Przykładem jest decyzja Izby Skarbowej w Warszawie z 1 sierpnia 2008 r. (1401/PP-I/4218-36/08/RM) uchylająca wcześniejsze niekorzystne dla podatnika rozstrzygnięcie urzędu.

Spór dotyczył firmy, która prowadzi działalność w zakresie handlu detalicznego. Zawiera umowy najmu w centrach handlowych, często już na etapie ich budowy. Umowy są z reguły długoterminowe, obwarowane wieloma warunkami zabezpieczającymi interesy wynajmującego, w szczególności w razie wcześniejszego wycofania się ze współpracy przez najemców. Oczywiste jest, że żaden przedsiębiorca nie jest w stanie ze znacznym wyprzedzeniem przewidzieć, czy zakładana przez niego lokalizacja działalności będzie trafiona i przyniesie zyski. W przypadku działalności handlowej, prowadzonej za pomocą wielu punktów, regularnie zamyka się stare sklepy i otwiera nowe. Nie zawsze jednak możliwe jest zamknięcie nierentownego punktu bez skutków finansowych.

Tak było w tej sprawie. Firma zdecydowała się na wypowiedzenie dwóch umów najmu, które miały trwać jeszcze przez kilka lat, ponieważ doszła do wniosku, że dalsze utrzymywanie punktów handlowych (do czasu, na jaki umowy zostały zawarte) przy wysokich opłatach czynszowych będzie nieopłacalne. Korzystniejsze ekonomicznie było zapłacenie jednorazowo kwoty odszkodowania i rozpoczęcie działalności w innym, lepszym punkcie niż utrzymywanie jeszcze przez kilka lat nierentownych sklepów, na które cały czas trzeba ponosić wydatki.

Zdaniem podatnika jest to racjonalne działanie zmierzające do ograniczenia strat, służy więc zabezpieczeniu źródła przychodów. Wydatki powinny więc być kosztem uzyskania przychodów (jako następstwo prowadzenia działalności gospodarczej).

Urząd nie zgodził się na odliczenie, ale warszawska izba skarbowa przyznała rację podatnikowi. Po pierwsze, zauważyła, że w art.16 ust.1 pkt 22 ustawy o CIT wyłączono z kosztów kary umowne wynikające z nienależytego wykonania zobowiązań (i to nie we wszystkich przypadkach), zatem pozostałe kary i odszkodowania mogą być odliczone pod warunkiem spełnienia warunków z art.15 ust.1. Powołała się przy tym na wyrok WSA w Warszawie z 8 sierpnia 2006 r. (III SA/Wa 1447/ 06), zgodnie z którym: „art. 15 ust. 1 ustawy o CIT ma zastosowanie również w sytuacji, gdy wydatek poniesiono nie tylko w celu osiągnięcia przychodu, ale także w celu zapobieżenia powstaniu straty”. Po drugie, zdaniem izby znaczenie ma również to, że zapłata kary umownej miała na celu zapobieżenie dalszym stratom z działalności handlowej (a nie tylko naprawienie szkody, jaką ponieśli wynajmujący). Może być to uznane za działanie mające na celu zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów. Utrzymywanie nierentownych placówek jest działaniem szkodliwym dla przedsiębiorstwa, zatem jeżeli je likwiduje i przenosi w inne miejsce, gdzie spodziewane zyski będą wyższe, to wydatki na kary umowne za wcześniejsze rozwiązanie umów najmu mogą być kosztem podatkowym.

Korzystne dla firm stanowisko przedstawiła także Izba Skarbowa w Bydgoszczy, która w interpretacji z 31 stycznia 2008 r. (ITPB3/423-248/07/MT) uznała za koszt odszkodowanie związane z wcześniejszym rozwiązaniem nieopłacalnej dla podatnika umowy leasingu (pisaliśmy o tym w artykule "Raty leasingowe można odliczyć nawet po kradzieży" z 21 lipca br.).

Autorka jest doradcą podatkowym, wspólnikiem w Spółce Doradztwa Podatkowego Manugiewicz, Trzaska i Wspólnicy