Na mocy art. 113 ust. 1 ustawy o VAT zwolnieniu z tego podatku podlegają przedsiębiorcy, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym 150 tys. zł.
Jednocześnie w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT wymieniono szczególne rodzaje czynności, których wykonywanie wyłącza podatników z prawa do korzystania ze zwolnienia podmiotowego. Należy do nich m.in. świadczenie usług w zakresie doradztwa.
Uproszczenia nie dla doradzających
Na mocy art. 113 ust. 14 ustawy o VAT minister finansów doprecyzował to wyłączenie w rozporządzeniu z 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (DzU nr 68, poz. 360).
Z poz. 12 załącznika do tego rozporządzenia wynika, że z możliwości skorzystania ze zwolnienia podmiotowego nie mogą skorzystać podatnicy zajmujący się doradztwem, z wyłączeniem doradztwa rolniczego związanego z uprawą roślin i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego.
Niestety, jak to często bywa w polskim prawie podatkowym, ustawodawca posługuje się pojęciami, których ani nie definiuje, ani nie dookreśla symbolami klasyfikacji statystycznych. Skutkuje to wątpliwościami zarówno podatników, jak i organów podatkowych. W konsekwencji organy przyjmują zwykle w takich sytuacjach stanowisko niekorzystne dla podatników, czyli odmawiają niewielkim biurom rachunkowym możliwości korzystania ze zwolnienia z VAT ze względu na wysokość obrotów.
Szerokie uprawnienia
Zgodnie z art. 76a ust. 2 ustawy o rachunkowości przedsiębiorcy wykonujący działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych są również uprawnieni do:
- prowadzenia, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielania im pomocy w tym zakresie.
- sporządzania, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielania im pomocy w tym zakresie.
Problem możliwości korzystania ze zwolnienia z VAT przez małe biura rachunkowe nabrał poważniejszego znaczenia od 2006 r.
Do 31 stycznia 2005 r. w ustawie o doradztwie podatkowym znajdował się bowiem przepis, z którego wynikało, że doradztwem nie jest wykonywanie czynności na rzecz i w imieniu podatnika, jeżeli wykonywane były one przez osoby uprawnione, zgodnie z odrębnymi przepisami, do prowadzenia ksiąg rachunkowych i polegały wyłącznie na prowadzeniu ksiąg rachunkowych bądź innych ksiąg i ewidencji do celów podatkowych oraz sporządzaniu zeznań i deklaracji na podstawie danych wynikających z tych ksiąg.
Po usunięciu tego przepisu organy podatkowe doszły do wniosku, że wskazane czynności są od tego momentu czynnościami doradztwa podatkowego i wykluczają możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego w VAT.
Takie stanowisko wynikało z tego, że organy podatkowe poszukując prawnego zdefiniowania pojęcia „doradztwo” odwołały się do ustawy z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (j.t. DzU z 2011 r. nr 41, poz. 213, ze zm.). Zgodnie z art. 2 ust. 1 tej ustawy czynności doradztwa podatkowego obejmują:
1) udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami,
2) prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie,
3) sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie,
4) reprezentowanie podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych w sprawach wymienionych w pkt 1.
Zawodowe wykonywanie tych czynności, co do zasady, zastrzeżone jest wyłącznie dla doradców podatkowych. Jednak uprawnionymi do zawodowego ich wykonywania są także adwokaci i radcowie prawni oraz biegli rewidenci (z wyłączeniem czynności, o których mowa w pkt 4). Natomiast czynności wymienione w pkt 2 i 3 mogą również wykonywać osoby posiadające certyfikat księgowy.
Sąd po stronie podatników
Ostatecznie zwyciężyła jednak inna wykładnia przepisów. Po wielu sporach (patrz tekst „Jak zmieniało się stanowisko fiskusa”) organy skarbowe uznały, że skoro PKWiU różnicuje usługi w zakresie księgowości od usług doradztwa podatkowego, to małe biura rachunkowe mogą być zwolnione podmiotowo z VAT.
Zgodziły się też, że ustawa o doradztwie podatkowym nie może przesądzać o konsekwencjach prawnopodatkowych w VAT. Za taką interpretacją przepisów opowiedział się też Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 28 marca 2012 r. (I SA/Gd 175/12, orzeczenie nieprawomocne).
Niezbędny certyfikat
Zgodnie z art. 76a ust. 3 i 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 152, poz. 1223, ze zm.) działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych mogą wykonywać osoby fizyczne posiadające certyfikat księgowy oraz inne podmioty, pod warunkiem że czynności z tego zakresu będą wykonywane przez osoby posiadające certyfikat księgowy, a także osoby wpisane do rejestru biegłych rewidentów lub na listę doradców podatkowych.