Zgodnie z art. 178 § 1 i 3 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) strona ma prawo wglądu w akta sprawy. Może także sporządzać z nich notatki, kopie lub odpisy. Jest to uprawnienie, które przysługuje jej również po zakończeniu postępowania. Strona może żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów.

Z treści ww. przepisów nie wynika więc dla organu podatkowego obowiązek udostępniania akt sprawy zawsze, gdy strona wystąpi ?z takim żądaniem.

Także w systemie teleinformatycznym

Organ podatkowy może zapewnić stronie dostęp w swoim systemie teleinformatycznym do podań wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego oraz do pism organu podatkowego doręczonych za pomocą środków komunikacji elektronicznej, po identyfikacji strony w sposób określony w przepisach ustawy ?z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (art. 178 § 4 o.p.).

Technicznie te czynności odbywają się ?w lokalu organu podatkowego przy obecności pracownika tego organu (art. 178 § 2 o.p.), ale niekoniecznie musi to być pracownik prowadzący postępowanie. Takim pracownikiem może być inna osoba zatrudniona w organach skarbowych.

Przykład

Krystian Kowalski – strona postępowania podatkowego – poinformował, że 19 września ?2014 roku będzie chciał zapoznać się z aktami sprawy. Ponieważ tego dnia pracownik, który prowadzi postępowanie podatkowe, był na urlopie, bezpośredni przełożony tego pracownika wyznaczył inną osobę, która udostępni stronie do wglądu akta sprawy.

Reklama
Reklama

Brak zgody w dwóch przypadkach

Przepisów art. 178 nie stosuje się do dokumentów:

W takiej sytuacji organ podatkowy wydaje postanowienie o odmowie umożliwienia stronie zapoznania się z dokumentami. Oczywiste jest, że skoro nie udostępnia tych akt, to również nie wyraża zgody na sporządzanie z nich notatek, kopii i odpisów, uwierzytelniania odpisów ?i kopii lub wydanie uwierzytelnionych odpisów.

Na takie postanowienie stronie służy zażalenie. Podatnik może bowiem uznać, że organ podatkowy nie przekonał go do swojej argumentacji. Jak się podaje w orzecznictwie sądowo-administracyjnym chodzi tu o ograniczenie stronie postępowania podatkowego wglądu do dokumentów, które zawierają informacje chronione tajemnicą skarbową, ?a dotyczą innego podmiotu niż strona postępowania. Czynny udział strony w postępowaniu podatkowym nie może bowiem umożliwiać dostępu do informacji o innym podatniku. Jeśli organ podatkowy prowadzi postępowanie, które dotyczy kilku stron, to powinien im udostępniać materiały dotyczące wspólnej dla nich sytuacji procesowej ?w granicach określonych przedmiotem orzekania i bez ograniczeń materiały dotyczące strony występującej z żądaniem ich udostępnienia. Jeśli jednak zakres materiałów uzyskanych od różnych stron przekracza ramy wspólnego dla nich stanu faktycznego, to organ podatkowy ma obowiązek zachowania w tajemnicy danych, które nie są dla stron wspólne (wyrok WSA w Łodzi z 14 lutego ?2013 r., I SA/Łd 1404/12).

Konieczne jest uzasadnienie

Organ podatkowy nie może w sposób ogólny stwierdzić, że odmowa stronie dostępu do akt sprawy jest uzasadniona interesem publicznym albo że akta zawierają informacje niejawne. Obowiązkiem organu podatkowego jest wskazanie – w realiach konkretnej sprawy ?– w czym on upatruje tego „interesu publicznego". Nie można w sposób ogólnikowy wskazywać na bliżej nieokreślony interes publiczny, zastępować tego pojęcia, innymi pojęciami takimi jak: „interes fiskalny Skarbu Państwa", „ochrona prawidłowego przebiegu postępowania kontrolnego prowadzonego wobec podatnika", „troska o prawidłowy przebieg postępowania podatkowego" czy „dążenie do zgromadzenia w sprawie pełnowartościowych dowodów, charakteryzujących się bezstronnością i obiektywnością" (wyrok WSA w Łodzi ?z 14 lutego 2013 r., I SA/Łd 1404/12).

Argumentacja organu podatkowego powinna być jasna i klarowna, gdyż powinien on przekonać podatnika o słuszności swojej odmowy udostępnienia mu dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, ale zawierających informacje niejawne, a także innych dokumentów, które zostały wyłączone z akt sprawy ze względu na interes publiczny, jak również odmowy sporządzania z nich notatek, kopii i odpisów, uwierzytelniania odpisów i kopii lub wydania uwierzytelnionych odpisów. W przeciwnym razie strona może wnieść zażalenie na takie rozstrzygnięcie. Ma na to siedem dni od otrzymania tego postanowienia.

W interesie publicznym jest ochrona osób trzecich

Interesem publicznym – w rozumieniu ?art. 179 o.p. – jest dobro osób trzecich, których dotyczą dokumenty wyłączone z akt sprawy. Ochronę objętych tajemnicą skarbową danych identyfikujących podatników niezwiązanych ze sprawą, które ujęte są w wyłączonych materiałach, należy uznać za interes publiczny (wyrok WSA w Białymstoku ?z 30 stycznia 2013 r., I SA/Bk 363/12). W pojęciu tym mieści się dobro osób trzecich, które nie są stroną w toczącym się postępowaniu, a których dotyczą informacje zawarte we włączonych do akt sprawy dokumentach, gdyż zawierają istotne dane o tych podmiotach (wyrok WSA w Gdańsku ?z 11 stycznia 2012 r., I SA/Gd 1153/11).

Jest to zatem korzyść służąca ogółowi, dyrektywa postępowania, która nakazuje respektowanie takich wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, jak: sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy publicznej (wyrok WSA w Gdańsku ?z 19 lipca 2011 r., I SA/Gd 527/11).

Gdy organy podatkowe w postępowaniu dowodowym wykorzystują informacje dotyczące podatników, którzy nie są związani ?z daną sprawą, to mają obowiązek utrzymać w tajemnicy tylko te ich cechy, które pozwoliłyby osobom nieuprawnionym na ich identyfikację. Tym samym w konsekwencji, żadnego rodzaju ograniczenia nie odnoszą się do informacji dotyczących działalności danego podmiotu. Wskazane ograniczenia nie dotyczą więc informacji o samych procesach gospodarczych zachodzących w prowadzonych przez tych podatników przedsięwzięciach gospodarczych. Mogą one być wykorzystywane w prowadzonym postępowaniu podatkowym, a zatem również udostępniane stronom (wyrok WSA w Lublinie z 29 czerwca 2011 r., I SA/Lu 219/11).