W dużej mierze zależy to od struktury danej organizacji. Obszar cen transferowych może należeć do kompetencji biura zarządu, pionu księgowości, kontrolingu i finansów, pionu prawnego lub podatkowego. Opracowania dotyczące cen transferowych, takie jak polityka lub procedury, dokumentacje podatkowe itp., jak wynika z obserwacji, zatwierdzane są w większych firmach na posiedzeniu zarządu; w mniejszych – przez dyrektorów zarządzających finansami i podatkami lub przez głównych księgowych.

[srodtytul]Kto może odpowiadać[/srodtytul]

Odpowiedzialność osobista za wywiązywanie się przez osobę prawną z obowiązków w zakresie cen transferowych wynika z przepisów [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=39812EF1B44F3FC5FA1282A1124DD260?id=176376]ordynacji podatkowej[/link] i innych ustaw, w tym [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=BFD34141EAC965A73BD747CB45B59DD4?id=186065]kodeksu karnego skarbowego[/link].

Ostatecznie za zaległości podatkowe podatnika – spółki kapitałowej, w tym powstałe w wyniku stosowania cen transferowych, odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie zarządu jako tzw. osoby trzecie. [b]W spółkach osobowych – wspólnicy spółek cywilnych, jawnych, partnerskich oraz komplementariusze spółek komandytowych i komandytowo-akcyjnych. W przypadku pozostałych osób prawnych są to członkowie organów zarządzających tymi osobami.[/b]

[b]Niebędący członkami zarządu: dyrektorzy finansowi, główni księgowi, dyrektorzy ds. podatków, specjaliści ds. podatków itd. nie odpowiadają jako osoby trzecie.[/b]

Mogą jednak ponosić odpowiedzialność karną skarbową (posiłkową) lub pracowniczą na podstawie kodeksu pracy, jeśli spełnione zostaną warunki zaistnienia odpowiedzialności, takie jak: przypisanie kompetencji i odpowiedzialności, wina oraz działanie bądź zaniechanie działania w odniesieniu do określonych zdarzeń karanych jako przestępstwa bądź wykroczenia skarbowe.

Zastosowanie mogą w tym względzie znaleźć również przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EB186910C3F33B0F38158472129291E2?id=167503]ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych[/link].

[srodtytul]Trzy wymiary problemu[/srodtytul]

Problem odpowiedzialności osób zajmujących się cenami transferowymi występuje generalnie w trzech wymiarach:

- po pierwsze odpowiedzialności za stosowanie cen i prowadzenie rozliczeń z podmiotami powiązanymi, skutkujących uszczupleniem należnego podatku (CIT, PIT, VAT);

- po drugie odpowiedzialności za rzetelność i terminowość przekazywanych informacji podatkowych, w tym za sporządzenie dokumentacji cen transferowych;

- i po trzecie odpowiedzialności za nierzetelne prowadzenie ksiąg.

[srodtytul]Sankcje karne skarbowe [/srodtytul]

Po pierwsze ryzyko z zakresu cen transferowych wiąże się z odpowiedzialnością za składanie oświadczeń, deklaracji i informacji podatkowych skutkujących uszczupleniem podatku. Zgodnie z ordynacją podatkową [b]osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są obowiązane do sporządzania i przekazywania informacji podatkowych. [/b]

Obowiązek ten na gruncie przepisów ordynacji podatkowej dotyczy przekazywania informacji: na wezwanie organu (ORD-TK) lub bez takiego wezwania (ORD-U), a także w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

Do ostatniego przypadku można zaliczyć wynikający z art. 9a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link] obowiązek sporządzania i przekazania na żądanie organu podatkowego w terminie siedmiu dni dokumentacji podatkowej transakcji z podmiotami powiązanymi.

Co więcej, podatnik odpowiada za uszczuplenie podatku w przypadku, gdy składa zeznanie lub oświadczenie, podając nieprawdę lub zatajając prawdę, oraz gdy nie składa zeznania lub nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania, tym samym uchylając się od opodatkowania.

Przepisy sankcjonujące tę odpowiedzialność (art. 54 i art. 56 k.k.s.) można odnieść do podatników, którzy w swej działalności stosują ceny transferowe, tzn. w transakcjach z podmiotami powiązanymi ustalają ceny na poziomie odbiegającym od cen stosowanych w analogicznych transakcjach między podmiotami niezależnymi.

