Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 28 kwietnia 2014 r. (III SA/Wa 2130/13).

Polski bank, zawierając umowę swap z bankiem zagranicznym, zobowiązał się do zapewnienia udziałów w dywidendach innej spółki w zamian za wzajemne świadczenia. W umowie przewidziano możliwość jej wcześniejszego rozwiązania, jednak wiązało się to z obowiązkiem wypłaty odszkodowania. Równolegle między głównymi akcjonariuszami spółki powstał spór, który skutkował zaprzestaniem wypłacania dywidend. W 2005 r. polski bank rozwiązał umowę i wypłacił odszkodowanie, zaliczając je do kosztów uzyskania przychodów na mocy art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Organ podatkowy stwierdził, że bank poniósł stratę. Wydał zatem decyzję określającą zobowiązanie podatkowe.

W ocenie banku, niewypłacanie dywidend zagroziło dochodowości jego inwestycji. Wypłata odszkodowania pozwoliła na sprzedaż akcji spółki ?i rozwiązanie problemów ekonomicznych. Wydatek ten pozostawał więc ?w bezpośrednim związku z przychodem w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Zdaniem organu takiego związku nie było. Wypłata odszkodowania nie miała wpływu na powstanie, zwiększenie bądź zachowanie źródła przychodu banku, a została zrealizowana głównie w celu zapewnienia udziału zagranicznemu bankowi w zyskach z akcji spółki. Po stronie banku polskiego pojawiła się zaś strata, a nie przychód.

WSA oddalił skargę banku. Wskazał, że wypłata odszkodowania nie jest kosztem podatkowym, jako że nie zakładała ona realnego przychodu ze sprzedaży akcji, a w konsekwencji nie pozostawała z nim w bezpośrednim związku. Rozwiązanie umowy wywołało po stronie banku stratę, jako że jej kontynuowanie i posiadanie akcji spółki było opcją korzystniejszą niż ich sprzedaż. Sąd odwołał się do wyroku NSA z 17 stycznia 2012 r. (II FSK 1365/10), w którym wskazano, że możliwość zaliczenia tego rodzaju wydatku do kosztów istnieje tylko w przypadku udowodnienia, że rozwiązanie umowy przynosi większe przychody wyrażone w wartościach bezwzględnych.

—Natalia Matuszak ?współpracowniczka zespołu zarządzania ?wiedzą podatkową firmy Deloitte

Komentarz eksperta

Andrzej ?Żołna konsultant w Deloitte Doradztwo Podatkowe sp. z o.o. ?(biuro w Poznaniu)

Ustawodawca ogranicza możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów na gruncie CIT pewnych kategorii wydatków o charakterze ?kar umownych bądź też odszkodowań. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy ?o CIT, ograniczenie to dotyczy wyłącznie kar umownych oraz odszkodowań ?z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki ?w dostarczeniu towaru wolnego ?od wad albo zwłoki w usunięciu ?wad towarów albo wykonanych robót ?i usług.

Tym samym, pozostałe wydatki ?o charakterze kar umownych bądź też odszkodowań, co do zasady, mogą ?zostać uznane za koszt uzyskania przychodów, jeżeli wypełniają generalną definicję kosztu zawartą w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, a więc gdy poniesienie wydatku związane było z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz służyło ?osiągnięciu przychodów lub zarachowaniu albo zabezpieczeniu ich źródła.

W pewnych okolicznościach wydatki związane z przedterminowym rozwiązaniem umowy swap, jak również wypłatą ?z tego tytułu odszkodowania mogą ?więc zostać uznane za koszt ?uzyskania przychodów, jeżeli ?zachowany zostanie związek tych wydatków z przychodami podatnika.

Jednocześnie  w opinii niektórych sądów (wyrok WSA w Poznaniu z 9 listopada 2010 r., I SA/Po 748/10) wydatki związane z wcześniejszym rozwiązaniem zawartej przez podatnika umowy (niezależnie od jej charakteru), mające ?na celu zminimalizowanie bądź też uniknięcie strat, nie spełniają przesłanki związanej z osiągnięciem przychodów, ?co w konsekwencji uniemożliwia potraktowanie tych wydatków ?jako stanowiących koszt uzyskania przychodu w CIT.

W komentowanym orzeczeniu sąd ?zakwestionował możliwość zaliczenia ?do kosztów uzyskania przychodów odszkodowania zapłaconego przez bank związanego z przedterminowym rozwiązaniem umowy swap. W opinii sądu podatnik nie wykazał w sposób dostateczny zachodzącego związku pomiędzy ponoszonymi wydatkami ?a osiąganymi przychodami, co ?w konsekwencji stanowiło przesłankę uniemożliwiającą wypełnienie generalnej definicji kosztu. W związku z tym wydatki ponoszone przez spółkę związane ?z przedterminowym rozwiązaniem kontraktu terminowego – w opinii sądu ?– nie powinny być traktowane jako koszt uzyskania przychodu.

Z perspektywy podatników chcących potraktować podobne wydatki za koszt uzyskania przychodu niezwykle istotne jest każdorazowe sprawdzenie, czy ponoszone przez nich wydatki nie zostały wymienione w negatywnym katalogu zawartym w art. 16 ustawy o CIT, jak również czy spełniają generalną definicję kosztu (art. 15 ust. 1 ustawy o CIT).