Przedsiębiorcy często się zastanawiają, czy otrzymane od kontrahentów odszkodowania i kary umowne (np. za zniszczenie lub zagubienie mienia, za poniesione dodatkowe koszty, w związku z magazynowaniem nieodebranego z winy kontrahenta towaru czy za tzw. postojowe itp.) powinny być udokumentowane fakturą VAT. Nie powinni jednak mieć wątpliwości, bo większość organów podatkowych twierdzi, że odszkodowanie (kara umowna) nie jest opodatkowane VAT. Dopóki bowiem jest rekompensatą za niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie umowy, dopóty nie można mu przypisać cech wynagrodzenia za świadczenie, a tym samym nie można uznać za czynność opodatkowaną VAT.
[srodtytul]To tylko rekompensata[/srodtytul]
Zasady dotyczące odszkodowań znajdą zastosowanie również przy karze umownej. Ta ostatnia ma na celu naprawienie szkody i nie jest karą w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz sankcją cywilnoprawną na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Wynika tak z art. 471 kodeksu cywilnego. Przepis ten mówi, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zatem kwota, jaką podatnik obciąża kontrahenta, w związku z faktem, że ten ostatni nie wykonał lub w sposób niezgodny z umową wykonał zobowiązanie, nie stanowi wynagrodzenia (należności) z tytułu wykonania przez podatnika na rzecz tegoż kontrahenta czynności podlegającej opodatkowaniu. Jest to tylko rekompensata uszczerbku majątkowego, jakiego doznał podatnik w związku z niewłaściwym wykonaniem zobowiązania przez drugą stronę umowy.
[srodtytul]Kiedy jest usługa[/srodtytul]
Zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług opodatkowaniu podlega odpłatne świadczenie usług. Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy przez świadczenie usług należy rozumieć każde świadczenie. Pamiętajmy jednak, że usługę stanowi tylko takie świadczenie, w przypadku którego można wskazać bezpośredniego konsumenta/odbiorcę czynności – kogoś, kto odnosi z niego chociaż potencjalną korzyść. Świadczenie będzie usługą wyłącznie wtedy, gdy istnieje ktoś, kto otrzymuje (lub powinien otrzymać) wymierne korzyści o charakterze majątkowym, wiążące się z danym świadczeniem. Istotny jest również fakt, że ten, kto płaci za dane świadczenie, musi być w sposób wyraźnie widoczny jego beneficjentem.
[wyimek]Istotny jest fakt, że ten, kto płaci za dane świadczenie, musi być w sposób wyraźnie widoczny jego beneficjentem[/wyimek]
Zaistnienie świadczenia wymaga zaangażowania przynajmniej dwóch stron połączonych określoną relacją – sprzedawcy i nabywcy, darczyńcy i obdarowanego, dłużnika i wierzyciela. Zatem wypłata odszkodowania czy kary umownej nie może zostać uznana za świadczenie usług w zamian za wynagrodzenie, gdyż w tej sytuacji nie występuje świadczenie, a tym samym jego konkretny beneficjent. Odszkodowanie stanowi bowiem jedynie jednostronny ekwiwalent pieniężny wynikający z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.
