Ponoszenie kosztów postępowania sądowego, nawet w sytuacji przegranego sporu, jest uzasadnione ekonomicznym interesem spółki, gdyż postępowania takie mogą prowadzić do ograniczenia kwot wypłacanych odszkodowań i zabezpieczenia się przed nieuzasadnionymi roszczeniami. Wydatki te mogą więc stanowić koszty podatkowe.

Tak wskazał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, w interpretacji indywidualnej z 17 maja 2017 r. (0111-KDIB1-3.4010.90. 2017.1.AL).

Przedsiębiorca, który złożył wniosek o wydanie analizowanej interpretacji indywidualnej współtworzy tzw. podatkową grupę kapitałową.

Z uwagi na rodzaj prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, ustawa z 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze nałożyła na niego określone obowiązki – w tym odpowiedzialność za szkody wyrządzone tzw. ruchem zakładu górniczego. We wniosku o wydanie interpretacji wskazał, że w praktyce przedsiębiorca prowadzący działalność górniczą jest zobowiązany, aby (w szczególności) ponieść koszty naprawy szkód górniczych oraz koszty związane z zapobieganiem takim szkodom, których wartość ustala się z uwzględnieniem wartości uzasadnionych nakładów.

Poszkodowani zawyżają kwoty...

Ponadto podatnik wskazał we wniosku, że występują sytuacje, w których poszkodowani bądź podmioty, które prowadzą działalność (funkcjonują) na terenach objętych oddziaływaniem górniczym i którym należne są od przedsiębiorcy górniczego kwoty na zapobieganie szkodom górniczym, dochodzą od niego zwrotu kosztów, które w jego ocenie przekraczają wartość wspomnianych w prawie geologicznym i górniczym „uzasadnionych nakładów". Jak zaznaczył podatnik, takie sytuacje sporne mają swój finał w postępowaniu przed sądem.

...a spółka się broni

Na podstawie własnego doświadczenia przedsiębiorca podkreślił, że zaangażowanie się w taki spór sądowy może znacząco zredukować wysokość odszkodowania do wypłacenia (nawet o 90 proc.). W ocenie podatnika, wydatki ponoszone na obsługę prawną i koszty postępowania sądowego efektywnie przyczyniają się zatem do zabezpieczenia przychodów poprzez ograniczenie potencjalnych wydatków i – konsekwentnie – mogą stanowić koszty uzyskania przychodów, o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Organ interpretacyjny zgodził się z prawidłowością powyższego stanowiska.

Zdaniem autora

Mateusz Piech, konsultant w dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte

Kwalifikowanie wydatków na usługi jako koszty uzyskania przychodów jest bolączką każdego przedsiębiorcy, niezależnie od rozmiaru i skali prowadzonej działalności. Ocena wydatku pod tym kątem jest jeszcze trudniejsza, jeżeli wydatek nie prowadzi bezpośrednio do uzyskania przychodu, a jedynie może potencjalnie ograniczyć nasze późniejsze koszty – tak jak to miało miejsce w komentowanej interpretacji. Jednak, z korzyścią dla przedsiębiorcy, organ podatkowy zaprezentował zrozumienie dla biznesowego (ekonomicznego) uzasadnienia wniosku i wydał tzw. pozytywną interpretację podatkową. Taka postawa fiskusa zasługuje na pełną aprobatę.

Odnosząc się natomiast do treści komentowanego dokumentu, należy zwrócić uwagę, w jaki sposób podatnik uzasadnił możliwość uznania wydatków na koszty postępowania sądowego oraz obsługi prawnej jako kosztów podatkowych.

Przedsiębiorca w pierwszej kolejności podkreślił, że z uwagi na rodzaj prowadzonej działalności, podlega pod rygor ustawy – Prawo geologiczne i górnicze, na podstawie której musi naprawiać szkody, wyrządzone przez „ruch" jego zakładu górniczego. Po drugie, przedsiębiorca wskazał, że zgodnie z jego doświadczeniem kwoty, których domagają się poszkodowani, bywają zawyżone (nawet dziesięciokrotnie). Po trzecie zaś zaznaczył, że ostatecznie wdanie się w spór z poszkodowanym może być „tańsze", aniżeli wypłacenie środków, których ten się domaga.

