Termin „optymalizacja podatkowa" często jest utożsamiany z pojęciem unikania bądź uchylania się od opodatkowania. Nic bardziej mylnego. Optymalizację podatkową należy rozumieć jako wykorzystywanie wynikających wprost z przepisów prawa podatkowego możliwości pozwalających na legalną (a więc zgodną z obowiązującymi przepisami prawa) minimalizację obciążeń podatkowych.

Sformułowanie to kojarzymy też z przenoszeniem biznesu za granicę w celu skorzystania z przywilejów podatkowych oferowanych przez lokalne systemy podatkowe bądź ?z preferencyjnych zasad opodatkowania wynikających z określonej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.  ?A przecież swoją sytuację podatkową można poprawić także dzięki wykorzystaniu – często jasnych i niebudzących sporów interpretacyjnych – regulacji rodzimego systemu. Przykładowo, zgodnie z generalną zasadą wynikającą z przepisów ustawy o CIT rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy. Podatnicy mają jednak możliwość wyboru roku podatkowego niepokrywającego się z rokiem kalendarzowym.

Trzeba zawiadomić urząd

W tym celu powinni wprowadzić odpowiednie zapisy ?w statucie bądź umowie spółki oraz zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego o wyborze „niestandardowego" roku podatkowego. Muszą to zrobić w terminie 30 dni od rozpoczęcia działalności.

Przykład

Wspólnicy spółki z o.o. A określili w umowie spółki, że jej rok podatkowy rozpoczyna się ?1 lutego, natomiast kończy ?z ostatnim dniem stycznia. Zawiadomili o tym fakcie właściwego naczelnika urzędu skarbowego. W takim przypadku spółka A rozlicza podatek dochodowy, począwszy od lutego.

W przypadku podjęcia po raz pierwszy działalności pierwszy rok podatkowy trwa od dnia rozpoczęcia działalności do końca roku kalendarzowego albo do ostatniego dnia wybranego roku podatkowego, nie dłużej jednak niż 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych.

Przykład

Spółka akcyjna B określiła ?w statucie, że jej rok podatkowy rozpoczyna się 1 marca i trwa do końca lutego. Rozpoczęła jednak działalność w styczniu 2014 r. ?Pierwszy rok podatkowy spółki B zakończy się z końcem grudnia 2014 r. Kolejny rok podatkowy rozpocznie się 1 stycznia 2015 r. ?i potrwa do ostatniego dnia wybranego roku podatkowego (czyli do 29 lutego 2016 roku). Gdyby spółka B rozpoczęła działalność w marcu 2014 r., to jej rok podatkowy zakończyłby się ?z upływem ostatniego dnia wybranego roku podatkowego ?(tj. 28 lutego 2015 roku).

Od tej zasady przewidziano wyjątek. Jeżeli działalność gospodarcza zostanie podjęta po raz pierwszy w drugiej połowie roku kalendarzowego, a jako rok podatkowy wybrano rok pokrywający się z rokiem kalendarzowym, to pierwszy rok podatkowy może trwać od dnia rozpoczęcia działalności do końca roku kalendarzowego następującego po roku, w którym rozpoczęto działalność.

Przykład

Spółka z o.o. C wybrała rok kalendarzowy jako rok podatkowy. Faktyczna działalność spółki rozpoczęła się dopiero w lipcu ?2014 roku. W takim przypadku ?ma możliwość albo zakończyć pierwszy rok podatkowy 31 grudnia ?2014 roku (pierwszy rok podatkowy będzie rokiem skróconym do sześciu miesięcy), albo też przedłużyć pierwszy rok podatkowy do 31 grudnia 2015 roku.

Jak dalej liczyć

Za pierwszy po zmianie rok podatkowy uważa się okres od pierwszego miesiąca następującego po zakończeniu poprzedniego roku podatkowego do końca roku podatkowego nowo przyjętego. Przy czym okres ten nie może być krótszy niż 12 i dłuższy niż 23 kolejne miesiące kalendarzowe.

Przykład

Spółka akcyjna D ma rok podatkowy pokrywający się ?z rokiem kalendarzowym. Chciałaby jednak zmienić rok podatkowy na rozpoczynający się ?z początkiem lutego. Zawiadomienie w tym zakresie złożyła do urzędu skarbowego?31 stycznia. We względu na przekroczenie terminu na złożenie zawiadomienia następny rok podatkowy spółki D wciąż będzie pokrywać się z rokiem kalendarzowym.

Przykład

Rok podatkowy spółki z o.o. E rozpoczyna się 1 kwietnia i kończy 31 marca. Spółka postanowiła zmienić rok podatkowy na kalendarzowy i poinformowała ?o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Nowy rok podatkowy spółki E rozpocznie się 1 marca (załóżmy, że 2015 roku) ?i zakończy 31 grudnia 2016 r. Kolejny rok podatkowy spółki E rozpocznie się 1 stycznia 2017 r. ?i zakończy 31 grudnia 2017 roku.

Ze względu na nieregularne zyski...

