Tak orzekł NSA 5 lipca 2012 r. (II FSK 2579/10).
Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa dokonywała odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, co zmniejszało podstawę opodatkowania w podatku CIT.
W wyniku kontroli skarbowej Urząd Kontroli Skarbowej wydał decyzję, w której zakwestionował takie postępowanie kasy. Powołał się na wyroki sądów administracyjnych, z których wynika, że SKOK nie prowadzi działalności gospodarczej, a zatem dla celów podatkowych nie może dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku. W wyniku złożonego odwołania organ wyższej instancji utrzymał decyzję w mocy.
Sprawa trafiła do sądu. Wojewódzki sąd administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję, ale podtrzymał twierdzenia Izby Skarbowej, że brak zarobkowego charakteru działalności wyklucza możliwość uznania jej za działalność gospodarczą. Od wyroku WSA (I SA/OP 279/10) obie strony wniosły skargi kasacyjne. SKOK podtrzymała stanowisko, że prowadzi działalność gospodarczą.
Na potwierdzenie podniosła, że art. 3 ustawy o SKOK odnosi się jedynie do kwestii organizacyjno-prawnej funkcjonowania kasy oraz przytoczyła uchwałę SN (III CZP 125/10) i wyrok TK (Kp 10/09), w których stwierdzono, iż SKOK prowadzą niezarobkową działalność gospodarczą, z której dochód przeznaczany jest na działalność statutową. Pozbawienie cechy zarobkowości w ocenie SN i TK nie może rozstrzygać o uznaniu, że taki podmiot nie prowadzi działalności gospodarczej.
Izba Skarbowa w skardze kasacyjnej podważała natomiast wyrok WSA w części przyznającej uprawnienie dla SKOK do zaliczenia wydatków na środki trwałe jako kosztów bezpośrednich w momencie ich zbycia, powołując się na przepisy art. 16 ustawy o CIT, które wyłączają taką możliwość.
NSA, uchylając zaskarżony wyrok, podzielił pogląd zawarty w swoim poprzednim orzeczeniu (II FSK 1760/09). Jego zdaniem SKOK nie prowadzą działalności gospodarczej, a posiadane przez nie środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne mogą być wykorzystywane jedynie na cele statutowe, w związku z czym nie można ich amortyzować. Równocześnie NSA podkreślił, że SKOK może zaliczyć wydatki poniesione na nabycie składników majątku do kosztów podatkowych w momencie zbycia tych składników.
—Andrzej Wapowski współpracownik Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Anna Wrześniewska starsza konsultantka, doradca podatkowy w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Anna Wrześniewska starsza konsultantka, doradca podatkowy w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, tzw. SKOK, działają na podstawie ustawy z 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.
W myśl art. 3 ust. 1 tej ustawy celem kas jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia na zasadach określonych w ustawie o działalności ubezpieczeniowej. Na podstawie art. 3 ust. 2 ustawy kasy prowadzą działalność niezarobkową.
Niezarobkowy charakter działalności wykonywanej przez SKOK, jak się wydaje, powoduje, że działalność prowadzona przez nie na gruncie prawa podatkowego nie jest działalnością gospodarczą. Zgodnie bowiem z definicją „działalności gospodarczej” zawartą w art. 3 pkt 9 ordynacji podatkowej nie powinno ulegać wątpliwości, że konstytutywną cechą działalności gospodarczej jest jej zarobkowy charakter.
W praktyce organów podatkowych podkreśla się, że zarobkowy charakter oznacza przy tym nakierowany na osiągnięcie zysku, mający na celu uzyskanie dochodu. Brak tej cechy przesądza zaś o niemożliwości uznania danej działalności za gospodarczą w rozumieniu prawa podatkowego.
Powyższy wniosek jest bardzo istotny w rozpatrywanej przez sąd sprawie. Skutkiem jest bowiem brak możliwości dokonywania przez SKOK odpisów amortyzacyjnych od składników majątku dla celów podatkowych. Zgodnie bowiem z literalnym brzmieniem art. 16a ust. 1 i art. 16b ust. 1 ustawy o CIT środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, aby podlegać amortyzacji podatkowej, m.in. muszą być wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.
W komentowanym wyroku, w ustnym uzasadnieniu, NSA orzekł, że SKOK nie prowadzi działalności gospodarczej, ponieważ jej działalność nie ma charakteru zarobkowego i nie jest skierowana na "zewnątrz".
Osoba prawna, która nie prowadzi działalności gospodarczej, nie może nabyć lub wytworzyć środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, o jakich mowa w art. 16a ust. 1 i 2 oraz w art. 16b ust. 1 i ust. 2 pkt 4 ustawy o CIT, w związku z czym nie może ich także amortyzować.
Jednakże, jak podkreślił sąd w ustnym uzasadnieniu, wydatki na nabycie takich składników majątku, które w normalnych okolicznościach u podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą stanowiłyby środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne, w przypadku SKOK mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w sposób bezpośredni, tj. w momencie osiągnięcia odpowiadających im przychodów.
Orzeczenie to wpisuje się w utrwaloną już linię orzeczniczą sądów administracyjnych, odzwierciedloną np. w wyroku NSA z 16 lipca 2010 r. (II KSK 1760/09) oraz w wyrokach WSA: z Bydgoszczy z 15 grudnia 2009 r. (I SA/Bd 829/09), z Gdańska z 26 maja 2009 r. (I SA/Gd 168/09), z Gliwic z 26 marca 2009 r. (I SA/Gl 1084/08) i z Lublina z 23 października z 2009 r. (I SA/Lu 441/09).
