Przedawnienie zobowiązań: fiskus nie może zaskoczyć podatnika

Tak uznał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 17 lipca 2012 r. (P 30/11).

Orzekł, że art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji podatkowej (dalej op) w zakresie, w jakim wywołuje skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z wszczęciem postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym to postępowaniu podatnik nie został poinformowany najpóźniej z upływem terminu wskazanego w art. 70 § 1 op, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 konstytucji.

Lawiny wniosków raczej nie będzie

Dla podatników wydanie przez TK orzeczenia o niezgodności z konstytucją przepisu, na podstawie którego wydana zozstała ostateczna decyzja, oznacza możliwość wznowienia postępowania, na podstawie art. 240 § 1 pkt 8 op. Jednak w przypadku tego wyroku nie należy spodziewać się lawiny wniosków o wznowienie postępowania.

Jeśli ostateczna decyzja została wydana na podstawie art. 70 § 6 pkt 1 op, oznacza to często, że upłynął już pięcioletni termin przedawnienia zobowiązania podatkowego, o którym mowa w art. 70 § 1 op (dalej dla uproszczenia zwanym ustawowym terminem przedawnienia), a decyzja podatkowa została wydana tylko dlatego, że przed upływem tego terminu wszczęte zostało postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.

Jeśli podatnik przed upływem ustawowego terminu przedawnienia został powiadomiony o wszczęciu postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, uważam, że nie może być mowy o naruszeniu zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i prawa wymagającej, by podatnik nie tkwił w stanie niepewności przez bliżej nieokreślony czas.

Bowiem niekorzystne dla podatnika skutki prawne w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia wynikają wówczas ze zdarzenia, o którym podatnik został informowany. W tym zakresie, w mojej ocenie, TK nie stwierdził niezgodności art. 70 § 6 pkt 1 op z art. 2 konstytucji.

Bez szans na zwrot

Moim zdaniem w razie wniosku o wznowienie postępowania złożonego przez podatnika powiadomionego przed upływem ustawowego terminu przedawnienia o wszczęciu postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe uzasadnione będzie zastosowanie przez organ podatkowy art. 245 § 1 pkt 2 op, gdyż nie wystąpi przesłanka wznowienia postępowania, o której mowa w art. 240 § 1 pkt 8 op, z czym wiązać się będzie odmowa przez ten organ uchylenia decyzji dotychczasowej.

Z kolei jeśli podatnik przed upływem ustawowego terminu przedawnienia nie został powiadomiony o wszczęciu postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, oznaczać to będzie, że nie doszło do skutecznego zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, co za tym idzie, że zobowiązanie to, co do zasady, przedawniło się z upływem ustawowego terminu przedawnienia.

Wówczas zastosowanie znajdzie art. 245 § 1 pkt 3 lit. b op, a więc organ podatkowy odmówi uchylenia decyzji dotychczasowej, pomimo że stwierdzi istnienie przesłanek określonych w art. 240 § 1 pkt 8 op. Jednak wydanie nowej decyzji orzekającej co do istoty sprawy nie będzie mogło nastąpić właśnie z uwagi na upływ terminów przewidzianych w art. 70 op.

Tak więc w praktyce orzeczenie TK będzie miało zastosowanie do spraw będących w toku postępowania podatkowego lub tych, w których niekorzystne dla podatnika decyzje podatkowe zostały już lub mogą jeszcze być zaskarżone do sądu administracyjnego.

Kiedy wyrok Trybunału pozwala wznowić postępowanie

W myśl art. 240 § 1 pkt 8 ordynacji podatkowej w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny.

Zgodnie jednak z art. 245 § 1 pkt 3 ordynacji podatkowej organ podatkowy po przeprowadzeniu postępowania wydaje decyzję, w której odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej w całości lub w części, jeżeli stwierdzi istnienie przesłanek określonych w art. 240 § 1, lecz:

- w wyniku uchylenia mogłaby zostać wydana wyłącznie decyzja rozstrzygająca istotę sprawy tak jak decyzja dotychczasowa, albo

- wydanie nowej decyzji orzekającej co do istoty sprawy nie mogłoby nastąpić z uwagi na upływ terminów przewidzianych w art. 68 lub art. 70. —kpt

Jak brzmi sporny przepis

Zgodnie z art. 70 § 1 ordynacji podatkowej zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. § 6 pkt 1 tego przepisu mówi, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania. —kpt