[b]To najważniejsze zmiany w ustawie o PCC wprowadzone[link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=290770] nowelizacją z 7 listopada 2008 r. (DzU nr 209, poz. 1319)[/link]. Wejdą w życie 1 stycznia 2009 r.[/b]

[srodtytul]Dostosowanie do przepisów unijnych [/srodtytul]

Powodem zmian w ustawie o PCC było przyjęcie przez Radę Unii Europejskiej 12 lutego 2008 r. dyrektywy 2008 /7/WE, mającej na celu harmonizację oraz stopniowe eliminowanie podatku kapitałowego pobieranego w państwach członkowskich od transakcji z udziałem spółek kapitałowych. Zastąpiła ona kilkakrotnie zmienianą dyrektywę Rady 69/335/EWG z 1969 r.

W Polsce funkcję podatku kapitałowego pełni PCC w zakresie, w jakim dotyczy zawierania umowy spółki lub jej zmiany.

Niemal wszystkie zmiany do ustawy o PCC, podobnie jak dyrektywa 2008/7/WE, dotyczą opodatkowania spółek kapitałowych. Nie skorzystają więc na nich polskie spółki osobowe, tj. jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, jak również spółka cywilna, którą ustawa o PCC włącza do spółek osobowych.

Do grona spółek kapitałowych, obejmującego dotychczas spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną, dołącza nowa – spółka europejska. Mówi o niej rozporządzenie Rady 2157/2001 z 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej i ustawa z 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej.

[srodtytul]Bez podatku w dyrektywie...[/srodtytul]

Najistotniejszą zmianą do ustawy o PCC wchodzącą w życie 1 stycznia 2009 r. jest wyłączenie z opodatkowania działań restrukturyzacyjnych dotyczących spółek kapitałowych. Zmiana ta wynika z art. 5 ust. 1e dyrektywy 2008/7/WE, zgodnie z którym państwa członkowskie nie nakładają podatku kapitałowego na działania restrukturyzacyjne spółek kapitałowych, takie jak:

- przeniesienie przez jedną lub kilka spółek kapitałowych wszystkich swoich aktywów i pasywów albo jednego bądź więcej oddziałów do jednej lub więcej spółek kapitałowych w zamian za udział w kapitale spółki przejmującej;

- przejęcie przez spółkę kapitałową udziałów dających większość głosów w innej spółce kapitałowej w zamian za udział w kapitale tej pierwszej spółki.

[srodtytul]...i w polskiej ustawie [/srodtytul]

Zgodnie ze znowelizowaną ustawą o PCC transakcje takie w Polsce obejmą łączenie spółek kapitałowych, podział spółki kapitałowej i przekształcenie jej w inną spółkę kapitałową. Ponadto neutralne podatkowo będzie wniesienie do spółki kapitałowej wkładu w postaci oddziału innej spółki kapitałowej. Nie zapłacimy podatku również przy transakcji tzw. wymiany udziałów, czyli wniesienia do spółki kapitałowej wkładu w postaci udziałów lub akcji innej spółki kapitałowej, jeżeli dają one większość praw głosu w tej spółce lub tę większość wzmacniają u spółki nabywającej wkład. Istotne jest przy tym, że wymiana udziałów będzie neutralna również wtedy, gdy wkład do spółki kapitałowej wniosą podmioty inne niż spółka kapitałowa (np. osoby fizyczne).

[srodtytul]Pożyczka od wspólnika bez obciążeń[/srodtytul]

Nowelizacja wprowadza również inne modyfikacje do definicji umowy spółki i jej zmiany. W odniesieniu do spółek osobowych precyzują one katalog czynności uznawanych za zmianę umowy spółki. W przypadku spółek kapitałowych bardzo istotne jest wyłączenie z definicji zmiany umowy spółki pożyczki udzielonej spółce przez wspólnika (akcjonariusza), z jednoczesnym zwolnieniem takich pożyczek z podatku (art. 9 pkt 10i ustawy o PCC).

Przypomnijmy, że od 1 stycznia 2007 r. udzielenie spółce takiej pożyczki skutkowało opodatkowaniem PCC w wysokości 0,5 proc. jej wartości. Nowa dyrektywa zakazała jednak państwom członkowskim pobierania po 1 stycznia 2009 r. podatku kapitałowego od pożyczek właścicielskich, jeżeli podatek taki nie był pobierany 1 stycznia 2006 r.

[b]Reasumując, od nowego roku nie będzie pobierany podatek od pożyczek udzielanych spółkom kapitałowym przez ich wspólników (akcjonariuszy).[/b]

[srodtytul]Ważne, gdzie jest siedziba zarządu[/srodtytul]

Inną ważną zmianą jest ograniczenie liczby przypadków, w których przeniesienie na terytorium Polski rzeczywistego ośrodka zarządzania (siedziby organu zarządzającego) lub siedziby spółki kapitałowej powoduje opodatkowanie PCC.

Po 1 stycznia 2009 r. opodatkowanie nastąpi jedynie wówczas, gdy – przed przeniesieniem – zarówno rzeczywisty ośrodek zarządzania, jak i siedziba spółki kapitałowej znajdowały się poza terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Umowa spółki kapitałowej oraz jej zmiana będzie opodatkowana, jeżeli w chwili dokonania czynności na terytorium Polski znajdzie się jej rzeczywisty ośrodek zarządzania. Siedziba spółki w Polsce będzie dawać podstawę do opodatkowania jedynie wtedy, gdy rzeczywisty ośrodek zarządzania nie znajduje się na terytorium żadnego z państw członkowskich. Do końca 2008 r. opodatkowanie może wystąpić również, gdy rzeczywisty ośrodek zarządzania znajduje się w innym niż Polska państwie członkowskim i umowa spółki lub jej zmiana nie podlega podatkowi kapitałowemu w tym państwie.

