Nie można bowiem przerzucać ciężarów wynikających z naruszenia prawa na Skarb Państwa. Odszkodowanie powstałe na takiej podstawie należy na gruncie przepisów ustawy o CIT traktować tak jak karę umowną.
Tak orzekł WSA w Warszawie 30 stycznia 2012 r. (III SA/Wa 1183/11).
Skarżąca spółka zajmuje się importem i sprzedażą leków podlegających refundacji ze środków publicznych. Na podstawie wyroku sądu okręgowego została zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych środków z tytułu wpłat refundacyjnych na importowane przez siebie leki.
Po wyroku spółka zawarła z NFZ korzystniejszą dla siebie finansowo ugodę. We wniosku o interpretację przepisów podatkowych zapytała, czy kwota zapłaconego odszkodowania, ustalonego na podstawie ugody, może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.
W ocenie spółki tak, gdyż wykonanie wyroku (zwrot kwoty wskazanej w pozwie), doprowadziłoby z dużym prawdopodobieństwem do jej upadłości. Natomiast zawarcie ugody, która doprowadziła do zachowania płynności finansowej, należy uznać za działanie mające na celu zachowanie źródła uzyskiwania przychodów.
Organ podatkowy uznał, że przyjęcie takiej interpretacji spowodowałoby de facto przerzucenie kosztów niezgodnego z prawem działania spółki na Skarb Państwa, co jest niedopuszczalne.
WSA oddalił skargę spółki, wskazując, że działania niezgodne z prawem nie mogą być źródłem kosztów uzyskania przychodów. Sąd uznał również, że w tej sprawie odszkodowanie z tytułu ugody należy potraktować tak jak karę umowną, która zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie jest uznawana za koszt uzyskania przychodów.
—Paweł Buda współpracownik Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Anna Wrześniewska konsultantka w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Komentuje Anna Wrześniewska, konsultantka w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Dla oceny komentowanego wyroku niezwykle istotne jest pełne zrozumienie stanu faktycznego w sprawie, która stanowi dalszy ciąg tzw. sporu marżowo-cenowego. O interpretację podatkową wnioskowała spółka farmaceutyczna. Jej pytanie dotyczyło możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kwoty wypłaconej na podstawie ugody z NFZ.
W zamian za kwotę ustaloną w drodze ugody NFZ zrzekł się całości roszczeń i zgodził na cofnięcie pozwów wniesionych z powodu szkody, jaką poniosły kasy chorych (obecnie NFZ) na skutek bezprawnego zawyżania wartości celnej leków, co prowadziło do konieczności wypłaty wyższej kwoty refundacji za nie ze środków publicznych.
W analizowanej sprawie zarówno organ podatkowy, jak i WSA stwierdziły, że kwota wypłacona przez spółkę na rzecz NFZ na podstawie zawartej ugody mieści się w zamkniętym katalogu wydatków wyłączonych z kosztów podatkowych, wskazanym w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT.
Zgodnie z tym przepisem nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu: wad dostarczonych towarów, wad wykonanych robót i usług, zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad, zwłoki w usunięciu wad towarów, zwłoki w usunięciu wad wykonywanych robót i usług.
Wydaje się, że zgodnie z literalnym brzmieniem analizowanej regulacji stanowisko organu podatkowego i WSA jest nieprawidłowe.
Z brzmienia powołanego przepisu wynika przecież, że dotyczy on jedynie zdarzeń spowodowanych wadliwością towarów lub robót i usług będących przedmiotem działalności gospodarczej lub zwłoką w dostarczaniu towaru wolnego od wad albo zwłoką w usuwaniu wad. Wada lub zwłoka stanowią bowiem w tym przypadku przesłankę rozpoznania poniesionych wydatków jako kosztów niebędących kosztami podatkowymi.
Oznacza to, że kary umowne oraz odszkodowania inne niż wymienione w tym artykule mogą być kosztami uzyskania przychodów, o ile zostanie wykazany ich związek z prowadzoną przez podatnika działalnością i uzyskiwanymi z tego tytułu przychodami.
Komentowany wyrok wpisuje się jednak w negatywną linię interpretacyjną (zob. interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 16 czerwca 2010 r., IPPB3/423-128/10-6/JB), zgodnie z którą gdy działania dłużnika zmierzają do obrony majątku i zabezpieczenia źródeł przychodu, koszty związane z konkretną ugodą ponoszone przez dłużnika są kosztami uzyskania przychodów, ale tylko przy założeniu, że np. nie występuje ewidentna wina umyślna, nie dochodzi do obejścia przepisów prawa, ugoda nie wynika z działań podatnika niezgodnych z zasadami współżycia społecznego lub świadczenie nie zostało zasądzone jedynie na podstawie zasad współżycia społecznego.
W analizowanej sprawie zarówno organ podatkowy, jak i WSA stwierdziły, że u podstaw zawartej ugody leżało działanie spółki niezgodne z prawem.
