Tak uznała Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 13 lutego 2013 r. (IPTPB3/ 423-382/12-4/GG).
Spółdzielnia mieszkaniowa zrealizowała budowę budynku mieszkalnego. Wartość faktury końcowej, wystawionej przez wykonawcę budynku, została zakwestionowana przez spółdzielnię i przez nią nie w pełni przez nią uregulowana. W rezultacie, wykonawca skierował sprawę na drogę postępowania sądowego. Ostatecznie sąd zasądził sporną kwotę do zapłaty przez spółdzielnię wraz z odsetkami. Spółdzielnia uregulowała należność główną i jednocześnie uzyskała od wykonawcy oświadczenie, że zrzeka się on wszelkich roszczeń obejmujących odsetki od zasądzonej kwoty.
W związku z tym, spółdzielnia miała wątpliwość czy zrzeczenie się przez wykonawcę odsetek od zasądzonej spornej kwoty spowoduje powstanie dla niej przychodu podatkowego w podatku dochodowym od osób prawnych. Przedstawiając własne stanowisko w sprawie, spółdzielnia stwierdziła, że dobrowolne zrzeczenie się przez wykonawcę odsetek od zasądzonej kwoty głównej będzie dla niej neutralne na gruncie CIT.
Spółdzielnia podkreśliła, że przy zaliczaniu odsetek do przychodów i kosztów podatkowych stosuje się metodę kasową, zaś spółdzielnia nie otrzymała żadnych środków pieniężnych z tytułu umorzenia odsetek, ani nie zaliczyła wydatków na nie do kosztów podatkowych. Na poparcie swojego stanowiska spółdzielnia przywołała pismo Podsekretarza Stanu Ministerstwa Finansów z 13 stycznia 1999 r. (PB3-5912-722-604/HS/98).
Izba skarbowa uznała stanowisko spółdzielni za nieprawidłowe. Jej zdaniem, umorzenie zobowiązania, rozumiane jako zwolnienie z długu, spowoduje powstanie dla spółdzielni przychodu podatkowego na gruncie art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT. Osiągnie ona bowiem korzyść majątkową o konkretnym wymiarze, gdyż nie będzie musiała zapłacić umorzonych odsetek. Dodatkowo, izba wskazała, że w tej sprawie zastosowania nie znajdą wyłączenia z art. 12 ust. 4 pkt 8 ustawy o CIT, które dotyczą innych przypadków umorzenia zobowiązań.
Piotr Kopeć konsultant w Dziale prawnopodatkowym PwC
Komentuje Piotr Kopeć, konsultant w Dziale prawnopodatkowym PwC
Stanowisko zaprezentowane przez izbę skarbową wydaje się restrykcyjne, jednak nie można odmówić mu słuszności.
Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT, przychodem jest m.in. wartość umorzonych zobowiązań.
Co prawda termin „umorzenie" nie został zdefiniowany na gruncie ustawy o CIT, jednak w doktrynie przyjmuje się, że umorzenie może być interpretowane jako zrzeczenie się zobowiązania, a także jako zwolnienie z długu w rozumieniu art. 508 kodeksu cywilnego (por. np. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 24 czerwca 2010 r., II FSK 345/09).
Izba skarbowa trafnie więc wskazała, że w wyniku zrzeczenia się przez wykonawcę budynku zasądzonych odsetek, doszło do umorzenia zobowiązania spółdzielni z tego tytułu. W konsekwencji, po stronie spółdzielni powstało przysporzenie majątkowe podlegające opodatkowaniu.
Dodatkowo, izba skarbowa słusznie podkreśliła, że przychód z tytułu umorzonych odsetek nie musi wiązać się z kategorią kosztową, tj. powstanie przychodu nie jest uzależnione od poniesienia wydatków na odsetki. Dla powstania przychodu wystarczy zaistnienie zobowiązania pieniężnego po stronie podatnika i umorzenie tego zobowiązania, bez konieczności przekazania jakichkolwiek środków pieniężnych. Wydaje się, że w przedmiotowej sprawie takie zobowiązanie zaistniało z tytułu wyroku sądowego na korzyść wykonawcy budynku, po czym zostało umorzone.
Należy również podkreślić, że przywołany przez spółdzielnię art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy o CIT, zgodnie z którym do przychodów nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, odnosi się do przychodów wierzyciela, któremu ewentualne odsetki są należne (czyli w tym przypadku do przychodów wykonawcy), nie zaś do zobowiązanego (czyli spółdzielni). Potwierdza to także pismo Podsekretarza Stanu Ministerstwa Finansów z 13 stycznia 1999 r., na które omyłkowo, choć w dobrej wierze, powołała się spółdzielnia.
Końcowo, należy przychylić się do zdania izby skarbowej, że w przedmiotowej sprawie zastosowania nie znajdą wyłączenia z art. 12 ust. 4 pkt 8 ustawy o CIT. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu, do przychodów nie zalicza się kwot stanowiących równo- wartość umorzonych zobowiązań, w tym także z tytułu pożyczek (kredytów), jeżeli umorzenie zobowiązań jest związane z:
- bankowym postępowaniem ugodowym w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków lub
- postępowaniem upadłościowym z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego, lub
- realizacją programu restrukturyzacji na podstawie odrębnych ustaw.
Analiza stanu faktycznego przedstawionego przez spółdzielnię prowadzi do wniosku, że nie dotyczy on żadnej z trzech wymienionych sytuacji.
Reasumując, stanowisko izby skarbowej wydaje się prawidłowe. Spółdzielnia powinna rozpoznać przychód z tytułu umorzonych odsetek zasądzonych uprzednio na rzecz wykonawcy budynku. Potwierdzają to także m.in.: interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 9 listopada 2012 r. (IPPB3/423-581/12-2/AG) oraz interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 16 listopada 2012 r. (ILPB3/423-308/12-5/EK), dotyczące podobnego problemu.
