Wspólnota mieszkaniowa rozlicza ciepło dostarczane do lokali znajdujących się w jej budynku. Odbiorcami ciepła są wyłącznie właściciele lokali, którzy równocześnie są jej członkami. Wspólnota rozlicza dostawy ciepła na poszczególne lokale znajdujące się w budynku i realizuje wpłaty na rzecz dostawcy ciepła. Nie pobiera wynagrodzenia od ciepła będącego przedmiotem rozliczeń – wartość ciepła dostarczanego jest równa wartości, którą ona obciąża poszczególne lokale.
Czynności polegające na rozliczeniu dostaw ciepła od zewnętrznego dostawcy dotyczą 77 lokali mieszkalnych oraz trzech użytkowych. Wspólnota zapytała czy te czynności podlegają opodatkowaniu VAT. Chciała się też upewnić co do możliwości stosowania zwolnienia z art. 113 ustawy o VAT.
Wbrew oczekiwaniom wspólnoty fiskus odpowiedział, że odsprzedając (zakupione uprzednio w tym celu) ciepło właścicielom lokali, co jest związane wyłącznie z utrzymaniem poszczególnych lokali stanowiących samodzielną własność, wspólnota działa jako podatnik VAT. Gdy wnioskodawca dostarcza ciepło do lokali mieszkalnych wykorzystywanych wyłącznie do celów mieszkalnych, to zdaniem urzędników czynność ta korzysta ze zwolnienia. Dostarczenie ciepła do lokali użytkowych nie korzysta ze zwolnienia, ale jest opodatkowane stawką właściwą dla tej czynności.
Ponadto, zdaniem fiskusa, przy wyliczeniu limitu sprzedaży uprawniającego do korzystania ze zwolnienia wspólnota powinna uwzględnić czynności związane z dostawą mediów, tj. ciepła, do lokali użytkowych i mieszkalnych wykorzystywanych wyłącznie do celów mieszkaniowych.
Spór trafił na wokandę, a rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie okazało się salomonowe.
WSA zgodził się bowiem z fiskusem, że wspólnota dokonując odsprzedaży (zakupionego uprzednio w tym celu) ciepła, związanej wyłącznie z utrzymaniem poszczególnych lokali, ich właścicielom, działa jako podatnik VAT. Sama odsprzedaż jest czynnością podlegającą opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.
Sąd zwrócił uwagę, że wspólnota może spełniać dwie funkcje i dwa cele. W przypadku nabycia towarów i usług w ramach zarządu nieruchomością wspólną, będąc jednostką odrębną od właścicieli lokali, nie wykonuje żadnych czynności na ich rzecz. Działa wtedy jako podmiot stosunków zobowiązaniowych wynikających z zarządu nieruchomością wspólną, którego działanie jest jedynie finansowane przez właścicieli wyodrębnionych lokali m.in. w formie zaliczek. W związku z tym odbiorcą nabywanych towarów i usług jest – jako odrębny od jej członków podmiot prawa – wspólnota mieszkaniowa. Ponieważ występuje ona jako ostateczny konsument, nie świadczy w tym zakresie żadnych czynności opodatkowanych VAT na rzecz właścicieli odrębnych lokali. Zatem uiszczanie należności przez członków wspólnoty tytułem pokrycia kosztów zarządu nieruchomością wspólną nie jest objęte przepisami ustawy o VAT, a skarżąca nie jest podatnikiem VAT z tego tytułu. Natomiast gdy wydatki ponoszone są przez właściciela wyłącznie w związku z odrębną własnością lokalu, wspólnota występuje w odmiennej roli. W takiej sytuacji nabywa bowiem towary i usługi w swoim imieniu, jednak na rzecz właścicieli poszczególnych lokali, którzy uiszczają stosowne wpłaty na poczet tych zakupów. Wspólnota, kupując towary i usługi, które następnie przyporządkowuje do poszczególnych lokali, odsprzedaje je właścicielom lokali. Tu działa jako podatnik VAT. WSA potwierdził też, że w zakresie, w jakim skarżąca dostarcza ciepło do lokali wykorzystywanych wyłącznie do celów mieszkalnych, czynność ta korzysta ze zwolnienia, a do użytkowych – już nie.
W drugiej spornej kwestii sąd uznał racje skarżącej. WSA zgodził się, że czynność polegająca na odsprzedaży ciepła ma określony związek z konkretną nieruchomością, ale jego zdaniem nie chodzi tu każdy związek. Ma to być związek ścisły (bezpośredni), który polega m.in. na tym, że nieruchomość musi być nieodzownym i konstytutywnym elementem transakcji. W ocenie WSA przedmiotem transakcji odsprzedaży ciepła, nie jest nieruchomość, rozumiana jako element konstytutywny transakcji, ponieważ takim podstawowym elementem świadczenia jest ciepło. Tego rodzaju odsprzedaż ciepła nie może być traktowana jako transakcja związana z nieruchomością. W konsekwencji jej wartość nie może być uwzględniona w wartości sprzedaży, o której mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 27 października 2016 r. (I SA/Kr 654/16).
Komentarz eksperta
Magdalena Szlembarska, konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO
W cytowanym wyroku sąd słusznie uznał, że odsprzedając zakupione uprzednio ciepło właścicielom lokali, wspólnota działa jako podatnik podatku od towarów i usług. Zgodnie z przepisami ustawy o VAT, w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi. Przepisy te są źródłem praw i obowiązków podatników w odniesieniu do świadczeń określanych mianem „odsprzedaż" lub „refakturowanie" usług. Wspólnota mieszkaniowa, kupując media dostarczane do lokali, działa we własnym imieniu, ale na rzecz właścicieli lokali. Najpierw jest nabywcą mediów, a następnie jest sprzedawcą tych samych mediów. Przeniesienie ciężaru kosztów na inną osobę traktuje się jako świadczenie usługi w tym samym zakresie. Konsekwencją uznania podatnika, który bierze udział w odsprzedaży usługi, za świadczącego tę usługę, jest wystawienie przez niego faktury dokumentującej wyświadczenie tej konkretnej (odsprzedawanej) usługi. Samo refakturowanie nie zmienia charakteru nabytej usługi. Sąd podkreślił, że w przypadku nabycia towarów i usług w ramach zarządu nieruchomością wspólną, wspólnota – będąc jednostką odrębną od właścicieli lokali – nabywając towary i usługi dla celów nieruchomości wspólnej, nie wykonuje żadnych czynności na rzecz właścicieli, ponieważ w takim przypadku działa w imieniu własnym i na własny rachunek. W związku z tym, skoro występuje ona jako ostateczny konsument, to nie świadczy w tym zakresie żadnych czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług na rzecz właścicieli odrębnych lokali. W konsekwencji sąd uznał, że uiszczanie należności przez członków wspólnoty tytułem pokrycia kosztów zarządu nieruchomością wspólną nie jest objęte przepisami ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym wspólnota nie jest podatnikiem VAT z tego tytułu.
