Nie ma co do tego wątpliwości, gdy po prostu przeleje pieniądze na konto fundacji, a ta pokryje koszt świadczenia. Czy można będzie jednak skorzystać z odliczenia, gdy darczyńca sam zapłaci za usługę? O to zapytał jeden z czytelników. Jego firma sfinansowała koszty uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym dla chorych dzieci, którymi opiekuje się fundacja. Podpisała z nią umowę darowizny. Nie ma jednak potwierdzenia wpłaty na rachunek fundacji, gdyż pieniądze poszły bezpośrednio na konto ośrodka leczniczego. Czy może skorzystać z ulgi na darowizny?
Przepisy podatkowe zezwalają na odliczenie od dochodu darowizny, nie definiują jednak tego pojęcia. Musimy więc sięgnąć do kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 888 przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Jak się podkreśla w piśmiennictwie, mechanizm darowizny polega na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Mówiąc prościej, darczyńca musi coś stracić, a obdarowany zyskać. Przy czym przekazując darowiznę, nie oczekujemy niczego w zamian – jest to bowiem świadczenie nieekwiwalentne.
Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 27 kwietnia 2001 r. (I SA/Gd 1738/ 00): „Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego. Świadczenie jest bezpłatne tylko wtedy, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Element nieodpłatności w omawianej umowie polega na tym, że darczyńca nie może uzyskać jakiegokolwiek ekwiwalentu ani w chwili darowizny, ani też w przyszłości”.
Co można przekazać w ramach darowizny? Różne świadczenia. Jak czytamy w komentarzu W. Czachórskiego („Zobowiązania”, LexisNexis 2003, s. 536), przedmiotem darowizny może być:
- zapłata oznaczonej kwoty,
- przeniesienie wszelkiego rodzaju praw,
- ustanowienie lub zniesienie jakiegoś prawa majątkowego na korzyść obdarowanego,
- zwolnienie obdarowanego z zobowiązania, może to też polegać na zwolnieniu z długu wobec osoby trzeciej, gdy następuje kosztem majątku darczyńcy (np. przez zapłatę).
Jeśli już wiemy, że nasze świadczenie jest – w świetle kodeksu cywilnego – darowizną, musimy zastanowić się, czy spełniamy warunki do skorzystania z ulgi podatkowej. Przypomnijmy, że darowiznę można odliczyć, jeśli wspieramy działalność pożytku publicznego. Czyli przekazaliśmy ją na cele określone w art. 4 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej uodpp) organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3, prowadzącym działalność pożytku publicznego. Są to m.in. organizacje pozarządowe (tj. osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej) nienależące do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, np. fundacje i stowarzyszenia. Muszą prowadzić działalność społecznie użyteczną w zakresie określonym w art. 4 ust. 1 uodpp (np. pomoc społeczna, działania na rzecz osób niepełnosprawnych, upowszechnianie kultury fizycznej i sportu). Nie muszą natomiast mieć statusu organizacji pożytku publicznego. Darczyńca musi jednak wykazać, że dana organizacja spełnia warunki określone w uodpp.
Osoby fizyczne mogą odliczyć darowizny do wysokości 6 proc. swojego dochodu, natomiast osoby prawne nawet 10 proc. Podobnie jest przy darowiznach na cele kultu religijnego. Bez ograniczeń można natomiast odliczać wsparcie na działalność charytatywno-opiekuńczą Kościoła.
Co można odliczyć? Na pewno darowiznę pieniędzy. Dokumentujemy ją dowodem wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego. Ale przepisy (art. 26 ust. 7 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz art. 18 ust. 1c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych) mówią też o odliczeniu „darowizn innych niż pieniężna”. Potwierdzamy je dokumentem, z którego wynika wartość darowizny, oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu. Takie warunki najczęściej spełnia umowa darowizny.
