Naczelny Sąd Administracyjny (sygnatura akt: I FSK 1010/11) oddalił skargę kasacyjną fiskusa, który zażądał od spółki VAT przeniesienia nieruchomości w zamian za umorzenie udziałów. Sąd uznał, że taka czynność nie jest opodatkowana.
Sprawa dotyczyła spółki prowadzącej działalność handlową. We wniosku o interpretację wyjaśniła, że jej udziałowcami są trzy osoby fizyczne posiadające po 1/3 udziałów.
Zamierzali oni dokonać zmian w strukturze właścicielskiej w ten sposób, że dwóch udziałowców wycofa się ze spółki, a trzeci będzie kontynuował prowadzenie działalności w tej formie. Podkreślili, że umorzenie udziałów doprowadzi do swego rodzaju „rozdzielenia majątku" firmy pomiędzy nich. Dwaj, którzy wystąpią, otrzymają należną im część, a kontrola nad resztą przejdzie w ręce tego trzeciego, który pozostaje w spółce.
Wspólnicy postanowili, że tylko częściowo rozliczą się w gotówce. Duża część należności w zamian za umorzenie zostanie pokryta wynagrodzeniem w postaci nieruchomości.
W związku z tym spółka zapytała, czy umorzenie udziałów następujące zgodnie z art. 199 kodeksu spółek handlowych stanowi czynność opodatkowaną w rozumieniu ustawy o VAT, a także czy trzeba będzie naliczyć podatek od samego przekazania nieruchomości tytułem wynagrodzenia za umorzenie udziałów.
Zdaniem spółki operacje te nie są czynnością opodatkowaną VAT. Podkreśliła bowiem, że dokonując umorzenia udziałów oraz przeniesienia własności nieruchomości stanowiących zapłatę wynagrodzenia z tego tytułu, nie działa jako podatnik VAT.
Dopuszczalna jest wypłata wynagrodzenia w formie nieruchomości
Fiskus tylko częściowo zgodził się ze stanowiskiem spółki. Przyznał, że sama czynność umorzenia udziałów nie podlega opodatkowaniu VAT. Nabycie od wspólników udziałów własnych w celu ich umorzenia w zamian za wynagrodzenie nie stanowi ani dostawy towarów, ani też świadczenia usług. Jednakże już przekazanie nieruchomości tytułem wynagrodzenia za umorzenie udziałów w spółce jest czynnością opodatkowaną. W tym zakresie dochodzi bowiem do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami przez spółkę na rzecz wspólników.
Spółka zaskarżyła wykładnię fiskusa, a rację przyznał jej zarówno Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, jak i NSA. Sąd kasacyjny uznał, że umorzenie udziałów w zamian za wynagrodzenie w formie rzeczowej nie podlega VAT.
Jak podkreślił sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego Marek Kołaczek, w razie umorzenia udziałów forma wynagrodzenia nie ma znaczenia dla opodatkowania. Bez względu na to, czy spółka przekaże je w formie pieniężnej czy rzeczowej, nie musi naliczać VAT.
NSA odwołał się do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE. Wynika z niego, że nawet jeśli dana czynność jest wykonywana przez podatnika VAT, musi się to odbywać na zasadzie działalności gospodarczej. Planowane umorzenie udziałów nie należy zaś do prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej.
Warto zauważyć, że skład orzekający w opisywanej sprawie nie zgodził się z niekorzystnym dla podatników wyrokiem NSA z 1 września 2011 r. (sygn. I FSK 1212/10). Sąd uznał wtedy, że umorzenie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w zamian za przekazane rzeczy podlega opodatkowaniu VAT. Wyrok jest prawomocny.
