Naczelnik urzędu skarbowego, jako organ egzekucyjny, uprawniony jest do wyegzekwowania od opornego podatnika należnych fiskusowi kwot. W tym celu może stosować wszystkie środki egzekucji należności pieniężnych przewidziane w przepisach.
Ma również prawo do zabezpieczania takich należności. Pozwala mu na to ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm., dalej upea).
Niczego jednak nie zrobi za darmo. Na koszty egzekucyjne składa się opłata manipulacyjna, opłaty za poszczególne czynności egzekucyjne oraz wydatki poniesione przez urząd skarbowy.
Określony procent
Przy egzekucji należności pieniężnych urząd skarbowy pobiera za swoje czynności opłaty. Najczęściej stanowią one określony procent kwoty pobranej należności. Ile zatem trzeba zapłacić? To zależy od tego, na co zdecyduje się naczelnik urzędu skarbowego.
Ma bowiem sporo możliwości, aby wyegzekwować zaległy podatek. Może zająć wynagrodzenie za pracę albo rachunek bankowy, może też zająć nieruchomości (np. dom) lub ruchomości (np. auto). W zależności od tego co wybierze, różne będą stawki opłat, jakie naliczy.
Z art. 64 upea wynika, że najwięcej weźmie, gdy zdecyduje się na zajęcie nieruchomości. Opłata wynosi wtedy 8 proc. kwoty egzekwowanej należności (z tym że nie może przekroczyć 34 200 zł). W tym wypadku obowiązek uiszczenia opłaty powstaje z chwilą doręczenia zobowiązanemu wezwania, żeby zapłacił egzekwowaną należność pieniężną wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia jej w terminie i kosztami egzekucyjnymi w ciągu 14 dni od dnia doręczenia wezwania, pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania wartości nieruchomości.
Znacznie mniej organ egzekucyjny każe sobie płacić za pobranie pieniędzy na miejscu u zobowiązanego (stawka wynosi 5 proc. kwoty pobranej należności, nie mniej jednak niż 2,50 zł) oraz za zajęcie wynagrodzenia za pracę (opłata wynosi 4 proc. egzekwowanej należności, nie mniej niż 2,50 zł).
Obowiązek zapłaty tego rodzaju należności powstaje w przypadku pobrania pieniędzy z chwilą gdy do tego dochodzi, a za zajęcie wierzytelności pieniężnych lub innych praw majątkowych u dłużnika zajętej wierzytelności z chwilą doręczenia zawiadomienia o zajęciu (a jeśli do zajęcia wierzytelności dochodzi w inny sposób, to z chwilą zawiadomienia zobowiązanego o zajęciu).
Płacić trzeba również za zajęcie ruchomości. Tu opłata za przeprowadzone czynności wyniesie 6 proc. kwoty egzekwowanej należności (nie mniej niż 6,80 zł). Obowiązek zapłaty za tę czynność egzekucyjną powstaje z chwilą podpisania protokołu zajęcia przez poborcę skarbowego.
Za każdy tytuł oddzielnie
Warto pamiętać, że opłaty za czynności egzekucyjne oblicza się oddzielnie od każdego tytułu wykonawczego, który był podstawą czynności egzekucyjnych. Z kolei opłaty za zajęcia pobiera się tylko raz w toku postępowania egzekucyjnego, chociażby takie same czynności były ponawiane.
Istotne jest jednak to, że organ egzekucyjny pobiera opłaty za czynności egzekucyjne, jeżeli nie później niż po upływie 14 dni od dnia dokonania pierwszego zajęcia nieruchomości, rzeczy lub prawa majątkowego nadał w placówce pocztowej za pokwitowaniem lub doręczył zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego lub zawiadomienie o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego.
Opłata manipulacyjna i wydatki egzekucyjne
Organ egzekucyjny pobiera również opłatę manipulacyjną z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie czynności manipulacyjne związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych. Wynosi ona 1 proc. kwoty egzekwowanych należności objętych każdym tytułem wykonawczym, nie mniej jednak niż 1,40 zł.
