Ministerstwo Finansów opublikowało projekt nowelizacji ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.

Podstawową zmianą jest zapowiadana od dawna likwidacja numeru identyfikacji podatkowej (NIP) dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej lub niezarejestrowanych dla celów VAT. Dla nich identyfikatorem podatkowym będzie numer PESEL. Pozostali podatnicy wymienieni w ustawie będą się musieli nadal posługiwać NIP. Gruntownym zmianom ulegnie jednak sama procedura jego nadawania.

Projekt nie zakłada wygaszenia wszystkich wcześniej nadanych NIP. Zgodnie bowiem z przepisami przejściowymi zwykli podatnicy, czyli ci, którzy nie prowadzą działalności ani nie są zarejestrowani dla celów VAT, będą mogli się nim dalej posługiwać. Projekt nie daje odpowiedzi, jak długo będzie to dopuszczalne. Nie wiadomo także, czy nie wprowadzi bałaganu w kontaktach podatników np. z urzędem skarbowym.

NIP od ministra

Jeżeli ustawa zostanie uchwalona w pierwotnym kształcie, podatnicy będą musieli dokonywać zgłoszenia identyfikacyjnego do urzędu skarbowego lub organu właściwego na podstawie innych przepisów. Zgłoszenie identyfikacyjne nie będzie oczywiście dotyczyć podatników nieprowadzących działalności czy niezarejestrowanych dla celów VAT.

Zgłoszenie identyfikacyjne będzie tylko jedno, bez względu na rodzaj oraz liczbę opłacanych przez podatnika podatków, formę opodatkowania, liczbę oraz rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej czy prowadzonych przedsiębiorstw. Oznacza to, że tak jak dotychczas podatnik dostanie tylko jeden NIP.

Istotną zmianą jest to, że sam NIP ma być nadawany przez ministra finansów w formie czynności materialno-technicznej. Następnie naczelnik urzędu skarbowego będzie wydawał potwierdzenie jego nadania. Uczyni to niezwłocznie, nie później niż w ciągu 14 dni od dnia wpływu zgłoszenia. Osobom fizycznym rozpoczynającym działalność gospodarczą potwierdzenie nadania NIP ma być wydawane już następnego dnia roboczego po wpływie poprawnego zgłoszenia identyfikacyjnego do naczelnika urzędu skarbowego.

21 zł

wyniesie opłata skarbowa za wydanie informacji o NIP innego podatnika

Obecnie NIP nadaje naczelnik urzędu skarbowego w decyzji. To otwiera podatnikowi zwykłą drogę odwoławczą. Po nowelizacji otrzyma on decyzję tylko po odmowie nadania NIP. Będzie ją wydawał nie minister, ale naczelnik urzędu skarbowego w ściśle określonych przypadkach. Podstawą do odmowy nadania NIP będzie: brak możliwości potwierdzenia tożsamości lub istnienia podmiotu, niedopełnienie wymogów formalnych przewidzianych dla zgłoszenia, a także wcześniejsze nadanie NIP. Decyzja odmowna zostanie wydana także wtedy, gdy o nadanie NIP wystąpi osoba fizyczna, która nie musi go mieć. Ponadto naczelnik wyda decyzję, gdy będzie unieważniał NIP z urzędu. Prawo unieważnienia NIP będzie przysługiwać fiskusowi w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy NIP zostanie nadany wielokrotnie. Naczelnik urzędu skarbowego będzie wtedy brał pod uwagę interes prawny i gospodarczy danego podmiotu. Po drugie, z urzędu unieważniane będą numery nadane na podstawie fałszywych lub fikcyjnych danych.

Opłata za informację

Dodatkowo naczelnik urzędu skarbowego będzie wydawał zaświadczenia o nadaniu NIP na wniosek podmiotu, który się nim posługuje, oraz informacje o NIP innych podatników. Obie czynności będą odpłatne. Dziś za zaświadczenie o własnym NIP podatnik musi zapłacić 21 zł opłaty skarbowej. Tyle samo wyniesie nowa opłata za wydanie informacji o nadaniu NIP. Warto zwrócić uwagę, że podatnicy będą mieli mniej czasu na aktualizację danych. Podstawowy termin to siedem dni. Podatnicy posługujący się PESEL będą zgłaszać tylko informację o zmianie adresu miejsca zamieszkania.

Centralny rejestr podmiotów

W Ministerstwie Finansów ma powstać elektroniczna baza danych, tj. centralny rejestr podmiotów – krajowa ewidencja podatników (CRP KEP). Ma służyć gromadzeniu wybranych danych ewidencyjnych z rejestru PESEL, ze zgłoszeń identyfikacyjnych i aktualizacyjnych. Do rejestru trafią także dane z niektórych dokumentów związanych z obowiązkami wynikającymi z przepisów podatkowych. Przepisy nie precyzują jednak, jakie i jak szczegółowe będą to dane. Nowa baza ma też służyć do weryfikacji oraz porównania danych z innymi rejestrami urzędowymi.

Projekt oprócz nowelizacji przepisów dotyczących NIP zawiera również zmiany wielu innych ustaw. Zasadniczo zakłada wejście ich w życie już od 1 lipca 2011 r.

Etap legislacyjny:

- przekazany do rozpatrzenia przez Radę Ministrów

Powiedzieli  dla „Rzeczpospolitej"

Proponowana nowelizacja ustawy o NIP budzi moje poważne wątpliwości. Przede wszystkim nie rozumiem, dlaczego resort finansów nie zdecydował się na całkowitą likwidację już nadanych NIP osób, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Wprowadzi to chaos. Moje obawy budzi także centralna baza, którą ma prowadzić minister finansów, i zakres objętych nią danych. Ma ona bowiem zawierać  – oprócz informacji wskazanych w projekcie – inne dane wynikające z obowiązków podatkowych. Tyle że nie wskazano jasno, jakiego rodzaju dane wchodzą w grę. Mogą to więc być np. dane o transakcjach z podmiotami powiązanymi i dane ich dotyczące. Projekt ustawy nie określa też trybu postępowania w sytuacji, gdy NIP zostanie nadany błędnie.

Zmiany w  nadawaniu i posługiwaniu się NIP są pozytywne, zwłaszcza  że jest to element szerszego projektu e-podatki zakładającego transformację administracji skarbowej. Zmiany pozwolą na usprawnienie działań w  różnych rejestrach referencyjnych. Należy podkreślić, że przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą uzyska potwierdzenie nadania NIP w ciągu jednego dnia. Taki termin mnie nie dziwi, bo NIP powinien być nadawany właśnie w takim tempie. Konsultowanie zakresu danych, które będą gromadzone w centralnej bazie prowadzonej przez Ministerstwo Finansów, z szefem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego ma na celu wyłącznie zapewnienie im maksymalnej ochrony.

Za kluczową zmianę uznać należy ograniczenie  numerów identyfikujących podatników nieprowadzących działalności gospodarczej. Dla podatników, którzy będą jednak zobowiązani do uzyskania NIP, procedura zostanie uproszczona i skrócona. NIP będzie nadawany w drodze czynności materialno-technicznej, a nie decyzji administracyjnej. Jednocześnie rygory ordynacji podatkowej działały dyscyplinująco na organy podatkowe.  Funkcjonowanie nowych przepisów będzie więc można ocenić po pewnym czasie. Należy się spodziewać, że nowe wymagania w początkowym etapie będą wywoływać wątpliwości interpretacyjne.