[srodtytul]Jak obliczyć podstawę opodatkowania[/srodtytul]

Do przedstawionych powyżej zmian dostosowano formułę ustalania podstawy opodatkowania umowy spółki i jej zmiany, w szczególności w kwestii pożyczek udzielanych spółce i jej podziału.

Przy przekształceniu i łączeniu spółek podstawą opodatkowania będzie wartość wkładów do spółki osobowej powstałej w wyniku przekształcenia albo wartość kapitału zakładowego spółki kapitałowej powstałej w wyniku przekształcenia lub połączenia. Wydaje się, że zasada ta nie obejmuje połączenia spółki kapitałowej i spółki osobowej przez przejęcie tej drugiej, regulując jedynie połączenie skutkujące zawiązaniem nowej spółki kapitałowej. W praktyce konieczne może więc być stosowanie przepisów na zasadzie analogii.

Wprowadzona została też zmiana sposobu realizacji zasady jednokrotności opodatkowania podatkiem kapitałowym w zakresie ustalania podstawy opodatkowania. Według aktualnych przepisów w razie przekształcenia, podziału lub łączenia spółek wartość wkładów do spółki (wartość kapitału zakładowego), która była wcześniej opodatkowana PCC, podlega odliczeniu od podstawy opodatkowania (art. 6 ust. 9 ustawy o PCC). Podobna zasada dotyczy pożyczek udzielonych spółce kapitałowej przez wspólnika (akcjonariusza) oraz dopłat w spółce kapitałowej, które były opodatkowane PCC i następnie zostały przeznaczone na podwyższenie kapitału zakładowego. Natomiast nowelizacja wprowadza w miejsce tych odliczeń odpowiednie zwolnienia od podatku (art. 9 pkt 11 lit. a i b).

Nadal odliczymy od podstawy opodatkowania wynagrodzenie notariusza, opłaty sądowe i opłatę za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

[srodtytul]Nowe zwolnienia[/srodtytul]

Nowością jest [b]zwolnienie od podatku podwyższenia kapitału zakładowego w części odpowiadającej wartości, o którą obniżono kapitał zakładowy w następstwie strat poniesionych przez spółkę kapitałową.[/b] Warunkiem jest podwyższenie kapitału w okresie czterech lat po jego obniżeniu. Jest to zmiana dopuszczona w art. 12 ust. 3 dyrektywy 2008/7/WE.

Ponadto wprowadzono nowe zwolnienie dla umów spółek kapitałowych (i ich zmian), których przedmiotem działalności jest świadczenie usług użyteczności publicznej w zakresie transportu publicznego, zarządzania portami i przystaniami morskimi, zaopatrzenia ludności w wodę, gaz, energię elektryczną, energię cieplną lub zbiorowego odprowadzania ścieków, jeżeli właścicielem co najmniej połowy ich kapitału jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego. Zwolnienie to zastępuje w części dotychczasowe prawo do odliczenia od podstawy opodatkowania, jakie przysługiwało spółce w stosunku do wartości wkładów, dopłat, pożyczek oraz rzeczy lub praw oddanych jej do nieodpłatnego używania przez jednostki samorządu terytorialnego lub Skarb Państwa.

[srodtytul]Pozostałe zmiany[/srodtytul]

Poza kilkoma zmianami o charakterze porządkowym, np. usunięciem z ustawy definicji podatku kapitałowego (ustawa nie używa już tego pojęcia), doprecyzowano również zasady zwolnienia od podatku dla umów pożyczek zawieranych między obcymi osobami (art. 9 pkt 10 lit. d ustawy o PCC).

Z uwagi na zawarte w dyrektywie 2008/7/WE zobowiązanie państw członkowskich do informowania Komisji Europejskiej o wysokości wpływów z podatku kapitałowego zmienione zostały też deklaracje PCC składane przez płatników tego podatku (notariuszy).

[ramka][b]Czy wszystkie aporty są neutralne podatkowo[/b]

Nowe przepisy budzą pewne wątpliwości. Po pierwsze, wyłączenie z opodatkowania według ustawy o PCC nie obejmuje wkładu do spółki kapitałowej w postaci przedsiębiorstwa innej spółki kapitałowej (w rozumieniu art. 55[sup]1[/sup] kodeksu cywilnego). Konieczność wyłączenia takiego wkładu z zakresu opodatkowania wydaje się jednak wynikać z brzmienia dyrektywy. Co więcej, jest to w pełni uzasadnione w świetle wyłączenia z opodatkowania wkładu w postaci oddziału spółki kapitałowej.

Po drugie, kierując się polskim tłumaczeniem dyrektywy, postanowiono wyłączyć z opodatkowania aport oddziału do spółki kapitałowej. Wersja angielska używa sformułowania „branch of economic activity”, które wydaje się mieć szersze znaczenie, przynajmniej w świetle wykładni celowościowej, i mogłoby obejmować również pojęcie zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Przyjęcie takiej koncepcji pozwoliłoby na zapewnienie całkowitej neutralności podatkowej aportu zorganizowanej części przedsiębiorstwa w polskim prawie podatkowym. Neutralność tej transakcji jest bowiem przewidziana od kilku lat w podatkach dochodowych, a od 1 grudnia br. również w VAT.[/ramka]

[i]Autor jest doradcą podatkowym w PricewaterhouseCoopers[/i]