Podatnicy działający na rynku usług budowlanych muszą w roku 2017 zmierzyć się z nowym wyzwaniem dotyczącym rozliczeń podatku od towarów i usług. Wszystko za sprawą nowelizacji ustawy o VAT, która weszła w życie 1 stycznia br. i wprowadziła istotne zmiany w zakresie tzw. odwrotnego obciążenia. Procedurą tą są obecnie objęte szczegółowo wykazane roboty budowlane. Nowelizacja w swoim założeniu zmierza do uszczelnienia systemu VAT, ale dla przedsiębiorców oznacza wprowadzenie rozwiązań istotnie podnoszących stopień trudności rozliczeń VAT.
Zgodnie z art 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT, za podatników uznaje się również osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, a także osoby fizyczne nabywające usługi wymienione we wprowadzonym do ustawy o VAT załączniku nr 14, jeżeli spełnione są łącznie poniższe warunki:
- usługodawcą jest podatnik w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT, którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 tej ustawy, oraz
- usługobiorcą jest podatnik (w rozumieniu w art. 15 ustawy o VAT) zarejestrowany jako podatnik VAT czynny.
Z przepisów tych wynika zatem, że w przypadku świadczenia usług wskazanych w załączniku nr 14 do ustawy o VAT, przy jednoczesnym spełnieniu wymaganych warunków odnoszących się do stron transakcji, należy stosować mechanizm odwrotnego obciążenia. Oznacza to, że obowiązek naliczenia i rozliczenia podatku wynikającego z takich usług obciąża ich nabywcę.
Stosowanie odwrotnego obciążenia w odniesieniu do omawianych usług zostało dodatkowo skomplikowane. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1h ustawy o VAT, w przypadku usług wymienionych w poz. 2 - 48 powołanego załącznika do ustawy, a więc szczegółowo wymienionych usług budowlanych, nabywca tych usług rozlicza VAT na zasadzie odwrotnego obciążenia wyłącznie wtedy, gdy usługodawca świadczy je jako podwykonawca. Oznacza to zatem konieczność ustalania statusu świadczącego usługę w przypadku każdej konkretnej usługi budowlanej. Inaczej będzie bowiem opodatkowana tożsama usługa, jeśli świadczący ją działa samodzielnie jako wykonawca, a inaczej gdy przedsiębiorca faktycznie wykonujący usługę jest w danym przypadku podwykonawcą. Dodatkowo, podatnicy będą musieli prawidłowo rozpoznać przedmiot świadczonej usługi pod kątem stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia, co może okazać się utrudnione w przypadku czynności o charakterze złożonym. Wszystko to prowadzi do znacznego skomplikowania rozliczeń VAT w branży budowlanej, a w konsekwencji podniesienia ryzyka wystąpienia błędów lub nieprawidłowości.
Jest także drugi skutek objęcia podwykonawców w branży budowlanej odwrotnym obciążeniem. Mechanizm ten wpłynie w istoty sposób na kwestię rozliczeń podatku naliczonego wynikającego z nabycia towarów i usług służących działalności podatnika. W przypadku świadczenia usług opodatkowanych na zasadzie odwrotnego obciążenia nie ma bowiem po stronie podatnika – podwykonawcy wartości podatku należnego, który w deklaracji podatkowej jest pomniejszany o wartość podatku naliczonego. Stąd podatnicy objęci tą formułą rozliczeń VAT częściej niż dotychczas będą zmuszeni do występowania z wnioskiem o zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad podatkiem należnym, co z uwagi na zasady zwrotu, ustalone w tym zakresie terminy, a także procedury umożliwiające organom podatkowym wydłużenie terminów zwrotu różnicy podatku może wpłynąć na bieżącą płynność finansową przedsiębiorców budowlanych. Z drugiej jednak strony, skoro w zakresie czynności objętych procedurą odwrotnego obciążenia podwykonawca nie jest uznawany za podatnika, to z uwagi na brak obowiązku rozliczania i zapłaty przez niego do urzędu skarbowego podatku należnego formuła ta może okazać się korzystna dla takich przedsiębiorców w przypadku zaistnienia zatorów płatniczych.
Autor jest doradcą podatkowym
