Jestem emerytem i regularnie dowożę drużynę tenisa stołowego na zawody. W zamian otrzymuję od klubu sportowego zwrot wydatków na podstawie ewidencji przebiegu pojazdu. Od nowego roku klub chce, abym za swoje usługi wystawiał fakturę. Czy rzeczywiście jestem do tego zobowiązany?

– pyta czytelnik.

Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o VAT celem faktury jest udokumentowanie czynności podlegającej VAT, a obowiązek jej wystawienia spoczywa na  podatnikach tego podatku.

W konsekwencji, aby odpowiedzieć na pytanie, czy czytelnik będzie musiał wystawić fakturę, należy najpierw ustalić, czy w omawianej sytuacji występuje w roli podatnika.

Ustawowa definicja

Jak wynika z ustawowej definicji, podatnikami są m.in. osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na jej cel lub rezultat (art. 15 ust. 1).

Przez działalność gospodarczą należy rozumieć wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy (art. 15 ust. 2).

Aby zatem zostać uznanym za podatnika VAT, nie jest konieczna formalna rejestracja działalności gospodarczej, np. uzyskanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej w  przypadku osób fizycznych. Wystarczy spełnienie przesłanek wymienionych w cytowanych regulacjach, m.in. działanie jako usługodawca i wykonywanie określonych czynności w sposób częstotliwy.

W rezultacie za podatnika VAT może zostać uznana np. osoba, która regularnie sprzedaje towary przez aukcje internetowe.

Co ważne, rezultat wykonywanej działalności także nie ma znaczenia. Osoba prowadząca działalność w zakresie przewozu osób lub transportu towarów, która nie uzyskiwałaby zysku (w sensie ekonomicznym) z prowadzonej działalności, w dalszym ciągu byłaby uznawana za podatnika.

Wyjątki od reguły

Art. 15 ust. 3 wprost jednak wskazuje na sytuacje, w których nie możemy uznać osoby fizycznej za podatnika VAT.

Po pierwsze, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1 – 6 ustawy o PIT. Chodzi o przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy. W rezultacie osoba, która świadczy swoje usługi na rzecz pracodawcy w ramach umowy o pracę, nie jest uznawana za podatnika VAT w tym zakresie.

Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się także czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2 – 9 ustawy o PIT, czyli m.in. z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej a także z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło.

Jednak uznanie, że osoby wykonujące tego rodzaju czynności nie prowadzą działalności gospodarczej, jest możliwe, jeżeli z tytułu ich wykonania osoby te są związane ze zlecającym „prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich”.

Ryzyko i odpowiedzialność

To oznacza, że gdy wykonawcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi takie jak w przypadku stosunku pracy i tym samym nie będzie ponosił on ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, a odpowiedzialność w stosunku do osób trzecich będzie ponosił zlecający, wówczas czynności te nie będą podlegały VAT, a wykonawca nie zostanie uznany za podatnika tego podatku.

Potwierdza to interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 13 grudnia 2010 (IBPP2/443-873/10/RSz).

Trudności z interpretacją

Problem uznania danej osoby za podatnika VAT był przedmiotem licznych orzeczeń sądów administracyjnych, a nawet uchwał wydanych przez Naczelny Sąd Administracyjny, np. w odniesieniu do osób sprzedających nieruchomości (I FPS 3/07) - czytaj więcej w artykule "Od sprzedaży działki z majątku osobistego nie ma podatku", czy też czynności wykonywanych przez biegłych w postępowaniu sądowym (I FPS 3/08) - więcej w artykule "Biegły sądowy wydający opinie prowadzi działalność gospodarczą". Przedstawione regulacje mogą więc budzić poważne trudności interpretacyjne, a ustalenie, czy w danych okolicznościach osoba działa jako podatnik VAT, nie zawsze jest łatwe i  oczywiste.

Odnosząc to do pytania czytelnika, są przesłanki, aby uznać, że w omawianej sytuacji występuje on w roli usługodawcy świadczącego w sposób regularny usługę przewozu osób, za którą otrzymuje wynagrodzenie.

Fakt, że otrzymana kwota ma służyć jedynie pokryciu poniesionych wydatków, jest bez znaczenia. Istotny jest jedynie bezpośredni związek między świadczeniem (usługą) wykonanym przez niego a otrzymanymi środkami pieniężnymi oraz to, że uzyskana kwota jest uzależniona od zakresu wykonanego świadczenia (długości przebytej trasy).

Ważne postanowienia umowy

Czytelnik przewozi drużynę sportową na zawody na podstawie umowy (zlecenia lub o dzieło) zawartej z klubem sportowym, inaczej nie otrzymywałby od klubu środków pieniężnych. Nie jest konieczne, aby tego rodzaju umowa miała pisemną formę, ustna jest także dopuszczalna.

Jeśli tak zawarta umowa spowodowała powstanie stosunku prawnego mającego cechy właściwe dla stosunku pracy, w ramach którego czytelnik związany jest z klubem więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia a także odpowiedzialności zlecającego wobec osób trzecich, wówczas nie wystąpi w roli podatnika VAT.

Innymi słowy jeśli czytelnik jest podporządkowany co do warunków wykonywanych czynności, zobowiązany do ich osobistego świadczenia, a z kolei klub jest obciążony odpowiedzialnością za wykonane przez niego czynności (np. czytelnik odpowiada jedynie przed klubem za terminowe dostarczenie drużyny na miejsce zawodów, a ewentualne roszczenia z tytułu nieterminowego dostarczenia na zawody członkowie drużyny mogą wnosić bezpośrednio do klubu), oznacza to, że nie wykonuje samodzielnie działalności gospodarczej, a tym samym nie występuje w roli podatnika VAT.

Odpowiedź na pytanie dotyczące ewentualnego obowiązku wystawienia przez niego faktury wymaga więc dokładnej analizy postanowień umowy zawartej między czytelnikiem a klubem sportowym. W razie wątpliwości czytelnik ma prawo zwrócić się do organów podatkowych z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów podatkowych w swojej sprawie.

Nawet to, że czytelnik zostanie uznany za podatnika VAT, nie oznacza jeszcze automatycznie, że będzie musiał zarejestrować się jako czynny podatnik, wystawiać faktury i naliczać podatek od swoich usług.

Rachunek zamiast faktury

Może bowiem skorzystać z tzw. zwolnienia podmiotowego przewidzianego dla drobnych przedsiębiorców w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT.

Dotyczy ono podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150 000 zł. Zwolnienie dotyczy też osób rozpoczynających działalność w trakcie roku (limit ten liczy się wówczas w proporcji do okresu prowadzenia działalności gospodarczej).

Podatnik zwolniony w dalszym ciągu podlega przepisom ustawy o VAT, w związku z  czym ma np. obowiązek prowadzić ewidencję sprzedaży za dany dzień. Niemniej nie dotyczy go obowiązek wystawiania faktur, ciążący wyłącznie na czynnych podatnikach.

Powinien dokumentować sprzedaż rachunkami, o których mówią art. 87 – 90 ordynacji podatkowej.

Autor jest doradcą podatkowym, właścicielem kancelarii doradztwa podatkowego TuboTax

Zobacz więcej w serwisach:

» Podatki i księgi » VAT i akcyza » VAT » Podatnik VAT

» Podatki i księgi » VAT i akcyza » VAT » Faktury VAT