W efekcie podatnicy ci mogą zostać uznani za popełniających czyn zabroniony w związku z zadeklarowaniem zaniżonej podstawy opodatkowania lub z zatajeniem jej w zeznaniu. Oczywiście, trudno mówić o takiej odpowiedzialności w przypadku cen przyjętych w transakcjach unikalnych, które nie mają swoich odpowiedników rynkowych itp.

Należy także zauważyć, że jednym z elementów dokumentacji cen transferowych jest opis metody i sposobu kalkulacji zysków oraz określenie ceny przedmiotu transakcji zawieranych z podmiotem powiązanym. Niewątpliwie element ten stanowi informację wyjaśniającą stosowane przez podatnika zasady ustalania wartości przedmiotu opodatkowania. Potencjalnie może zatem być uznany za oświadczenie podatnika i wywołać konsekwencje w postaci sankcji karnych skarbowych.

Odpowiedzialność z tego tytułu dotyczyć będzie także niezaznaczenia w zeznaniu CIT-8 (w pozycji 21) informacji o wystąpieniu obowiązku sporządzenia dokumentacji podatkowej, o której mowa w art. 9a ustawy o CIT, jeśli podatnik był obowiązany do sporządzenia takiej dokumentacji (nawet jeśli nie zidentyfikował on tego obowiązku, choć mógł to zrobić).

W związku z narażeniem podatku na uszczuplenie podatnicy podlegają karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do dwóch lat, albo obu tym karom łącznie.

[srodtytul]Rzetelność i terminowość [/srodtytul]

Karą zagrożone jest również nieskładanie w terminie właściwemu organowi wymaganej informacji podatkowej (grzywna do 120 stawek dziennych) lub złożenie informacji nieprawdziwej (grzywna do 240 stawek dziennych).

W związku z tym [b]nieprzedstawienie organom podatkowym w ustawowym terminie dokumentacji podatkowej, traktowanej jako rodzaj informacji podatkowej, może grozić karą[/b]. Podobnie jak przekazanie organom dokumentacji podatkowej zawierającej nieprawdziwe informacje.

Odpowiedzialność za rozliczenia z podmiotami powiązanymi dotyczy również obowiązku składania informacji ORD-U przez firmy, które zawierają z powiązanymi podmiotami będącymi nierezydentami umowy:

- z których wynika suma należności lub zobowiązań przekraczająca w danym roku podatkowym równowartość 300 000 euro;

- lub w których jednorazowa wartość należności albo zobowiązań przekroczyła równowartość 5000 euro z nierezydentem posiadającym przedsiębiorstwo, oddział lub przedstawicielstwo na terytorium Polski.

[srodtytul]Prowadzenie ksiąg[/srodtytul]

Nierzetelne prowadzenie ksiąg jest zagrożone przez kodeks karny skarbowy grzywną do 240 stawek dziennych, jak również przez art. 77 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0A9C91F09A5DF196E9BF3E3A17ED1D94?id=324433]ustawy o rachunkowości[/link]. Przypadek ten może dotyczyć sytuacji, gdy transakcje z podmiotami powiązanymi są błędnie ujmowane w księgach, zatajane lub zafałszowane itp. Wtedy zapisy na kontach interco nie odzwierciedlają stanu rzeczywistego transakcji.

[ramka][b]Odpowiednie procedury mogą zmniejszyć ryzyko[/b]

[b] Jeśli istnieją szczegółowe procedury zarządzania ryzykiem w organizacji, określające zakres kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych osób lub organów osoby prawnej, odpowiedzialność karna skarbowa (także za ceny transferowe) może zostać przypisana określonym osobom lub organom oraz ograniczona do przydzielonych im kompetencji i odpowiedzialności (np. odpowiedzialność za terminowe przekazanie dokumentacji cen transferowych)[/b].

Jednakże w przypadku odpowiedzialności finansowej za zaległości podatkowe kwoty należne będą dochodzone z majątku osób trzecich, który umożliwia ich zaspokojenie.

Ryzyko cen transferowych może zostać ograniczone poprzez wdrożenie w firmie polityki cen transferowych, która reguluje zasady postępowania związane z dokumentowaniem transakcji z podmiotami powiązanymi, w tym zasady sporządzania dokumentacji cen transferowych, oraz metody ustalania cen w takich transakcjach z zachowaniem warunków rynkowych.

Podatnicy mogą podejmować zawczasu działania zapobiegające ryzyku lub ograniczające ryzyko zakwestionowania cen i warunków rozliczeń w transakcjach z podmiotami powiązanymi. [/ramka]

[i]Autorka jest szefem Zespołu Cen Transferowych w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy[/i]