Zmiana roku podatkowego może posłużyć jako narzędzie optymalizacji w przypadku sezonowości uzyskiwanych dochodów. Wyobraźmy sobie, że przez określoną część roku podmiot osiąga zyski (nawet bardzo duże), natomiast przez pozostałą część roku podmiot jest „na stracie" bądź uzyskuje relatywnie niskie dochody. ?Zmiana roku podatkowego może zoptymalizować przepływy pieniężne. Zaliczki na podatek dochodowy firma zaczyna płacić dopiero pod koniec odpowiednio dobranego roku podatkowego.

Przykład

Załóżmy, że spółka z o.o. F regularnie uzyskuje stosunkowo wysokie dochody zaraz po sezonie zimowym, w okresie marzec – czerwiec. Optymalizacja może polegać na zmianie roku podatkowego na rozpoczynający się od 1 lipca i kończący ?30 czerwca. Wskutek tego, ?że przez część roku podatkowego nie występuje dochód, który skutkowałby obowiązkiem uiszczania zaliczek na CIT, spółka F „uzyskuje" wolne środki pieniężne.

... rozliczanie strat...

Zmiana roku podatkowego (a dokładnie jego czasowe wydłużenie) może okazać się również korzystna w sytuacji, gdy zbliża się koniec okresu, ?w którym można rozliczyć dla celów podatkowych stratę podatkową poniesioną w przeszłości.

Przykład

Spółka G ma rok podatkowy pokrywający się z rokiem kalendarzowym. W pierwszym roku swojej działalności (tj. ?w roku 2010), ze względu na istotne nakłady inwestycyjne, spółka G poniosła stratę (zarówno w ujęciu księgowym, jak i podatkowym). Strata ta była sukcesywnie rozliczana z dochodem podatkowym uzyskiwanym ?w latach 2011–2014. Wciąż pozostało jednak do rozliczenia ponad 50 proc. straty ?z 2010 roku. Rok 2015 to ?ostatni rok podatkowy, w którym spółka G może rozliczyć 50 proc. straty z 2010 roku. Jednocześnie spółka przewiduje, że w roku 2015 nie uzyska na tyle ?wysokich dochodów, by rozliczyć 50 proc. straty z 2010 roku. Spodziewa się jednak, że na początku 2016 r. sfinalizuje transakcję sprzedaży ?o dużej wartości. W związku ?z tym, pamiętając o obowiązku zawiadomienia właściwego naczelnika urzędu skarbowego ?w terminie 30 dni od zakończenia roku podatkowego 2014, spółka G może zmienić rok podatkowy. ?W ten sposób rok podatkowy ?2015 może zostać efektywnie przedłużony do 23 miesięcy. Dzięki temu spółka G powinna móc rozliczyć 50 proc. straty podatkowej poniesionej w roku podatkowym 2010.

... albo na nowelizację przepisów

Przepisy o długości roku podatkowego można również wykorzystać w sytuacji, gdy zbliża się moment, od którego zaczną obowiązywać niekorzystne dla podatnika przepisy podatkowe. W takiej sytuacji czasowe wydłużenie roku podatkowego (wskutek jego zmiany) umożliwia korzystanie z dotychczasowego brzmienia przepisów do końca przedłużonego roku podatkowego.

Przykład

Spółka akcyjna H ma rok podatkowy pokrywający się ?z rokiem kalendarzowym. Planuje uregulować swoje zobowiązanie pożyczkowe wobec udziałowca, przekazując mu, zamiast gotówki, jeden ze swoich składników majątkowych (np. nieruchomość). Jednocześnie spółka jest świadoma tego, że ?w świetle ogłoszonej niedawno ustawy z 29 sierpnia 2014 r. ?o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, taka operacja począwszy – co do zasady – od 1 stycznia ?2015 roku spowoduje powstanie dochodu podlegającego opodatkowaniu po stronie spółki regulującej swoje zobowiązanie. Zgodnie z art. 12 ww. ustawy podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, których rok podatkowy jest inny niż kalendarzowy i rozpoczął się przed 1 stycznia 2015 r. oraz zakończy się po 31 grudnia ?2014 r., stosują do końca przyjętego przez siebie roku podatkowego przepisy ustawy ?o CIT w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2014 r. Biorąc pod uwagę, że plany ustawodawcy względem opodatkowania regulowania zobowiązań poprzez wykonanie świadczenia niepieniężnego były już znane od jakiegoś czasu, spółka miała możliwość zmiany roku podatkowego w ciągu ?30 dni od zakończenia roku podatkowego 2013 r. Poprzez tymczasowe wydłużenie roku podatkowego spółka H może zapewnić sobie możliwość uregulowania zobowiązania ?w sposób niepieniężny w roku 2015 w sposób neutralny podatkowo (bo na podstawie „starych" przepisów, których obowiązywanie przedłuży się ?do końca przedłużonego roku podatkowego 2014).

Podsumowując, nawet tak podstawowe i relatywnie proste narzędzie jak możliwość zmiany roku podatkowego podatnik CIT może ?z sukcesem wykorzystać do optymalizacji swoich rozliczeń podatkowych.

Autor ?jest doradcą podatkowym, menedżerem w Crido Taxand ?sp. z o.o.