Obowiązek jej uiszczenia powstaje z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. Jeżeli pierwszą czynnością egzekucyjną jest zajęcie wierzytelności pieniężnej lub innego prawa majątkowego u dłużnika, to obowiązek uiszczenia opłaty manipulacyjnej powstaje równocześnie z obowiązkiem uiszczenia opłaty za zajęcie.
Uwaga!
Zapłata egzekwowanej należności po dokonaniu czynności egzekucyjnych nie zwalnia od obowiązku uiszczenia opłaty manipulacyjnej oraz opłat za czynności egzekucyjne i wydatków egzekucyjnych.
Kolejna pozycja, jaka może znaleźć się na liście kosztów, to tzw. wydatki egzekucyjne. Są to wydatki faktycznie poniesione przez organ egzekucyjny w związku z prowadzeniem egzekucji.
Zalicza się do nich przede wszystkim koszty poniesione na opłacenie przejazdu i delegacji poborcy lub egzekutora, przewozu, załadowania, rozładowania, przechowania, utrzymania i dozoru zwierząt oraz ruchomości odebranych albo usuniętych z opróżnionych budynków, lokali i pomieszczeń, a także przymusowego otwarcia środków transportu, pomieszczeń i schowków.
Wydatkami egzekucyjnymi są również koszty poniesione na opłacenie należności świadków, biegłych i rzeczoznawców, ogłoszeń w prasie, sporządzenia dokumentów, prowadzenia zarządu zajętej nieruchomości.
Organ zaliczy do nich również prowizje i opłaty pobierane w związku z realizacją zajęcia przez dłużnika zajętej wierzytelności lub przekazywaniem dochodzonych kwot do organu egzekucyjnego oraz koszty uzyskania informacji o majątku dłużnika, wykonania zastępczego i zastosowania przymusu bezpośredniego.
Należności biegłego
Podatnik może być też zobowiązany do uregulowania wynagrodzenia biegłego skarbowego, jeśli został wezwany do oszacowania majątku.
Biegłemu przysługuje bowiem wynagrodzenie za wykonaną pracę oraz wynagrodzenie odpowiadające wydatkom z tytułu kosztów przejazdu i dojazdu środkami komunikacji miejscowej (w wysokości określonej przez organ egzekucyjny).
Z rozporządzenia ministra finansów z 22 listopada 2001 w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (DzU nr 137 poz. 1541 ze zm.) wynika, że wysokość wynagrodzenia biegłego skarbowego za wykonaną pracę jest iloczynem czasu pracy związanej z szacowaniem wartości majątku zobowiązanego i stawki godzinowej wynoszącej 25 zł. Stawka godzinowa za wykonaną pracę związaną z szacowaniem wartości praw majątkowych oraz środków transportowych podlegających rejestracji wynosi 76 zł.
W czasie pracy związanej z szacowaniem wartości majątku zobowiązanego uwzględnia się również czas zużyty na wykonanie przez biegłego skarbowego czynności przygotowawczych oraz na opracowanie i sporządzenie protokołu wyceny tego majątku.
Płaci zobowiązany...
Zasada jest taka, że odpowiedzialność za powstałe koszty egzekucji ponosi zobowiązany (czyli w praktyce podatnik, który nie zapłacił na czas podatku). Potwierdza to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 16 marca 2010 (I SA/Rz 58/10), w którym sąd orzekł, że art. 64 upea ustanawia przede wszystkim zasadę odpowiedzialności zobowiązanego za koszty egzekucji.
„Zasadność takiej regulacji nie budzi żadnych wątpliwości, albowiem całe postępowanie egzekucyjne i związana z nim konieczność funkcjonowania organów egzekucyjnych jest następstwem uchylania się zobowiązanego od wykonywania nałożonych na niego obowiązków” – czytamy w uzasadnieniu.
Co istotne, „zobowiązany odpowiada za koszty egzekucyjne już w trakcie toczącego się, niezakończonego postępowania egzekucyjnego od daty, w której, na podstawie danego przepisu prawa, powstaje obowiązek ich uiszczenia” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 stycznia 2009, II FSK 1027/08).
