Wyświadczenie przyjacielskiej przysługi może spowodować poważne kłopoty podatkowe. Jeśli bowiem korzystamy z czegoś za darmo, to co do zasady uzyskujemy przychód. Gdy w grę wchodzi nieruchomość, przychód może też mieć jej właściciel.

[srodtytul]Za darmo, ale z przychodem [/srodtytul]

Art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT mówi o przychodzie z nieodpłatnych świadczeń, czyli też z darmowego korzystania z lokalu. Określa się go „według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu” (art. 11 ust. 2a pkt 3 ustawy o PIT). Jest to przychód z działalności gospodarczej, który opodatkujemy tak jak pozostałe. Wpisujemy go w kolumnie 8 podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Problemy może też mieć właściciel mieszkania. Urząd skarbowy może mu oszacować przychód (także na podstawie hipotetycznego czynszu). Tak wynika z art. 16 ust. 1 ustawy o PIT.

[srodtytul]Przywileje dla rodziny [/srodtytul]

Inaczej będzie, jeśli lokal jest wykorzystywany w rodzinie. Nie ma wtedy kłopotów z przychodem. Nie musi go wykazywać korzystający z nieruchomości przedsiębiorca. Art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT mówi wprawdzie o przychodzie z nieodpłatnych świadczeń, ale nie dotyczy profitów otrzymanych od osób z I i II grupy podatkowej. Chodzi tu o małżonka a także o zstępnych (dzieci, wnukowie), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę, teściów, zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.

Przykładowo jeśli przedsiębiorca prowadzi działalność w domu rodziców, to nie uzyskuje przychodu, nawet gdy nic za swoją siedzibę nie płaci. Potwierdziła to[b] Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 14 sierpnia 2007 r. (IPPB1/415-1/07-2/ES). [/b]

Podatku nie musi też płacić właściciel mieszkania. Art. 16 ust. 1 ustawy o PIT mówiący o przychodzie z odstąpionych bezpłatnie nieruchomości nie dotyczy bowiem lokali używanych na potrzeby członków rodziny.

[srodtytul]Jak jest przy wynajmie[/srodtytul]

Jak wyglądałoby rozliczenie w razie podpisania umowy najmu? Właściciel uzyskuje przychód, ale jeśli czynsz jest niewielki (a przecież może naliczać jeszcze koszty), to może nie przekroczyć kwoty wolnej od podatku (w 2008 r. 3091 zł). Jeśli jednak uzyskuje też inne dochody (np. z umowy o pracę), to musi je zsumować w zeznaniu rocznym.

Przychody z najmu można też opodatkować ryczałtem (wtedy nie dodajemy ich do innych). Jeśli nie przekroczą w ciągu roku równowartości 4000 euro (w 2008 r. jest to 15 072 zł), płacimy tylko 8,5 proc. podatku. Od nadwyżki ponad tę kwotę ryczałt wynosi 20 proc.

Najemca zalicza natomiast czynsz do kosztów swojej działalności.

[srodtytul]Problemy nie tylko przy lokalu [/srodtytul]

Przychód z działalności powstaje także wtedy, gdy przedsiębiorca korzysta za darmo z innych rzeczy.

[ramka][b]Przykład 1 [/b]

Pan Kowalski, prowadzący firmę usługową, korzysta bezpłatnie z samochodu dostawczego swojego sąsiada. Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT uzyskuje nieodpłatne świadczenie, które jest przychodem z działalności. Powinien je wycenić według rynkowej ceny wynajmu samochodu.[/ramka]

Co innego, gdy korzystamy z rodzinnego sprzętu, wtedy nie ma mowy o przychodzie i podatku.

[ramka][b]Przykład 2 [/b]

Pan Nowak prowadzi firmę handlową. Często korzysta z komputera swojego szwagra; śledzi specjalistyczne informacje, drukuje faktury, prowadzi korespondencję z klientami. Jest to nieodpłatne świadczenie, ale nie musi naliczać przychodu i płacić podatku. [/ramka]

[ramka][b]Czy konkubent jest członkiem rodziny[/b]

Nie musimy płacić podatku od przychodu z udostępnionej nieodpłatnie nieruchomości, jeśli jest przeznaczona na potrzeby członków rodziny. Czy jest nim narzeczony? W ewentualnym sporze z urzędem przyda się [b]wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 lutego 2001 r. (I SA/Gd 1012/99).[/b] Czytamy w nim: „Jerzy K., zajmujący lokal mieszkalny należący do skarżącej, jako jej konkubent, w ocenie sądu, a wbrew stanowisku organów podatkowych, jest członkiem rodziny w rozumieniu przepisów podatkowych. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje dla własnego użytku pojęcia członka rodziny. Uzasadnione jest zatem posługiwanie się w tym przypadku legalną definicją sformułowaną w przepisach ordynacji podatkowej (art. 111 § 3),a wcześniej stosowaną w ustawie o zobowiązaniach podatkowych (art. 42 ust. 3). Zgodnie z nią członkiem rodziny jest także osoba pozostająca w faktycznym pożyciu”. [/ramka]