Przede wszystkim tym, komu i za co przysługują, wysokością, zasadami naliczania, czy wreszcie – zaokrąglania.

Odsetki za zwłokę nalicza się od zaległości podatkowych (niezapłaconych w terminie podatków) oraz od należności traktowanych na równi z zaległością podatkową, czyli m.in. od:

• nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek lub rat podatku (art. 51 § 1 i 2 ordynacji podatkowej, dalej op),

• należności z tytułu podatków, zaliczek na podatki oraz rat podatków niewpłaconych w terminie płatności przez płatnika (np. zakład pracy) lub inkasenta (dotyczy np. podatku rolnego) – art. 51 § 3 op,

• nienależnie oddanych nadpłat, zwrotów podatków

• nienależnych lub zawyżonych wynagrodzeń płatników i inkasentów

• oprocentowania nienależnej nadpłaty bądź zwrotu podatku (art. 52 op).

Liczne wyjątki od obowiązującej zasady, że od zaległości podatkowych nalicza się odsetki za zwłokę, są wyszczególnione w art. 54 § 1 op. Odsetek nie nalicza się m.in. wtedy, gdy ich wysokość nie przekracza trzykrotności wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez Pocztę Polską za polecenie przesyłki listowej (tj. obecnie 6,60 zł).

Kto nalicza

Zasady naliczania odsetek od zaległości podatkowych regulują art. 53 – 58 op. Odsetki za zwłokę powinien naliczyć sam podatnik (płatnik, inkasent, następca prawny lub osoba trzecia odpowiedzialna za zaległości podatkowe) i wpłacić je bez wezwania organu podatkowego (art. 53 § 3 i art. 55 § 1 op).

W niektórych sytuacjach odsetki za zwłokę nalicza organ podatkowy, ustalając ich wysokość na dzień wydania decyzji. Dzieje się tak, jeżeli po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego wykryje w ramach postępowania podatkowego, że zaliczki na podatek nie były regulowane albo ich wysokość została zaniżona.

W wydanej decyzji organ podatkowy naliczy odsetki od prawidłowej wysokości zaliczki (art. 53a op). Decyzję określającą wysokość odsetek organ podatkowy wyda także w przypadku, gdy na wniosek podatnika odracza lub rozkłada na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę.

Stawka podstawowa i obniżona

Aktualnie obowiązująca stawka odsetek została ogłoszona w obwieszczeniu ministra finansów z 10 czerwca 2011 r. w sprawie stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych oraz obniżonej stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych.

W stosunku rocznym, od 9 czerwca 2011 r. podstawowa ich stawka wynosi 14 proc. (od 12 maja 2011 r. do 8 czerwca 2011 r. wynosiła 13,5 proc.).

Jeżeli złożymy prawnie skuteczną korektę deklaracji wraz z uzasadnieniem przyczyn korekty i zapłacimy w całości, w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty, zaległość podatkową, to możemy zastosować obniżoną stawkę odsetek za zwłokę. Wynosi ona 75 proc. stawki pełnej.

Od 9 czerwca 2011 r. obniżona stawka wynosi 10,5 proc. (od 12 maja 2011 r. do 8 czerwca 2011 r. wynosiła 10,13 proc.).

Uwaga!

Możliwość obniżenia odsetek za zwłokę nie wchodzi w grę w przypadku, gdy korekta deklaracji została złożona:

• po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a gdy nie stosuje się zawiadomienia – po zakończeniu kontroli,

• w wyniku czynności sprawdzających (podjętych przez organ podatkowy).

Od kiedy biegną

Początkowym terminem naliczania odsetek jest dzień następny po dniu upływu terminu płatności podatku lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był obowiązany wpłacić podatek na rachunek organu podatkowego. Tak jest też w przypadku nieuregulowanych w terminie zaliczek lub rat podatku (art. 53 § 4 op).

Odsetki dla należności traktowanych na równi z zaległością podatkową są naliczane od dnia:

• zwrotu nadpłaty, zwrotu podatku, zwrotu oprocentowania lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych

• pobrania przez płatnika lub inkasenta nienależnego wynagrodzenia lub w wysokości wyższej od należnej (art. 53 § 5 op).

Przykład

Od jakiej daty przedsiębiorca powinien naliczyć odsetki za zwłokę w razie opóźnienia w zapłacie VAT za listopad 2011 r.?

Ustawa o VAT nakazuje wpłacać podatek na konto właściwego urzędu skarbowego najpóźniej 25 dnia miesiąca następującego po tym, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Co do zasady VAT za listopad powinien być wpłacony do 25 grudnia, ale ponieważ dzień ten jest dniem świątecznym, podobnie jak dzień następny, należało go uiścić do 27 grudnia 2011 r. (zgodnie z art. 12 § 5 op, jeżeli ostatni dzień terminu przypada w sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, to termin upływa w następnym dniu po dniu lub dniach wolnych od pracy).

Odsetki należy zatem naliczać od 28 grudnia 2011 r.

Według wzoru

Odsetki należy wyliczyć według oficjalnego wzoru określonego w rozporządzeniu ministra finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach. Na podstawie tego rozporządzenia obliczamy również opłatę prolongacyjną.

Opłata prolongacyjna

Na wniosek podatnika w przypadkach uzasadnionych jego ważnym interesem lub interesem publicznym organ podatkowy może odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę na raty, jak również odroczyć termin płatności lub rozłożyć na raty już istniejącą zaległość podatkową wraz z odsetkami (art. 67a § 1 pkt 1 i pkt 2 op).