Warto jednak pamiętać, że w postępowaniu egzekucyjnym nie można obciążać strony kosztami postępowania, jeżeli nie wynikły one z jej winy (wyrok WSA w Lublinie z 5 grudnia 2006, I SA/Lu 531/06).
...a czasem wierzyciel
Za koszty egzekucyjne odpowiedzialność może ponosić również wierzyciel.
Koszty obciążają wierzyciela niebędącego jednocześnie organem egzekucyjnym, np. wójta, burmistrza (prezydenta miasta), gdy tytuł wykonawczy zawiera wady uniemożliwiające przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego (np. obowiązek został określony niezgodnie z decyzją lub przepisem prawa) oraz gdy zobowiązany nie posiadał majątku umożliwiającego zaspokojenie wierzyciela i ta sytuacja była wierzycielowi znana.
Również wtedy, gdy okaże się, że koszty egzekucyjne nie obciążają zobowiązanego, ponosi je wierzyciel (np. gdy decyzja będąca podstawą wystawienia tytułu wykonawczego została uchylona).
W takiej sytuacji należności pobrane z tytułu kosztów egzekucyjnych wraz z naliczonymi od dnia pobrania odsetkami ustawowymi zwraca się zobowiązanemu, chyba że niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji spowodował wierzyciel, wówczas obciążają one jego.
Organ wyjaśni w postanowieniu
Postanowienie w sprawie ustalenia kosztów postępowania egzekucyjnego może być wydane na wniosek zobowiązanego lub z urzędu (gdy koszty te obciążają wierzyciela).
Warto pamiętać, że żądanie wydania postanowienia podatnik może wnieść najpóźniej w 14 dniu licząc od doręczenia mu postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, a w razie zakończenia postępowania egzekucyjnego wskutek wyegzekwowania wykonania obowiązku – od dnia powiadomienia o wysokości pobranych kosztów egzekucyjnych.
Po upływie tego terminu wniesione żądanie nie podlega już rozpatrzeniu.
Na postanowienie dotyczące kosztów postępowania egzekucyjnego przysługuje zażalenie do dyrektora izby skarbowej. Wnosi się je w ciągu siedmiu dni od doręczenia postanowienia, za pośrednictwem naczelnika urzędu skarbowego.
Zażalenie nie wymaga jakiegoś szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeśli będzie z niego wynikało, że podatnik nie jest zadowolony z wydanego postanowienia.
Umorzenie albo rozłożenie na raty
Przepisy przewidują możliwość umorzenia (w części lub w całości) lub rozłożenia na raty przypadających na rzecz organu kosztów egzekucyjnych. Oczywiście żeby tak się stało, muszą zaistnieć określone w przepisach okoliczności.
Koszty egzekucyjne mogą być umorzone, jeżeli:
- stwierdzono nieściągalność od zobowiązanego dochodzonego obowiązku lub gdy zobowiązany wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów egzekucyjnych bez znacznego uszczerbku dla swojej sytuacji finansowej (gdy koszty powstały
przy egzekucji należności pieniężnych, mogą być umorzone, jeżeli obciążenie wierzyciela obowiązkiem uiszczenia tych kosztów byłoby gospodarczo nieuzasadnione),
- za umorzeniem przemawia ważny interes publiczny,
- ściągnięcie tylko kosztów egzekucyjnych spowodowałoby niewspółmierne wydatki egzekucyjne.
W razie częściowego umorzenia kosztów egzekucyjnych umarza się przede wszystkim opłaty za czynności egzekucyjne.
Organ egzekucyjny może również, ze względu na ważny interes zobowiązanego, rozłożyć na raty zapłatę przypadających na jego rzecz kosztów egzekucyjnych.
Czytaj też
»
Kontrowersje wokół zmian w kosztach egzekucyjnych
Zobacz
»
»
»
Egzekucja zaległości podatkowych