Orzekł tak WSA w Gliwicach w wyroku z 5 czerwca 2008 r. (I SA/Gl 180/08).
Spółka przewozi samochody na otwartych naczepach. Podczas transportu często dochodzi do uszkodzeń, lekkich zarysowań lub odprysków lakieru wywołanych przez kamyki lub gałęzie drzew. Jest ubezpieczona od szkód powstałych w transporcie.
Niektóre z nich nie są jednak objęte ubezpieczeniem. Spółka ma też pewien udział w każdej szkodzie. Wydatki te pokrywa więc ze środków własnych. Jej zdaniem treść art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie przeszkadza, by uznać te wydatki za koszty uzyskania przychodów. Przepis ten nie wyłącza bowiem z kosztów wszystkich odszkodowań i kar umownych. Uszkodzenia w samochodach są wynikiem zdarzeń losowych i nie można winić za nie przewoźnika, a zatem nie jest on odpowiedzialny za te szkody.
Wypłacenie odszkodowań klientom jest z jego strony gestem handlowym służącym zachowaniu źródła przychodów.
Z argumentacją tą nie zgodziły się organy podatkowe. Powołały się na przepisy prawa przewozowego, które opierają odpowiedzialność przewoźnika za szkody powstałe w transporcie na zasadzie ryzyka.
W konsekwencji na spółce spoczywa obowiązek zapłaty odszkodowania. Taka rekompensata została wyraźnie wyłączona w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT z kosztów uzyskania przychodów.
Rację organom podatkowym przyznał też sąd. Stwierdził, że ustawa o CIT wyraźnie wyłącza z kosztów podatkowych odszkodowania z nienależytego wykonania zobowiązania, a dostarczenie nawet minimalnie uszkodzonego w transporcie samochodu trzeba właśnie tak traktować. W konsekwencji wypłacone odszkodowanie nie jest kosztem uzyskania przychodów przewoźnika.
W art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT ustawodawca wskazał sytuacje, w których odszkodowania i kary umowne nie mogą być kosztem uzyskania przychodów. Przepis ten obejmuje przypadki wypłaty odszkodowania (kary umownej) z tytułu wad dostarczonych towarów, wad wykonanych robót i usług, zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub też zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.
W wyroku WSA słusznie stwierdził, że odszkodowanie wypłacone przez przewoźnika dotyczyło wadliwego wykonania usług, zatem nie może być uznane za koszty uzyskania przychodu.
Co istotne, w zasadzie w innych niż wskazane w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT przypadkach, jeżeli spełnione są pozostałe ustawowe przesłanki (a więc wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy), odszkodowania i kary umowne powinny stanowić koszty uzyskania przychodów. Przykładowo, zgodnie z interpretacjami organów podatkowych, będzie to możliwe w odniesieniu do odszkodowania/kary umownej dotyczącej samej zwłoki w dostarczeniu towarów lub wykonaniu usług. Niejednolite stanowisko natomiast prezentują organy podatkowe co do kar umownych/odszkodowań związanych z zerwaniem kontraktu. Wątpliwości mogą dotyczyć również uznania za koszty uzyskania przychodów odszkodowania należnego z tytułu niewywiązania się z umowy.
Zespół Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
