnym brzmieniem tego przepisu za odpłatną dostawę towarów, a więc czynność opodatkowaną VAT, rozumie się także przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, w szczególności:

1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,

2) wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny – jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego od tych towarów, w całości lub w części.

Ponadto, stosownie do art. 7 ust. 3 ustawy o VAT, ust. 2 nie stosuje się do przekazywanych nieodpłatnie drukowanych materiałów reklamowych i informacyjnych, prezentów o małej wartości i próbek (definicje prezentów o małej wartości oraz próbek określono w ust. 4 i 7 tego przepisu).

[srodtytul]Kiedy z podatkiem, a kiedy bez[/srodtytul]

Jak zatem wynika z brzmienia tych przepisów:

- gdy podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego od danych towarów, ich nieodpłatne przekazanie nie podlega opodatkowaniu – niezależnie od związku z prowadzoną działalnością,

- gdy nieodpłatne przekazanie towarów ma związek z prowadzonym przedsiębiorstwem (np. nagrody w konkursach, prezenty dla najlepszych klientów), również nie podlega ono VAT – niezależnie od kwestii prawa do odliczenia VAT naliczonego,

- z opodatkowania wyłączone są też nieodpłatne przekazania drukowanych materiałów reklamowych i informacyjnych, prezentów o małej wartości i próbek – w każdym przypadku, tj. niezależnie od tego, czy było prawo do odliczenia VAT naliczonego oraz ewentualnego związku przekazania z prowadzonym przedsiębiorstwem (tj. zarówno gdy towary te będą przekazywane kontrahentom, jak też np. własnym pracownikom na ich prywatne cele).

[srodtytul]Co wynika z unijnej dyrektywy[/srodtytul]

Przytoczone wyżej przepisy (art. 7 ust. 2 i 3 ustawy o VAT) stanowią niefortunną próbę wdrożenia odpowiednich regulacji wspólnotowych, przez co powodują nieustanne spory podatników z fiskusem.

Zgodnie z art. 16 dyrektywy 2006/112/WE (podobnie jak wcześniej art. 5 VI dyrektywy) „wykorzystanie przez podatnika towarów stanowiących część majątku jego przedsiębiorstwa do celów prywatnych podatnika lub jego pracowników, które przekazuje nieodpłatnie lub, w ujęciu ogólnym, które przeznacza do celów innych niż prowadzona przez niego działalność, gdy VAT od powyższych towarów lub ich części podlegał w całości lub w części odliczeniu, jest uznawane za odpłatną dostawę towarów. Za odpłatną dostawę towarów nie uznaje się jednakże wykorzystania do celów działalności przedsiębiorstwa podatnika towarów stanowiących prezenty o niskiej wartości i próbki”.

Zatem ustawodawca wspólnotowy również nie uznaje za opodatkowane nieodpłatnego przekazania (wykorzystania, zużycia etc.) towarów, od których nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego. W sytuacji natomiast gdy takie prawo przysługiwało (w całości lub w części), za czynność opodatkowaną każe on uznawać trzy alternatywne zdarzenia, tj.:

- wykorzystanie przez podatnika towarów stanowiących część majątku jego przedsiębiorstwa do celów prywatnych podatnika lub jego pracowników oraz

- przekazanie nieodpłatnie towarów, oraz

- przeznaczenie towarów do celów innych niż prowadzona działalność.

[srodtytul]Istotna różnica[/srodtytul]

Porównując art. 16 dyrektywy 2006/112/WE z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, zauważmy istotną różnicę. Podczas gdy zgodnie z przepisami krajowymi nieodpłatne przekazanie na cele związane z prowadzonym przedsiębiorstwem nie podlega VAT, w świetle regulacji wspólnotowych każdego rodzaju nieodpłatne przekazanie (wykorzystanie) towarów powinno być opodatkowane. W art. 16 dyrektywy 2006/112/WE kwestia związku z prowadzoną działalnością ma znaczenie wyłącznie w jednym, tj. ostatnim z określonych wyżej, zdarzeniu podlegającym opodatkowaniu.

Taką właśnie wykładnię tej regulacji (jeszcze na gruncie VI dyrektywy) potwierdził [b]Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie C-48/97 (Kuwait Petroleum)[/b], dotyczącym podatnika prowadzącego stacje benzynowe. W ramach akcji promocyjnej klientom, którzy zdobyli odpowiednią liczbę punktów, wydawał on nagrody rzeczowe. Jak stwierdził ETS (który podparł się fundamentalną na gruncie VAT zasadą powszechnego opodatkowania konsumpcji), niezależnie od kwestii ewentualnego związku akcji promocyjnej z prowadzoną działalnością, zasadniczo każdego rodzaju nieodpłatne przekazania towarów podlegają opodatkowaniu VAT (o ile podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego w całości lub w części).

[srodtytul]Podatnicy kontra fiskus[/srodtytul]

Organy podatkowe wciąż nie chcą zaakceptować istnienia tej rozbieżności między obecnym, korzystnym dla podatników, brzmieniem art. 7 ust. 2 ustawy o VAT a regulacjami wspólnotowymi.

Powołując się m.in. na przywołany wyżej wyrok ETS, twierdzą, że przepisy krajowe również należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego w całości lub w części, zasadniczo każde nieodpłatne przekazanie towarów powinno być opodatkowane VAT, a wyjątkiem są jedynie drukowane materiały reklamowe i informacyjne, prezenty o małej wartości i próbki.

