Jeśli zgromadzenie wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub walne zgromadzenie w spółce akcyjnej podejmie uchwałę o wypłacie dywidendy, spółka zobowiązana jest dywidendę wypłacić. Nie może się takiej decyzji sprzeciwić. W razie odmowy wypłaty dywidendy wspólnik uprawniony do jej wypłaty staje się wierzycielem spółki i może wystąpić na drogę sądową w celu realizacji swojego uprawnienia.

[srodtytul]Gdy zabraknie pieniędzy na wypłatę[/srodtytul]

Może się jednak okazać, że posiadane przez spółkę środki finansowe nie pozwalają na to, aby wypłacić dywidendę i równocześnie regulować zobowiązania związane z bieżącym prowadzeniem działalności gospodarczej. Przeznaczenie pieniędzy na wypłatę dywidendy może bowiem prowadzić do naruszenia płynności finansowej spółki. Dlatego spółki zobligowane do wypłaty dywidendy często poszukują źródeł finansowania na zewnątrz, np. zaciągając kredyt bankowy.

[srodtytul]Ustawowe wyłączenia[/srodtytul]

Spółki uważają, że odsetki zapłacone od kredytu zaciągniętego w celu sfinansowania wypłaty dywidendy powinny być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów. Argumentują, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT kosztami takimi są koszty poniesione w celu uzyskania przychodów lub zabezpieczenia albo zachowania źródła przychodów, z wyjątkiem wymienionych w art. 16 ust. 1. Przepis ten wyłącza z kosztów podatkowych:

- odsetki od pożyczek (kredytów) naliczone, ale niezapłacone,

- odsetki od pożyczek (kredytów) zwiększające koszty inwestycji,

- odsetki od własnego kapitału włożonego przez podatnika w źródło przychodów,

- odsetki od dopłat wnoszonych do spółki,

- odsetki od dywidend i innych dochodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych.

[srodtytul]Cel: zachowanie źródła przychodów[/srodtytul]

Wyłączenie odsetek z wyżej wymienionych tytułów ma charakter wyjątku od ogólnej zasady zaliczania do kosztów uzyskania przychodów wszystkich wydatków poniesionych w celu uzyskania przychodów. Dlatego też art. 16 ust. 1 ustawy o CIT musi być interpretowany ściśle.

W konsekwencji odsetki od kredytu zaciągniętego w celu sfinansowania wypłaty dywidendy powinny być kosztami uzyskania przychodów, jeśli kredyt został zaciągnięty w celu zabezpieczenia i zachowania źródła przychodów. W sytuacji gdy spółka zaciąga kredyt, bo brak środków finansowych groziłby zachwianiem jej płynności finansowej, oczywiste być powinno, że spółka działa, żeby zabezpieczyć i zachować źródło przychodów, a w konsekwencji uzyskiwać przychody w przyszłości.

[srodtytul]Organy podatkowe były za...[/srodtytul]

Taki pogląd początkowo był podzielany przez organy podatkowe.

Przykładowo [b]Pierwszy Wielkopolski Urząd Skarbowy w Poznaniu w interpretacji z 24 lipca 2006 r. (ZD/406-88-1/CIT/ 06)[/b] stwierdził, że „bez wątpienia – zgodnie z zasadami logiki i życiowego doświadczenia – brak płynności finansowej spółki znacznie utrudnia bądź wręcz uniemożliwia prowadzenie działalności gospodarczej, a tym samym osiąganie przychodów z tej działalności. (...) Zaciągnięcie pożyczki na sfinansowanie dywidendy, ukierunkowane na zachowanie płyn-ności finansowej przedsiębiorcy, należy uznać za działanie zmierzające do zabezpieczenia i zachowania źródła przychodów, co powoduje spełnienie przesłanek, o których mowa w przepisie art. 15 ust. 1 ustawy podatkowej. (...) Przy kwalifikacji wydatków do kosztów uzyskania przychodów należy brać pod uwagę potencjalną możliwość (analizowaną w dacie poniesienia wydatku na podstawie obiektywnych przesłanek) przyczynienia się danego wydatku do osiągnięcia przychodu. Taką możliwością może być zachowanie płynności finansowej podmiotu gospodarczego”.

