Wczoraj Naczelny Sąd Administracyjny podjął uchwałę dotyczącą zakresu uprawnień fiskusa w postępowaniu podatkowym (sygnatura akt: I FPS 1/12).
Uznał, że w świetle art. 70 § 1 i art. 208 § 1 ordynacji podatkowej – w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2005 r. – po upływie przedawnienia nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania i orzekanie o wysokości zobowiązania podatkowego w VAT, które wygasło przez zapłatę.
Uchwała ta jest odpowiedzią na pytanie prawne w sprawie konkretnego podatnika. Jego kłopoty zaczęły się, kiedy fiskus zakwestionował jego rozliczenia VAT za sierpień i wrzesień 2003 r. W skargach do sądu administracyjnego podatnik zarzucał, że fiskus wydał swoje decyzje po upływie okresu przedawnienia.
Większość podatków przedawnia się po upływie pięciu lat
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu uwzględnił te argumenty. Co prawda sąd podzielił stanowisko fiskusa, że zapłata podatku przed upływem terminu przedawnienia powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego na podstawie art. 59 § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej. To oznacza, że termin przedawnienia już nie biegnie. Jednakże wątpliwości sądu wzbudziło stwierdzenie, że skoro termin przedawnienia już nie biegnie, to organ odwoławczy może w każdym czasie orzec o wysokości zobowiązania podatkowego, które wygasło przez zapłatę.
Sąd pierwszej instancji wskazał m.in. na art. 208 § 1 ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2005 r. Zgodnie z jego treścią, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, w szczególności w razie przedawnienia zobowiązania podatkowego, organ podatkowy wydaje decyzję o umorzeniu postępowania.
Kiedy sprawa trafiła na wokandę NSA, skład orzekający postanowił się upewnić, czy po 1 września 2005 r. dopuszczalne jest w każdym czasie prowadzenie postępowania podatkowego i orzekanie o wysokości zobowiązania podatkowego w VAT, które wygasło przez zapłatę.
Siedmioosobowy skład NSA odpowiedział, że nie. W ustnych motywach uzasadnienia sędzia NSA Sylwester Marciniak przypomniał, że zobowiązanie podatkowe wygasa m.in. przez zapłatę i przedawnienie. NSA podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko, że zobowiązanie podatkowe nie może wygasnąć dwa razy. Jednakże zwrócił uwagę na funkcje gwarancyjne przedawnienia. Instytucja ta, występująca w całym cywilizowanym świecie, stabilizuje sytuację prawną podatnika.
NSA potwierdził, że upływ terminu przedawnienia stanowi ujemną przesłankę procesową do orzekania przez organ podatkowy w kwestii przedawnionego zobowiązania podatkowego, gdyż skutkuje bezprzedmiotowością postępowania. Aby było inaczej, musiałaby istnieć jasno określona podstawa prawna. W spornej kwestii takiej podstawy nie ma.
Orzeczenie jest prawomocne.
