Wątpliwości z tym związane rozstrzygał [b]Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 27 września 2001 r. w sprawie C-16/00 CiboParticipations SA (dalej Cibo)[/b].
Cibo, francuska spółka holdingowa, poniosła wydatki na zakup usług dotyczących transakcji przejęcia udziałów w spółkach zależnych. Chodziło m.in. o przeprowadzenie audytu przejmowanych spółek, pomoc w negocjowaniu ceny nabycia udziałów oraz usługi prawne i podatkowe. Cibo odliczyła całość VAT naliczonego związanego z tymi wydatkami. Po przejęciu udziałów w spółkach zależnych rozpoczęła odpłatne świadczenie na ich rzecz usług w zakresie zarządzania ogólnego, administracyjnego, finansowego, handlowego i technicznego. Dodatkowo prezes Cibo został również prezesem spółek zależnych.
Francuskie organy podatkowe podały w wątpliwość prawo Cibo do odliczenia VAT naliczonego przy zakupie usług doradczo-finansowych, z uwagi na brak bezpośredniego związku pomiędzy nimi i usługami, które Cibo świadczyła na rzecz swoich spółek zależnych (a więc z działalnością opodatkowaną VAT). W ich opinii nabyte usługi miały raczej związek z posiadaniem przez Cibo udziałów w spółkach córkach i otrzymywaniem od nich dywidend (a więc ze zdarzeniami niepodlegającymi VAT).
Dodatkowo zakwestionowały zaangażowanie Cibo w zarządzanie spółkami zależnymi. Zdaniem władz podatkowych spółka holdingowa nie uczestniczyła w zarządzaniu nimi ani pośrednio, ani bezpośrednio, a jedynie kierowała polityką grupy, pełniąc za wynagrodzeniem rolę konsultanta.
Sprawa trafiła do francuskiego sądu, lecz ten postanowił wstrzymać dalsze postępowanie do czasu udzielenia przez ETS odpowiedzi napytania prejudycjalne dotyczące m.in.
- kryteriów oceny zaangażowania się spółki holdingowej w zarządzanie spółkami zależnymi,
- prawa do odliczenia podatku naliczonego związanego z nabyciem usług dotyczących transakcji przejęcia,
- opodatkowania dywidend podatkiem VAT.
Zdaniem ETS samo przejęcie udziałów w innych spółkach nie może być uważane za przejaw prowadzenia działalności gospodarczej, a w konsekwencji nie nadaje spółce przejmującej statusu podatnika VAT. Inaczej należy jednak potraktować sytuację, gdy spółka holdingowa po przejęciu spółek zależnych angażuje się w zarządzanie nimi i świadczy na ich rzecz usługi podlegające VAT. W ocenie ETS taka działalność spółki holdingowej powinna być uznawana za prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów VI dyrektywy.
Trybunał stwierdził także, że wydatki na usługi dotyczące transakcji przejęcia udziałów stanowią część kosztów ogólnych spółki holdingowej i, chociaż nie pozostają w bezpośrednim związku ze sprzedażą opodatkowaną Cibo, mają jednak bezpośredni związek z jej działalnością gospodarczą jako całością.
W kwestii opodatkowania wypłaty dywidend podatkiem VAT ETS uznał, że takie zdarzenie pozostaje poza zakresem tego podatku, a w konsekwencji nie wpływa na kalkulację współczynnika sprzedaży.
[ramka]
Stanowisko polskich organów podatkowych co do możliwości odliczenia VAT naliczonego przy zakupie usług związanych z nabyciem udziałów w spółkach nie jest jednolite. Stąd omawiany wyrok ETS może mieć duże znaczenie dla polskich spółek holdingowych.
Interpretacje niekorzystne dla podatników wskazują na konieczność istnienia bezpośredniego związku pomiędzy poniesionym wydatkiem i wykonywaniem konkretnych czynności opodatkowanych przez holding.
Zwróćmy jednak uwagę, że warunek istnienia tego bezpośredniego związku nie wynika z literalnego brzmienia przepisów polskiej ustawy o VAT. W związku z tym jego brak nie powinien automatycznie przekreślać możliwości skorzystania z prawa do odliczenia VAT od zakupów, które są ogólnymi kosztami działalności danego przedsiębiorcy.
Dodatkowo, w świetle orzecznictwa ETS, w wypadku tego rodzaju kosztów wystarczającą przesłanką pozwalającą na odliczenie związanego z nimi VAT jest wskazanie części opodatkowanej działalności podatnika, której koszty te dotyczą.
Z kolei interpretacje korzystniejsze uzależniają prawo do odliczenia VAT od zakwalifikowania wydatków poniesionych przez przedsiębiorcę do kosztów uzyskania przychodu.
Niezależnie od tego warto podkreślić, że z chwilą wejścia do Unii Europejskiej Polska przejęła jej cały dorobek prawny, w tym także zobowiązanie do przestrzegania zasady neutralności VAT. Dlatego w sporach z polską administracją podatkową w sytuacjach podobnych do rozważanej przez Trybunał w sprawie Cibo polski podatnik może również powołać się na konieczność uwzględniania prawa do odliczenia VAT w kontekście całej jego opodatkowanej działalności, która - w myśl zasady neutralności - nie powinna być obciążana kosztem podatku nieodliczonego.
[/ramka]
