Tak orzekł WSA w Warszawie 25 kwietnia 2012 r. (III SA/Wa 2382/11).
Podatnik zawiera transakcje na instrumentach pochodnych. W praktyce może się zdarzyć, że faktyczny przepływ środków następuje po terminie realizacji instrumentu pochodnego lub w ogóle do niego nie dochodzi.
W związku z tym podatnik zapytał, czy jeśli wystąpiło opóźnienie w płatności, to przychody z premii opcyjnej oraz wpływy wynikające z rozliczenia transakcji należy uznać za przychód w dacie faktycznego otrzymania płatności od nabywcy kontraktu? Zdaniem podatnika powinien stosować takie właśnie zasady.
Organ podatkowy uznał, że to stanowisko nieprawidłowe. Jego zdaniem moment uzyskania przychodu powinien zostać określony na podstawie z art. 12 ust. 3a ustawy o CIT. Osiągnięcie przychodu z tytułu premii opcyjnej następuje więc już w momencie wystawienia opcji przez bank. Rozliczenie instrumentu pochodnego powinno być natomiast utożsamiane ze zbyciem prawa majątkowego, o którym mowa w art. 12 ust. 3a ustawy o CIT. W konsekwencji przychód z tytułu realizacji instrumentu pochodnego powinien powstawać już w momencie realizacji, niezależnie od daty faktycznego przepływu środków pieniężnych.
Sąd uchylił interpretację. W ocenie składu orzekającego realizacja praw z kontraktu terminowego nie jest zbyciem prawa majątkowego. Nie powinna także być uznana za wydanie rzeczy lub wykonanie usługi. W konsekwencji do rozliczenia instrumentu pochodnego nie ma zastosowania art. 12 ust. 3a ustawy o CIT, który określa moment przychodu ze zbycia praw, wydania rzeczy lub wykonania usługi.
Zasady powstania przychodu z realizacji praw z kontraktu terminowego należy ustalić na podstawie art. 12 ust.3e ustawy o CIT. Decyduje więc moment faktycznego rozliczenia kasowego.
W ustnym uzasadnieniu wyroku sąd nie odniósł się do sposobu ustalania momentu powstania przychodu z tytułu premii opcyjnej.
—Angelika Mieciek współpracowniczka Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Komentuje Łukasz Szczygieł, doradca podatkowy, starszy konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Stanowczy upór organów podatkowych wskazujących, że art. 12 ust. 3a ustawy o CIT powinien mieć zastosowanie do ustalenia momentu powstania przychodów z wykonania (realizacji) nierzeczywistych instrumentów pochodnych może budzić zdziwienie.
Od dawna ugruntowała się już bowiem korzystna dla podatników linia orzecznicza sądów administracyjnych, w tym Naczelnego Sądu Administracyjnego. Przykładem jest orzeczenie NSA z 1 lutego 2011 r. (II FSK 1724/09).
Zgodnie z nią przychody podatkowe z tytułu rozliczenia instrumentów pochodnych rozliczanych w sposób nierzeczywisty, tj. bez dostawy instrumentu bazowego, powstają dopiero w momencie faktycznego otrzymania środków finansowych z tytułu rozliczenia, tj. na podstawie art. 12 ust. 3e ustawy o CIT. To dlatego, że rozliczenia transakcji nierzeczywistego instrumentu pochodnego nie można, wbrew twierdzeniom MF, utożsamiać ze zbyciem prawa majątkowego, o którym mowa w art. 12 ust. 3a ustaw o CIT.
Na skutek rozliczenia nie dochodzi bowiem do przejścia prawa majątkowego pomiędzy podmiotami (tj. zbycia prawa), lecz do wykonania przez podmiot uprawniony jego prawa, które wykreowało się bezpośrednio u niego na skutek zawarcia kontraktu i późniejszego ziszczenia się jego warunków, tj. osiągnięcia określonej w kontrakcie wartości instrumentu bazowego.
Na aprobatę zasługuje także fragment ustnego uzasadnienia wyroku, w którym skład orzekający podkreśla, że rozliczenie nierzeczywistego instrumentu pochodnego nie może zostać uznane za wykonanie usługi w rozumieniu art.12 ust. 3a ustawy o CIT. Wniosek taki znajduje uzasadnienie w prawnej charakterystyce omawianych instrumentów pochodnych.
Zastosowanie wykładni proponowanej przez MF prowadziłoby do tego, że odpowiedź na pytanie, czy podatnik świadczy usługę, czy ją nabywa, zawierając transakcje na instrumencie pochodnym, a następnie go realizując, zależałoby nie od prawnej czy ekonomicznej treści kontraktu, lecz od faktu, czy dana jego strona osiągnęła pozytywny czy negatywny wynik z jego wykonania.