Podatnik, któremu udzielono taką ulgę, nie płaci odsetek za zwłokę, tylko opłatę prolongacyjną od kwoty podatku lub zaległości podatkowej. Opłata ta wynosi 50 proc. obowiązującej stawki odsetek za zwłokę (czyli obecnie 7 proc.).

Opłatę prolongacyjną ustala w drodze decyzji organ podatkowy od kwoty podatku lub zaległości podatkowej.Uwaga! Opłata prolongacyjna naliczana w momencie wydania decyzji o rozłożeniu na raty lub odroczeniu płatności podatku nie ulega zmianie, co oznacza, że ewentualna zmiana wysokości obowiązujących stawek odsetek za zwłokę nie ma wpływu na jej wysokość.

Do prawidłowego wyliczenia odsetek należy sprawdzić kwotę zaległości, ustalić liczbę dni zwłoki (wliczając w to dzień, w którym odsetki zostały zapłacone) oraz sprawdzić obowiązującą w danym okresie stawkę odsetek.

Uwaga!

Gdy zaległość podatkowa istniała w okresach, w których obowiązywały różne stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, odsetki te należy naliczać według wzoru odrębnie za każdy z tych okresów.

Przykład

Firma zaliczki na PIT (16 000 zł) za grudzień 2011 r. wpłaci 30 stycznia 2012 r.

Jak obliczyć odsetki za zwłokę od tej zaległości?

Zaliczki za grudzień 2011 r. powinny zostać opłacone do 20 stycznia 2012 r. Odsetki za zwłokę należy więc naliczyć od 21 stycznia 2012 r., tj. od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności.

Wyliczenie kwoty odsetek wygląda następująco:

16 000 zł (kwota zaległości) x 10 (liczba dni zwłoki) x 14 proc. (stawka odsetek za zwłokę w stosunku rocznym) : 365 = 61,37 zł (kwota odsetek) = 61 zł (kwota odsetek po zaokrągleniu).

Jak zaokrąglać

Odsetki za zwłokę i opłatę prolongacyjną  zaokrągla się do pełnych złotych – końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych (art. 63 § 1 op).

Jeżeli zaległość podatkowa istnieje w okresach, w których obowiązywały różne stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, odsetki należy naliczać według obowiązującego wzoru odrębnie za każdy z tych okresów. Zaokrągla się sumę odsetek za poszczególne okresy.

Odsetki za zwłokę obniżone do wysokości 75 proc. podstawowej stawki zaokrąglamy w górę, do dwóch miejsc po przecinku (art. 56 § 1a op).

Przykład

Przedsiębiorca złożył korektę deklaracji PIT-28 za 2011 r. (wraz z uzasadnieniem), musi dopłacić podatek (1956 zł) wraz z odsetkami za zwłokę za 17 dni.

Ile wyniosą odsetki, jak je zaokrąglić?

Jeżeli przedsiębiorca zapłaci zaległość podatkową w całości w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty, to może zastosować obniżoną stawkę odsetek za zwłokę (obecnie 10,5 proc.).

W takim przypadku kwota odsetek wyniesie 9,57 zł. Suma kwoty podatku i odsetek wyniesie 1965,57 zł.

Jeżeli natomiast przedsiębiorca uchybi terminowi 7 dni, zapłaci odsetki za zwłokę według „pełnej” stawki (obecnie 14 proc. w stosunku rocznym), czyli 13 zł (po zaokrągleniu kwoty odsetek do pełnych złotych). Suma kwoty i odsetek wyniesie 1969 zł.

ODSETKI USTAWOWE

Odsetki od zobowiązań to, potocznie, wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy (albo innych zamiennych rzeczy ruchomych) lub za obracanie własnymi pieniędzmi w cudzym interesie.Zasady naliczania odsetek od zobowiązań regulują art. 359 i nast. kodeksu cywilnego (dalej k.c.). Głównym ustawowym tytułem do naliczania odsetek jest art. 481 §1 k.c.

Przepis ten normuje obowiązek ich zapłaty w razie uchybienia przez dłużnika terminowi świadczenia pieniężnego. Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej (np. z umowy) albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.Odsetki ustawowe należą się zaś wtedy, gdy wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona (art. 359 § 1 i § 2 k.c.).

Ich maksymalną wysokość, na podstawie art. 359 § 3 k.c., określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 4 grudnia 2008 r. w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych (DzU nr 220, poz. 1434).Od 15 grudnia 2008 r. w stosunku rocznym wynoszą one 13 proc. (od 15 października 2005 r. do 14 grudnia 2008 r. wynosiły 11,5 proc.).Odsetki ustawowe nalicza się bez zaokrąglania do pełnych złotych.Roszczenie o odsetki (jako roszczenie o świadczenie okresowe) przedawnia się z upływem trzech lat (art. 118 k.c).

Staje się ono wymagalne osobno w każdym dniu opóźnienia i w związku z tym przedawnia się osobno za każdy dzień opóźnienia.Termin płatności odsetek, podobnie jak i ich wysokość, jest zazwyczaj określany przez źródło, z którego wywodzi się tytuł do ich pobierania.

Może więc on zostać określony w umowie, w orzeczeniu sądowym, w decyzji innego właściwego organu lub w przepisie ustawy. Jeżeli brak odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek, są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok – jednocześnie z zapłatą tej sumy (art. 360 kc).os