Umorzenie udziałów nie zwiększa majątku spółki

Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 8 maja 2014 r. (II FSK 1338/12).

Podatnik (spółka z o.o.) zamierza nabyć udziały od swoich wspólników (osób fizycznych) w celu ich umorzenia poprzez zmniejszenie kapitału zakładowego. W zamian za to spółka wypłaci wspólnikom wynagrodzenie w postaci rzeczowej (przeniesie na nich prawo do użytkowania wieczystego gruntu) oraz uzupełniająco w formie pieniężnej. Spółka zwróciła się do organu podatkowego z pytaniem, czy wypłata wspólnikom wynagrodzenia ?w postaci użytkowania wieczystego nieruchomości oraz w formie gotówkowej realizowana z tytułu nabycia przez spółkę ich udziałów prowadzi do powstania po stronie spółki przychodu. W ocenie spółki w ustawie o CIT brak jest przepisów wskazujących, że wraz z wypłatą wynagrodzenia z tytułu umorzenia udziałów powstanie po jej stronie przychód. Efektem umorzenia udziałów będzie zmniejszenie majątku spółki, a nie uzyskanie przysporzenia.

Organ podatkowy w wydanej interpretacji nie zgodził się z tym stanowiskiem. Uznał, że w przypadku wypłaty wynagrodzenia w postaci nieruchomości po stronie spółki powstanie przychód. Transakcja ta odpowiada bowiem odpłatnemu zbyciu rzeczy lub praw majątkowych i należy do niej odpowiednio stosować art. 14 ust. 1 ustawy o CIT.

WSA w Krakowie wyrokiem z 15 lutego 2012 r. (I SA/Kr 2178/11) uchylił interpretację, stwierdzając, że umorzenie udziałów w spółce nie jest dla niej przychodem. Od wyroku tego organ wniósł skargę kasacyjną do NSA. Skarga została jednak oddalona.

W ocenie sądu ,wykładnia przepisów ustawy o CIT stanowi wprost, że umorzenie udziałów w spółce w zamian za przekazaną nieruchomość nie jest dla niej przychodem. W wyniku umorzenia udziałowcy nie będą zobowiązani do świadczeń na rzecz spółki, które mogłyby spowodować przyrost lub zwiększenie jej majątku. Brak jest więc podstaw do uznania, że po stronie spółki istnieje przysporzenie.

—Jacek Hawrysz, współpracownik Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte

Jakub ?Podleśny, menedżer w rzeszowskim biurze Deloitte Doradztwo Podatkowe sp. z o.o.

Komentowany wyrok jest kontynuacją linii orzeczniczej, przyjętej przez polskie sądy w zakresie opodatkowania wypłaty udziałowcowi wynagrodzenia za umorzone udziały w formie niepieniężnej.

Sądy konsekwentnie uchylają niekorzystne dla podatników interpretacje indywidualne, w których organy podatkowe niewzruszenie twierdzą, że taka forma wypłaty wynagrodzenia powinna być utożsamiona ze zbyciem majątku, ?o którym mowa w art. 14 ustawy o CIT. ?W interpretacjach często pojawia się też kuriozalny argument, że gdyby podatnik uprzednio zbył składniki majątku będące przedmiotem zapłaty, a uzyskane w ten sposób pieniądze przekazał udziałowcowi tytułem wynagrodzenia, byłby zobowiązany do rozpoznania przychodu ?z tytułu zbycia. Dlatego też zdaniem organów przychód po jego stronie powstanie także wtedy, gdy przekaże taki składnik majątku bezpośrednio udziałowcowi.

Takie podejście spotyka się z dezaprobatą sądów, które wskazują na brak podstaw ?do przyjęcia podobnego toku rozumowania.

Komentowany wyrok NSA jest kolejnym głosem tego sądu w tej kontrowersyjnej kwestii. Tak jak we wcześniejszych wyrokach NSA poparł stanowisko zaprezentowane w zaskarżonym wyroku przez WSA w Krakowie i wskazał, ?że z przepisów ustawy o CIT wynika jednoznacznie, iż umorzenie za wynagrodzeniem udziałów w spółce ?nie spowoduje powstania przychodu po stronie tej spółki. Sąd zaznaczył przy tym, że nie ma znaczenia to, czy wypłata wynagrodzenia nastąpi w formie pieniężnej czy też niepieniężnej, ?ponieważ przepisy ustawy o CIT ?nie różnicują skutków w zależności ?od formy zapłaty. NSA wskazał także, ?że interpretacja art. 14 ustawy ?o CIT dokonana przez organ i wskazująca na konieczność utożsamienia zbycia majątku z wypłatą wynagrodzenia ?za umarzane udziały w formie niepieniężnej nie może zostać uznana ?za rzetelną.

Moim zdaniem stanowisko zaprezentowane przez NSA zasługuje ?na gorącą aprobatę. Ukróca bowiem oburzającą i niesprawiedliwą praktykę organów podatkowych, która różnicuje podatników i bezpodstawnie prowadzi ?do rozszerzającej wykładni przepisów podatkowych w zakresie źródeł przychodów. ?Takie działanie w oczywisty sposób narusza art. 217 Konstytucji RP, ?zgodnie z którym przedmiot opodatkowania musi zostać określony przez przepisy ustawy. ?Wydaje się jednak, że mało prawdopodobna jest zmiana podejścia organów podatkowych podczas wydawania interpretacji w podobnych sprawach. Już od jakiegoś czasu planowane są bowiem zmiany w ustawie ?o CIT, zgodnie z którymi opodatkowanie po stronie spółki wypłacającej będzie wprost uregulowane. Planuje się obecnie, ?że znowelizowane przepisy wejdą w życie w styczniu 2015 r.