Analizując argumentację przedstawioną powyżej należy przede wszystkim podkreślić, że pierwszy ze wskazanych argumentów nie oznacza, że dużo łatwiej zaliczyć wydatki do kosztów podatkowych, jeżeli specjalistyczna ustawa nakazuje wypłacać odszkodowania (naprawiać szkody). Taka sytuacja miała co prawda miejsce w komentowanej interpretacji, jednak warto zwrócić uwagę, że obowiązek naprawienia szkody wynika nie tylko ze specjalistycznych ustaw, ale przede wszystkim z obowiązującego wszystkich kodeksu cywilnego. O ile tylko istnieje pewność, że kodeks cywilny przypisuje naszemu przedsiębiorstwu odpowiedzialność za określone szkody, można przyjąć, że w związku z ich wyrządzeniem istnieje pewien stopień prawdopodobieństwa, iż zaistnieje również konieczność poniesienia pewnych wydatków – poprzez naprawienie zniszczenia albo wypłacenie odszkodowania. Dlatego przyszła konieczność naprawienia szkody może być argumentem za zaliczeniem wydatków na postępowanie sądowe i obsługę prawną do kosztów podatkowych – tak jak napisano we wniosku o wydanie komentowanej interpretacji.

Za interesujący można uznać również drugi z argumentów podatnika, w którym odniósł się on do własnego doświadczenia. Co prawda Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w uzasadnieniu interpretacji indywidualnej nie ustosunkował się do niego, jednak zgromadzone doświadczenie powinno być traktowane jako element stanu faktycznego, który podlega ocenie. Interpretacja dotyczy bowiem wyłącznie konkretnego przypadku i konkretnego podatnika. Analizowana interpretacja nie daje jednak odpowiedzi, czy dla organu podatkowego takie doświadczenia przedstawiają wartość. Niemniej jednak, jeżeli przedsiębiorca takie doświadczenia posiada, to powinien z nich korzystać – zarówno wnioskując o wydanie interpretacji, jak i zaliczając wydatki do kosztów podatkowych.

Finalnie, warto się odnieść do argumentu, na który zwrócił szczególną uwagę organ wydający interpretację, a mianowicie dążenie podatnika do ochrony własnego majątku przed nieuzasadnionymi roszczeniami. Co istotne, organ podatkowy podkreślił, że „Spółka, bez względu na ostateczny wynik toczącego się przed sądem sporu podejmuje bowiem działania zmierzające do obrony własnej racji. Działanie te podejmowane są w celu uchronienia się od niekorzystnych dla Spółki skutków finansowych, są zatem działaniami zmierzającymi do zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. W związku z powyższym, koszty postępowania sądowego, a także koszty obsługi prawnej związane z postępowaniami sądowymi dotyczącymi tzw. szkód górniczych mieszczą się w przepisach art. 15 ust. 1 ustawy o CIT." Takie stwierdzenie fiskusa pozwala więc argumentować, że jeżeli nasze działania zmierzają do ochrony majątku, to o ile nie są kosztami niestanowiącymi kosztów podatkowych na mocy samej ustawy (patrz art. 16 ust. 1 ustawy o CIT), to można je potraktować jako koszty podatkowe.

Podsumowując wnioski z analizowanej interpretacji, należy wskazać, że za argumenty pozwalające zaliczyć wydatki na postępowanie sądowe i obsługę prawną do kosztów podatkowych można uznać realną konieczność naprawienia szkody powstałej na skutek funkcjonowania danego przedsiębiorstwa oraz doświadczenie podatnika w podobnych sprawach, które motywuje podatnika do ochrony majątku przed zawyżonymi roszczeniami.