Podobne stanowisko zajął [b]Łódzki Urząd Skarbowy w piśmie z 17 stycznia 2006 r. (ŁUS-II-2-423/191/06/AG)[/b]. Argumentował następująco: „(…) należy uznać, że poniesiony przez spółkę wydatek w postaci kredytu na wypłatę dywidendy jest wydatkiem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej i w związku z tym odsetki od tego kredytu, naliczone i zapłacone, stanowić będą koszt uzyskania przychodu. Prowadząc działalność gospodarczą, podatnicy podejmują określone decyzje inwestycyjne, kierując się kryteriami rachunku ekonomicznego. Podmiot prowadzący działalność gospodarczą, biorąc pod uwagę «zasadę racjonalności» oraz mając na względzie aktualną sytuację rynkową, sam podejmuje decyzje o tym, jakie wydatki ponoszone podczas prowadzenia działalności są dla niego przydatne w celu uzyskania przychodu. Zdaniem tutejszego organu zaciągnięcie kredytu na sfinansowanie dywidendy, której wypłata jest jedną z charakterystycznych cech spółek kapitałowych, uznać należy za działanie zmierzające do zabezpieczenia i zachowania źródła przychodów, spełniające przesłanki art. 15 ust. 1 ww. ustawy o CIT”.

[srodtytul]...jednak zmieniły zdanie[/srodtytul]

Ostatnio organy podatkowe uznały jednak, że spółka, która płaci odsetki od kredytu zaciągniętego na wypłatę dywidendy, nie może ich zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Argumentują, że „wypłata dywidendy nie jest wydatkiem umożliwiającym powstanie źródła przychodu i nie jest też związana z utrzymaniem bądź zabezpieczeniem źródła przychodów. Tym samym dywidenda nie stanowi kosztu podatkowego w spółce wypłacającej. Pozyskanie środków na wypłatę dywidendy ma bezpośredni związek z czystym zyskiem, podlegającym podziałowi. Oznacza to, że dotyczy tej części osiągniętego dochodu, która pozostanie po opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych. W związku z tym również wydatki związane z kredytem zaciągniętym na wypłatę dywidendy w postaci odsetek, jako związane z kategorią wydatków niebędących kosztami uzyskania przychodów, nie mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT” (tak[b] Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 26 marca 2009 r., ILPB3/423-35/09-2/ŁM[/b]).

Podobny pogląd wyraziła[b] Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 21 października 2008 r. (IPPB3/423 1110 /08-2/GJ)[/b], argumentując, że „z przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o CIT wynika, że wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu zastrzeżonych w ustawie, są kosztami uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z przychodami lub służą zabezpieczeniu albo zachowaniu funkcjonowania źródła przychodów. Co istotne również muszą być to wydatki, dzięki którym podatnik może osiągnąć przychód podlegający opodatkowaniu. Dywidenda ani też wydatki na obsługę kredytu zaciągniętego na jej wypłatę w ocenie organu nie są wydatkami służącymi osiągnięciu przychodu ani zachowaniu czy zabezpieczeniu źródła przychodów”.

Takie negatywne dla podatników stanowisko zajęły też [b]Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 21 kwietnia 2009 r. (IPPB3/423-76/09-2/GJ) i Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 23 października 2008 r. (IBPB3/423-655/08/PC).[/b]

[srodtytul]Sądy bronią podatników[/srodtytul]

Korzystne dla podatników stanowisko zajmują natomiast wojewódzkie sądy administracyjne >patrz ramka. Problem zaliczania do kosztów podatkowych wydatków związanych z zapłatą odsetek od kredytu zaciągniętego w celu wypłaty dywidendy był też przedmiotem rozważań NSA.

W [b]wyroku z 10 czerwca 2009 r. (II FSK 234/08) [/b]sąd zauważył, że „wycofywanie zaangażowanych w działalność gospodarczą środków finansowych tylko po to, by zapewnić je na przyszłą wypłatę dywidendy, byłoby działaniem nieracjonalnym i w dodatku prowadziłoby do strat związanych z karami umownymi, odszkodowaniami itp. Podobnie nieracjonalnymi z gospodarczego punktu widzenia byłyby takie działania spółki, które polegałyby na nieangażowaniu własnego kapitału w działalność gospodarczą tylko po to, by zapewnić środki finansowe na przyszłą wypłatę dywidendy dla akcjonariuszy, a której termin wypłaty jest nieznany”.

Zdaniem NSA zaciągnięcie przez spółkę kredytu na wypłatę dywidendy należy traktować jako wydatek związany z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Osiąganie zysku jest zarówno podstawowym celem funkcjonowania spółki, jak i wspólników, których kapitał zaangażowany jest w funkcjonowanie spółki i osiąganie przez nią przychodów. Zaciągnięty przez spółkę kredyt na wypłatę dywidendy nie tylko zabezpiecza źródło przychodów, jakim jest działalność gospodarcza, ale również zapobiega utracie płynności finansowej przez spółkę. W konsekwencji NSA opowiedział się za możliwością zaliczania odsetek zapłaconych od kredytu zaciągniętego na sfinansowanie wypłaty dywidendy do kosztów uzyskania przychodów.

