Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT podatkowi temu podlega odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W myśl art. 7 ust. 1 tej ustawy przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Przez świadczenie usług rozumie się natomiast każde świadczenie niebędące dostawą towarów (art. 8 ust. 1). Czy karę umowną można potraktować jako wynagrodzenie za tak rozumianą usługę lub dostawę towarów?
[srodtytul]Musi być odpłatność[/srodtytul]
Jednym z koniecznych warunków dla powstania obowiązku podatkowego w VAT jest odpłatność świadczenia. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wskazuje, że z odpłatnością mamy do czynienia wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek między wykonaniem świadczenia i otrzymaniem wynagrodzenia (tak np. [b]orzeczenia ETS w sprawie C-16/93 pomiędzy R.J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, Holandia, oraz w sprawie C-215/94 Jürgen Mohr przeciwko Finanzamt Bad Segeberg[/b]).
Wynagrodzenie jest świadczeniem wzajemnym ze strony nabywcy, ekwiwalentnym w stosunku do wykonanej dostawy towarów bądź wyświadczonej usługi. Oczywiście by móc uznać daną czynność za podlegającą VAT, musi istnieć bezpośredni beneficjent świadczenia odnoszący z niego korzyść.
[srodtytul]Kara to nie zapłata, tylko rekompensata[/srodtytul]
To oznacza, że nie każde otrzymane przez podatnika świadczenie pieniężne od kontrahenta będzie można uznać za opodatkowane VAT. I tak wypłata kary umownej z powodu niewykonania czy też nienależytego wykonania zobowiązania nie jest zapłatą za świadczenie, lecz pełni funkcję odszkodowawczą jako rekompensata za szkodę. Kara ta ma charakter jednostronny i nie wiąże się bezpośrednio z jakąkolwiek czynnością wykonywaną przez drugą stronę.
Wypłacający świadczenie pieniężne nie uzyskuje w zamian żadnych bezpośrednich korzyści. Tym samym obciążenie kontrahenta odszkodowaniem umownym nie mieści się w katalogu czynności podlegających VAT (nie jest to ani dostawa towarów, ani świadczenie usług). Konsekwencją tego jest brak obowiązku wystawienia faktury VAT (natomiast ewentualnie można wystawić z tego tytułu notę obciążeniową).
[b]W związku z tym, w sytuacji gdy kara umowna będzie pełniła funkcję odszkodowawczą z tytułu np. odstąpienia od umowy czy też niewywiązania się z warunków umowy (nieodebrania zamówionej dostawy, opóźnienia w realizacji świadczenia itp.), nie będzie podlegała VAT.[/b]
[b]Stanowisko to potwierdza zarówno orzecznictwo sądowe (np. wyrok WSA w Warszawie z 1 kwietnia 2008 r., III SA/Wa 2166/07), jak interpretacje organów podatkowych (np. Izby Skarbowej w Warszawie z 3 kwietnia 2008 r., IP-PP2-443-208/ 08-6/PW, Izby Skarbowej w Katowicach z 28 lipca 2008 r., IBPP3/443-357/08/BWo).[/b]
[srodtytul]Nie decyduje nazwa[/srodtytul]
Pamiętać oczywiście należy, że samo nazwanie przez strony kontraktu zapłaty pieniężnej „karą umowną” nie będzie decydować o tym, że zapłata taka nie będzie opodatkowana VAT. Może się bowiem zdarzyć, że w istocie kara umowna będzie formą wynagrodzenia za określone świadczenie beneficjenta tej kary.
Przykładowo [b]w interpretacji z 15 lipca 2008 r. (ILPP2/443-341/08-2/GZ) Izba Skarbowa w Poznaniu[/b] uznała, że otrzymana przez podatnika kara umowna w istocie jest opłatą obciążającą kontrahentów za przeprowadzenie przez podatnika czynności mających na celu ustalenie przyczyn powstawania wad produkowanych przez tych kontrahentów części do samochodów, które są następnie dostarczane temu podatnikowi. Izba wskazała, że w tym wypadku istniał ścisły związek między świadczeniem usługi i otrzymywaną płatnością, która była wynagrodzeniem za to świadczenie.
Dla prawidłowej kwalifikacji kary umownej należy zatem zadbać o spełnienie wszystkich przesłanek cywilnoprawnych poprzez odpowiednie skonstruowanie zapisów umowy już na etapie jej tworzenia.
[ramka][b]Co wynika z kodeksu cywilnego[/b]
Instytucja kary umownej została uregulowana w art. 483 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=E98F5DA455A654CA7B8BC1010234110C?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]. Zgodnie z tym przepisem można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Zastrzeżenie takie może być ukształtowane jako niezależne od możliwości dochodzenia przez stronę umowy odszkodowania na zasadach ogólnych (tzw. kara umowna kumulatywna). Kara umowna jest więc sankcją odszkodowawczą i ma na celu zabezpieczenie wykonania zobowiązania przez drugą stronę kontraktu.[/ramka]
[i]Autor jest radcą prawnym, partnerem zarządzającym w Kancelarii BSO Prawo & Podatki[/i]