Przepisy wspominają też, jak obliczyć wartość darowanych towarów. Nie ma więc wątpliwości, że firmy mogą odliczyć również darowiznę rzeczową. Problemy mogą być natomiast z usługami, np. bezpłatną obsługą prawną świadczoną fundacji przez kancelarię. Jak pisaliśmy w DF z 18 października 2007 r., urzędy uważają (ale nie wszystkie), że gratisowa usługa nie wiąże się z uszczerbkiem w majątku. A to jest niezbędnym warunkiem uznania czynności za darowiznę. Wydaje się jednak, że inaczej będzie, gdy firma kupi usługę od innej firmy i przekaże ją fundacji (patrz ramka). Tak właśnie jest w przypadku opisanym przez czytelnika.
Marcin Eckert, radca prawny, dyrektor działu podatkowego kancelarii Mazars
Przepisy podatkowe dopuszczają odliczenie darowizn niepieniężnych, np. rzeczy lub praw majątkowych. Ale żeby w ogóle doszło do darowizny, muszą być spełnione dwa podstawowe warunki. Przede wszystkim musi nastąpić świadczenie kosztem majątku darczyńcy. Jeśli firma wykupuje dla fundacji np. turnus rehabilitacyjny, to ponosi koszt tej usługi. Mamy więc do czynienia z wydatkiem z jej majątku. Drugi warunek to bezpłatne przysporzenie majątkowe u obdarowanego. Tu też nie powinno być wątpliwości, bo fundacja, która „dostała” prawo do pobytu na turnusie swoich podopiecznych, uzyskała realną korzyść i dzięki temu może realizować swoje cele statutowe. Pozostają jeszcze wymogi formalne. Niewątpliwie w celu odliczenia darczyńca i fundacja muszą podpisać umowę, z której wynika wartość darowizny (najlepiej udokumentowana fakturą nabycia usługi) oraz to, że obdarowany ją przyjmuje. W tej sytuacji darczyńca przekazuje obdarowanemu prawo do skorzystania z usługi o konkretnej wartości i jeżeli darowizna będzie prawidłowo udokumentowana, może ją odliczyć.
Nie odliczymy darowizny dla osoby fizycznej. Kodeks cywilny dopuszcza jednak przekazanie darowizny z tzw. poleceniem. Zgodnie bowiem z art. 893 darczyńca może nałożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania. Można więc wpłacić pieniądze na fundację, ale z informacją (na dowodzie wpłaty bądź w umowie), na jaki cel mają być przeznaczone. Również takie darowizny uprawniają do ulgi. Potwierdziło to Ministerstwo Finansów w piśmie z 11 marca 1997 r. (PO 2/BKO/AŁ-0130/652/97).
Można więc odliczyć darowiznę dla konkretnej osoby i na konkretny cel, jeśli realizuje go organizacja prowadząca działalność pożytku publicznego. Jak wynika z interpretacji organów podatkowych, może to być przykładowo darowizna dla:
- organizacji, która przeznacza zebrane pieniądze m.in. na naukę dzieci osób poszkodowanych w katastrofie budowlanej – interpretacja Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 22 czerwca 2006 r. (1472/ROP1/423 –152/197/06/RM),
- Palotyńskiego Sekretariatu Misyjnego w Warszawie w ramach akcji „Adopcja serca” na utrzymanie konkretnego dziecka w Afryce (Rwanda) – interpretacja Urzędu Skarbowego w Chorzowie z 30 marca 2005 r. (US PDII-415/2/05),
- stowarzyszenia zbierającego środki na budowę nowego domu dla pogorzelców – interpretacja Urzędu Skarbowego w Nowej Soli z 27 czerwca 2006 r. (II/423-2/06),
- klubu sportowego na zakup kompletów strojów piłkarskich dla zawodników – interpretacja Pierwszego Śląskiego Urzędu Skarbowego w Sosnowcu z 31 marca 2005 r. (PSUS/PBOI/423/53/05/DW).
