Zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy o VAT, jeśli pobrano zaliczki, zadatki i przedpłaty lub raty, obrotem jest również kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat, pomniejszona o przypadającą od nich kwotę podatku. Art. 19 ust. 1 mówi z kolei, że w razie otrzymania zadatku obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jego otrzymania.
W konsekwencji otrzymanie zadatku rodzi dla podatnika obowiązek wystawienia faktury VAT i odprowadzenia do urzędu kwoty podatku. W następstwie późniejszej dostawy kwota zadatku zaliczana jest na poczet ceny należnej za dostarczone towary.
[srodtytul]Gdy klient rezygnuje, traci [/srodtytul]
Komplikacje mogą pojawić się, gdy klient po zapłaceniu zadatku zrezygnuje z zakupu towaru i w rzeczywistości nie dochodzi do dostawy towarów.
Na podstawie art. 394 § 1 kodeksu cywilnego w razie niewykonania umowy przez dającego zadatek druga strona może od umowy odstąpić i zatrzymać zadatek. Zatrzymany zadatek nie jest wówczas zaliczany na poczet ceny należnej za dostawę towarów, gdyż do dostawy towaru nie dochodzi.
[srodtytul]Rodzaj odszkodowania [/srodtytul]
Stanowi on rodzaj odszkodowania z tytułu niewykonania umowy. Nie można też potraktować takiego odszkodowania jako wynagrodzenia za świadczenie, gdyż w takiej sytuacji druga strona niczego nie świadczy w zamian. W rzeczywistości otrzymanie odszkodowania w postaci zatrzymanego zadatku nie jest czynnością podlegającą VAT.
Co w takiej sytuacji zrobić z fakturą VAT wystawioną z tytułu otrzymanego zadatku i odprowadzonym podatkiem?
[srodtytul]Kiedy można wystawić korektę [/srodtytul]
Na podstawie § 16 i 17 rozporządzenia ministra finansów z 25 maja 2005 r. regulującego zasady wystawiania faktur (DzU nr 95, poz. 798, z późn. zm.) podatnik ma prawo do wystawienia faktury korygującej, m.in. w razie zwrotu zadatku lub też w razie stwierdzenia pomyłki w cenie, stawce lub kwocie podatku bądź w jakiejkolwiek innej pozycji faktury. Przepisy rozporządzenia nie przewidują wprost możliwości wystawienia faktury korygującej w przypadku, gdy zadatek zostanie zatrzymany w związku z niewykonaniem umowy. Należy podkreślić, że zatrzymanie zadatku to co innego niż jego zwrot. Wystawienie faktury dokumentującej otrzymanie zadatku nie było również obarczone jakąkolwiek pomyłką, ponieważ w momencie otrzymania zadatek należało opodatkować i podatnik postąpił wtedy prawidłowo.
[srodtytul]Przepis nie przewiduje [/srodtytul]
Z literalnego brzmienia przepisów rozporządzenia wynika, że w razie zatrzymania zadatku nie ma podstawy do wystawienia faktury korygującej. W rezultacie, mimo że zatrzymanie zadatku w następstwie niewykonania umowy nie podlega VAT, wystawienie faktury korygującej naraża podatnika na ryzyko zakwestionowania przez organy podatkowe takiej faktury jako podstawy do pomniejszenia obrotu i obniżenia podatku należnego.
[srodtytul]Przychód w podatku dochodowym [/srodtytul]
Zgodnie z art. 12 ust. pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, dalej updop, przychodami są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym różnice kursowe. Jednakże, w myśl art. 12 ust. 4 pkt 1 updop, do przychodów nie zalicza się m.in. pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Podobne regulacje znajdziemy w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W konsekwencji zadatek otrzymany przez podatnika, jako należność na poczet dostawy towarów, która ma nastąpić w przyszłości, nie jest przychodem w momencie jego otrzymania. Zatrzymany zadatek jest - jak stwierdziliśmy - odszkodowaniem z tytułu niewykonania umowy. Takie odszkodowanie będzie przychodem podatkowym. Powstaje on na zasadach ogólnych w momencie odstąpienia od umowy.
[ramka]To, że zatrzymany zadatek nie podlega VAT, potwierdził też niedawno Europejski Trybunał Sprawiedliwości. W wyroku z 18 lipca br. (C 277/05) stwierdził, że jest to zryczałtowane odszkodowanie, niebędące wynagrodzeniem za świadczenie ani częścią podstawy opodatkowania VAT. Wyrok ten dotyczył co prawda zadatków wpłacanych przez klientów hoteli na poczet usługi turystycznej, a nie dostawy towarów, ale nie powinno to mieć znaczenia dla niniejszej sprawy (zob. też artykuł [link=http://www.rp.pl/artykul/60278.html]"Od zatrzymanego zadatku nie trzeba odprowadzać VAT"[/link]).
Do tej pory niektóre organy podatkowe nie widziały potrzeby korygowania obrotu w razie zatrzymania zadatku. Potwierdzały możliwość wystawienia faktury korygującej tylko, gdy wpłacone pieniądze były zwracane kontrahentowi. Przykładem są dostępne na stronie internetowej MF wyjaśnienia Pierwszego
Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 27 kwietnia 2005 r. (1471/NTR1/443111/05/MSt). Być może pod wpływem przywołanego orzeczenia praktyka ta się zmieni, a minister finansów zadba o odpowiednią regulację w przepisach rozporządzenia określającego zasady wystawiania faktur.
[/ramka][ramka]
Nie budzi wątpliwości to, że w opisywanej sytuacji podatnik powinien mieć prawo do wystawienia faktury korygującej. Minister finansów dopuszczając w rozporządzeniu możliwość korekty faktury w razie zwrotu zadatku, nie uwzględnił regulacji kodeksu cywilnego, dotyczącej zatrzymania zadatku. Tymczasem w obu przypadkach - zarówno zwrotu, jak też zatrzymania zadatku - nie dochodzi do wykonania umowy. Dlatego oba powinny dawać prawo do wystawienia faktury korygującej.
[/ramka]