Tymczasem nie są uprawnione do takiego poglądu. W razie niezgodności między przepisami krajowymi a wspólnotowymi na fakt ten mogą się powoływać tylko podatnicy, a nigdy organy administracji danego państwa członkowskiego. Zasada ta (mająca na celu ochronę obywateli unijnych przed błędami ich władz) nie tylko jest wpisana w traktatach regulujących funkcjonowanie Wspólnoty, ale też była wielokrotnie podkreślana w wyrokach ETS, m.in. w wyroku w sprawie C-8/81 (Ursula Becker).

[srodtytul]Korzystne orzecznictwo[/srodtytul]

Co ciekawe, organy podatkowe pozostają przy swoim nieuprawnionym stanowisku, mimo licznych wyroków polskich sądów administracyjnych, które potwierdziły, że na gruncie art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, w stanie prawnym obowiązującym od 1 czerwca 2005 r. (wcześniejsze, nieco inne brzmienie analizowanych przepisów było zgodne z regulacjami wspólnotowymi), nie podlega opodatkowaniu nieodpłatne przekazywanie towarów na cele związane z prowadzonym przedsiębiorstwem.

W odróżnieniu bowiem od organów podatkowych, sądy, szanując zapisane w traktach zasady i orzecznictwo ETS, potwierdzają, że nie jest możliwe powoływanie się przez organy podatkowe na dyrektywę czy też wyrok w sprawie C-48/97 (Kuwait Petroleum) w sytuacji, gdy Polska nie dostosowała przepisów krajowych do unijnych i są one korzystniejsze dla podatników.

Bez wpływu na poglądy fiskusa pozostała nawet, wyrażająca taki pogląd, [b]uchwała NSA w składzie siedmiu sędziów z 23 marca 2009 r. (I FPS 6/08)[/b].

[srodtytul]Zmiana przepisów...[/srodtytul]

W świetle tej linii orzeczniczej ministrowi finansów nie pozostało nic innego, jak wprowadzić zmiany w przepisach w celu ich dostosowania do regulacji unijnych. Proponowana zmiana art. 7 ust. 2 ustawy o VAT polega na wykreśleniu z niego fragmentu odnoszącego się do związku z prowadzonym przedsiębiorstwem. W konsekwencji opodatkowane będzie każde nieodpłatne przekazanie towarów – bez względu na to, czy jest związane z prowadzonym przedsiębiorstwem, czy nie.

[srodtytul]... ale nie stanowiska ministra[/srodtytul]

[b]Co ciekawe, minister finansów nadal nie chce przyznać racji podatnikom i uparcie twierdzi, że również w obecnym stanie prawnym (od 1 czerwca 2005 r.) nieodpłatne przekazania towarów na cele związane z prowadzoną działalnością podlegają VAT. [/b]

Jak bowiem stwierdził w uzasadnieniu do projektu nowelizacji, „zmiana ta ma charakter wyłącznie doprecyzowujący, gdyż – jak wynika z praktyki stosowania tego przepisu – po jego modyfikacji, dokonanej w 2005 r. w drodze sejmowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku do towarów i usług, treść tych regulacji budzi niekiedy wątpliwości i, jak się okazuje, czytelniejsza była dla podatników przed zmianą”.

[ramka][b]Dostosowanie nadal tylko częściowe[/b]

Proponowana przez resort finansów zmiana brzmienia art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, polegająca tylko na wykreśleniu pewnego fragmentu przepisu, pozostawia pewien niedosyt.

[b]Minister finansów, chcąc się wycofać „z twarzą” z ewidentnego błędu legislacyjnego, w dalszym ciągu pozostaje przy brzmieniu przepisu odmiennym od treści art. 16 dyrektywy 2006/112/WE, który ma charakter znaczenie szerszy, tj. odnosi się również do czynności wykorzystania czy przeznaczenia towarów do celów innych niż prowadzona przez podatnika działalność.[/b]

W celu ograniczenia wątpliwości interpretacyjnych (które zmuszają podatników do nieustannego występowania o interpretacje indywidualne) ustawodawca mógłby rozważyć całkowite dostosowanie analizowanego przepisu do regulacji wspólnotowych.

Ponadto uwagę zwraca również to, że zgodnie z ministerialnym projektem bez zmian powinien pozostać art. 7 ust. 3 ustawy o VAT, dotyczący nieodpłatnych przekazań towarów będących drukowanymi materiałami reklamowymi lub informacyjnymi, prezentami o małej wartości i próbkami.

Należy mieć nadzieję, że przy okazji nowelizacji ustawy o VAT również ten przepis zostanie dostosowany do regulacji wspólnotowych. Jak wynika bowiem z porównania go z drugim zdaniem art. 16 dyrektywy 2006/112/WE:

- na gruncie ustawy o VAT z opodatkowania wyłączone są nieodpłatne przekazania drukowanych materiałów reklamowych i informacyjnych, prezentów o małej wartości i próbek w każdym przypadku, tj. niezależnie od ewentualnego związku z prowadzonym przedsiębiorstwem,

- w świetle regulacji wspólnotowych towary te (choć dyrektywa nie odnosi się wprost do materiałów reklamowych i informacyjnych) mogą wprawdzie nie być opodatkowane VAT, ale tylko wtedy, gdy są przekazywane na cele działalności, tj. np. kontrahentom, a nie pracownikom na ich potrzeby prywatne. [/ramka]

[i]Krzysztof Koniewski jest menedżerem w dziale doradztwa podatkowego Deloitte we Wrocławiu

Tomasz Maicher jest starszym konsultantem w tym dziale[/i]