[srodtytul]Spółka decyduje, co jest celowe[/srodtytul]

Podsumowując, należy zauważyć, że kredyty zaciągnięte na prowadzenie działalności gospodarczej i kredyty na wypłatę dywidendy są podobne w swym celu, oba służą zapewnieniu płynności finansowej oraz rozwojowi gospodarczemu spółki.

Dla ustalenia, czy dany wydatek stanowi koszt uzyskania przychodów, istotny jest związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, który – co warto podkreślić – nie musi być bezpośredni. Dlatego też, jeśli środki posiadane przez spółkę nie wystarczają na wypłatę dywidendy, spółka musi mieć prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odsetek zapłaconych od kredytu zaciągniętego w związku z wypłatą dywidendy. Takie prawo musi przysługiwać spółce nawet wówczas, gdy posiada ona środki własne umożliwiające wypłatę dywidendy, ale uznaje za celowe i uzasadnione ekonomicznie przeznaczenie ich na cele inne niż wypłata dywidendy (np. na inwestycje, rozwój bieżącej działalności, spłatę zobowiązań handlowych itp.). Jeśli spółka uznaje zaciągnięcie kredytu za celowe i uzasadnione, organ podatkowy nie ma prawa takiej decyzji kwestionować.

[ramka][b]Co wynika z orzecznictwa[/b]

- [b]WSA w Warszawie w wyroku z 28 listopada 2008 r. (III SA/Wa 1976/08) [/b]stwierdził, że „dywidenda jest formą podziału dochodu osiągniętego przez spółkę z prowadzonej działalności. Stanowi wynik prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej i jest ściśle z nią związana. Dywidenda jest zależna od działalności spółki, stanowi też zysk akcjonariuszy spółki. Osiąganie i wypłata dywidendy pozostaje w ścisłym związku z prowadzoną działalnością spółki”. Zdaniem sądu „skoro spółka (...) wskazała, że zaciągnięty kredyt na wypłatę akcjonariuszom dywidendy wiąże się z jej funkcjonowaniem w obrocie gospodarczym, służy tym samym zachowaniu lub zabezpieczeniu źródeł przychodów, a odsetki od tego kredytu zostały zapłacone, możliwe jest zarachowanie do kosztów uzyskania przychodów wydatków”.

- Podobne stanowisko ten sam sąd zajął w[b] wyroku z 13 lipca 2007 r. (III SA/Wa 382/07)[/b]: „posiadanie środków pieniężnych na prowadzenie działalności, a więc na inwestowanie w nowe zamierzenia i regulowanie zobowiązań jest koniecznym elementem działalności”. W ocenie WSA „celem każdej działalności gospodarczej (oprócz działalności non profit) jest uzyskanie dochodu. Wypłata dywidendy dla akcjonariuszy jest ich zyskiem, który jest celem inwestowania w akcje spółki. Bez planowanego zysku z ulokowanych pieniędzy akcjonariusze nie lokowaliby środków w daną inwestycję. Należy zatem stwierdzić, iż osiągnięcie i wypłata dywidendy – dochodu spółki, pozostaje w ścisłym związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą”.

- Stanowisko, że wydatki na pozyskanie i obsługę kredytu wykorzystanego do wypłaty dywidendy są kosztami uzyskania przychodów, podzielił również [b]WSA w Krakowie w wyroku z 16 kwietnia 2009 r. (I SA/Kr 214/09)[/b]. Zauważył, że „gdy wypłacenie dywidendy powoduje drenaż środków finansowych przeznaczonych na prowadzenie działalności gospodarczej, to aby zapewnić dostateczną ilość środków, konieczne jest ich uzyskanie z innych źródeł, a więc np. z kredytu bankowego. Zaciągniecie zaś kredytu w celu zabezpieczenia płynności finansowej w momencie wypłaty dywidendy jest racjonalne i ekonomicznie uzasadnione”.

- Za możliwością zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odsetek zapłaconych od kredytu zaciągniętego na wypłatę dywidendy opowiedział się też [b]WSA w Gliwicach w wyroku z 21 lipca 2009 r. (I SA/Gl 411/09)[/b]. [/ramka]

[i]Autorzy są doradcami podatkowymi,J.Pustuł, M.Przywara Doradztwo podatkowe, Kraków[/i]