Czy korekta VAT dotyczy wszystkich środków trwałych

Rz: Podatnicy mają problemy z rozliczaniem VAT od środków trwałych kupionych przed 1 maja 2004 r. Czy gdy zostaną przekwalifikowane, należy dokonać korekty podatku naliczonego?

Witold Modzelewski:

- Rozumiem, że chodzi o sytuacje, gdy były one kupione do prowadzenia działalności opodatkowanej, a teraz przedsiębiorca chce je np. wykorzystać do działalności zwolnionej od VAT. Rzeczywiście jest to poważny problem. Obecnie obowiązująca ustawa o VAT nakazuje w sposób generalny skorygowanie w tym przypadku podatku naliczonego od środka trwałego w ciągu pięciu lat od zakupu. W stosunku do nieruchomości obowiązuje jeszcze dłuższy termin -weryfikacji trzeba dokonać, jeśli zmiana przeznaczenia następuje w ciągu dziesięciu lat, licząc od roku, w którym zostały one oddane do użytkowania. Warto podkreślić, że zasada ta może działać także na korzyść podatników, gdy środki trwałe były kupowane z zamiarem wykonywania działalności zwolnionej, a później podatnik zmienił ich przeznaczenie.

W jakich konkretnych sytuacjach stosuje się tę zasadę?

Przykładem niech będzie zakup budynku z przeznaczeniem na sklep, a następnie podjęcie decyzji, że będzie tam jednak prowadzona przychodnia lekarska, czyli usługi z zakresu ochrony zdrowia zwolnione od VAT. Wtedy podatnik musi skorygować podatek naliczony, który odliczył w momencie zakupu budynku. Inny przykład to wzniesienie budynku w celu prowadzenia działalności edukacyjnej z częściowym odliczeniem lub bez odliczenia VAT, a potem jego sprzedaż przed upływem pięciu lat od zakończenia budowy. Wtedy nie jest to towar używany i transakcja jest opodatkowana VAT. W tej sytuacji korekta będzie korzystna dla podatnika. W momencie zakupu nie odliczył on bowiem w ogóle VAT, a sprzedając budynek, uzyska prawo do odliczenia proporcjonalnie do końca dziesięcioletniego okresu.

W jaki sposób obowiązująca ustawa o VAT reguluje zasady dokonywania takiej korekty, gdy chodzi o środki trwałe kupione przed 1 maja 2004 r., czyli jeszcze pod rządami starej ustawy o VAT?

Niestety, ustawodawca nie wprowadził tu jednoznacznych przepisów przejściowych. Pewną wskazówką może być jednak art. 163 ust. 2 obecnej ustawy regulujący zasady obliczania proporcji za 2004 r. Zgodnie z tym przepisem należy uwzględniać tylko okres od 1 maja 2004 r. Wyraźnie wskazuje on także, że do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nabytych przed 1 maja 2004 r. należy stosować art. 20 ust. 5 starej ustawy o VAT. Obecnie przepis ten nie ma już praktycznego znaczenia, ale obowiązywał równolegle z nową ustawą. Wynika z niego jednak, że ustawodawcy nie chodziło o to, aby nowe zasady korekty były stosowane do środków trwałych kupionych przed 1 maja 2004 r., gdyż między starym a nowym VAT nie ma generalnej zasady kontynuacji. A co z zakupami, które nie były zaliczone do środków trwałych? Czy zmieniając przeznaczenie towarów kupionych przed 1 maja 2004 r., trzeba skorygować VAT odliczony przy ich nabyciu?

Na to pytanie przepisy także nie dają wprost jednoznacznej odpowiedzi. Aby rozwiązać ten problem, trzeba przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, czy obecny VAT to ten sam podatek, który obowiązywał przed wejściem Polski do Unii Europejskiej. Kwestią tą zajmował się już dwukrotnie Naczelny Sąd Administracyjny.

Pierwsza uchwała dotyczyła możliwości stosowania 30-proc. sankcji do zdarzeń, które zaszły przed 1 maja 2004 r. Wtedy sąd uznał, że jest to możliwe, czyli potwierdził zasadę ciągłości podatku od towarów i usług.

Jednak w drugiej uchwale, podjętej w sprawie VAT od użytkowania wieczystego, NSA zdecydował inaczej. Uznał bowiem, że umowy zawarte pod rządami starej ustawy nie podlegają VAT, nawet gdy zostały wykonane po wejściu w życie nowego podatku. Warto zauważyć, że pośrednio głos w tej sprawie zabrał także minister finansów. W piśmie nakazującym korygowanie VAT od towarów wniesionych w formie aportu uznał przecież, że obowiązek ten dotyczy tylko majątku kupionego po 30 kwietnia 2004 r. Z tego wynika, że opowiedział się on za brakiem kontynuacji VAT.

Zresztą analiza treści nowej ustawy o VAT w żadnym razie nie uzasadnia tezy o generalnej kontynuacji, więc ma ona zastosowanie tylko w obszarze wskazanym przez przepisy szczególne.

Czy to oznacza, że transakcje przeprowadzone w kwietniu 2004 r. należy rozliczać inaczej niż te późniejsze o miesiąc? Czy między tymi sytuacjami istnieją różnice uzasadniające inne traktowanie?

Z ekonomicznego punktu widzenia towary lub środki trwałe rzeczywiście niczym się nie różnią. Podobnie jak transakcje ich dotyczące. Nie oznacza to jednak, że prawo podatkowe musi regulować je w taki sam sposób. Moim zdaniem nie ma podstaw, aby obecne przepisy o korekcie stosować do towarów kupionych w czasie, gdy one jeszcze nie obowiązywały. Bez względu na to, czy byłoby to korzystne dla podatników czy też nie.