Zabezpieczenie możliwe jest również na majątku wspólnym, gdy podatnik pozostaje w związku małżeńskim.
Przewidywane problemy z zapłatą
Aby jednak tak się stało, musi zachodzić obawa, że zobowiązanie nie zostanie wykonane, czyli że podatnik nie zapłaci należnych fiskusowi kwot (art. 33 § 1 ordynacji podatkowej; dalej op). Chodzi zatem o takie sytuacje, które mają związek ze stanem majątkowym podatnika i jego możliwościami finansowymi.
Art. 33 op wymienia tylko przykładowo okoliczności, które mogą taką obawę uzasadniać a tym samym być podstawą do zastosowania zabezpieczenia. Będzie tak, gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub zbywa majątek, co może utrudnić lub udaremnić egzekucję.
Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie „nie oznacza to jednak, że okoliczności te muszą wystąpić, aby o obawie takiej można było mówić” (wyrok z 2 marca 2010, I SA/Kr 75/10). Organ podatkowy wnioskujący o zastosowanie zabezpieczenia może wskazać na inne okoliczności niż wymienione w art. 33 op, które tę obawę również uzasadniają.
Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że „organy podatkowe mogą za pomocą wszelkich argumentów, popartych ustalonymi w sprawie okolicznościami, wykazywać, że istnieje groźba niewykonania zobowiązania podatkowego w przyszłości uzasadniająca sięgnięcie do instytucji zabezpieczenia” (wyrok z 19 listopada 2009 r., I FSK 1383/08).
W praktyce ocena, czy istnieje obawa niewykonania zobowiązania w konkretnym przypadku, pozostawiona jest uznaniu organu podatkowego.
Ale uwaga! Uznanie to nie może być dowolne. Powinno być oparte na całokształcie okoliczności faktycznych i prawnych (wyrok WSA w Poznaniu z 21 sierpnia 2008, I SA/Po 624/08).
Stan niepewności musi być uzasadniony
Przepisy op mówią wyraźnie o „uzasadnionej obawie”, czyli takiej, która ma swe źródło (wyrok WSA we Wrocławiu z 27 marca 2008, I SA/Wr 1487/07). W ocenie WSA w Warszawie „nie może być ona domyślna, ale powinna być uprawdopodobniona w sposób jasny i czytelny dla podatnika” (wyrok z 16 grudnia 2004, III SA/Wa 788/04).
Zanim zatem organy podatkowe wydadzą decyzję o zabezpieczeniu, powinny najpierw ustalić, jaki jest stan majątkowy podatnika (jakie ma aktywa, pasywa, czy posiada nieruchomości i środki transportu), jakie uzyskuje dochody (lub wykazuje stratę), jakie poczynił działania (chodzi o operacje finansowe, które mogą mieć wpływ na uszczuplenie stanu majątkowego, i to nie każde, a takie, które stwarzałyby wątpliwości co do możliwości wykonania zobowiązania podatkowego czy skuteczności późniejszej egzekucji należności podatkowych).
Uznaniowość przy podejmowaniu decyzji o zabezpieczeniu i brak ściśle określonych okoliczności uzasadniających jej podjęcie powodują jednak, że wiele spraw trafia na wokandę sądów. Podatnicy kwestionują bowiem rozstrzygnięcia fiskusa. W wielu wypadkach skutecznie .
Przewidywania to za mało
WSA w Warszawie w wyroku z 7 sierpnia 2009 (III SA/Wa 418/09)
stwierdził, że „organ upatrywał przesłanek do zabezpieczenia w tym, iż podatnik zaniżył podatek należny (...) Przesłanka taka nie uzasadnia jednak dokonania zabezpieczenia zobowiązania.
Samo dokonanie przez podatnika odliczenia podatku naliczonego od należnego nie świadczy jeszcze o tym, aby sytuacja materialna podmiotu była zła, a tym bardziej aby uzasadniała przypuszczenie, iż (…) nie będzie dysponował wystarczającym majątkiem do zrealizowania ciążącego na nim obowiązku uregulowania zobowiązań podatkowych.
Podmiot dokonując takiego odliczenia od podatku, korzystał jedynie z przysługującego mu w tej mierze uprawnienia.
Z prawa takiego może korzystać zaś każdy podatnik, niezależnie od jego stanu majątkowego”. Zdaniem WSA zachowanie podatnika nie uzasadnia przypuszczenia, że egzekucja będzie utrudniona lub daremna.
Po stronie podatnika stanął również WSA w Krakowie.
Organy podatkowe zweryfikowały rozliczenia spółki. Ustaliły przybliżoną kwotę zaległości podatkowej w VAT. Ponieważ podstawowy majątek spółki stanowiły środki obrotowe zgromadzone na rachunkach bankowych, które zdaniem organu podatkowego podlegają ze swej istoty szybkiemu transferowi, została wydana decyzja o zabezpieczeniu.
Dodatkowym argumentem uzasadniającym słuszność decyzji organów podatkowych miało być to, że spółka udzieliła wysokiej pożyczki jednemu z kontrahentów.
W tej sytuacji spółka złożyła skargę do sądu, który przyznał jej rację. Stwierdził, że skoro prowadzi ona działalność gospodarczą, nie przejawia oznak utraty płynności finansowej, na bieżąco i bez przestojów reguluje swoje zobowiązania wobec kontrahentów oraz wobec fiskusa, to słuszność podjętej przez organy podatkowe decyzji stoi pod znakiem zapytania.
Za okoliczność uprawdopodobniającą stan obawy wykazany w art. 33 § 1 op sąd nie uznał również udzielonej pożyczki. Fakt, że stać spółkę na udzielenie pożyczki bez uszczerbku dla zaspokajania bieżących należności i bez oznak utraty czy choćby zachwiania płynności finansowej, trudno uznać za przesłankę uzasadniającą zastosowanie zabezpieczenia (cytowany już wcześniej wyrok z 2 marca 2010).
Również WSA w Bydgoszczy przypomniał, że zabezpieczenie nie może być stosowane automatycznie w każdym postępowaniu, w którym organ przewiduje zwiększoną wysokość zobowiązania podatkowego względem zadeklarowanej przez podatnika. „Także sama przewidywana wysokość tego zobowiązania nie może stanowić wystarczającej podstawy do zastosowania zabezpieczenia,
o ile nie zostanie wykazane, że w zestawieniu z sytuacją majątkową strony zachodzi uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego także w ramach postępowania egzekucyjnego” (wyrok z 6 stycznia 2009, I SA/Bd 726/08). Podobnie wynika z wyroku tego sądu z 20 maja 2008 (I SA/Bd 122/08).
Czytamy w nim: „samo stwierdzenie, że dochody podatnika uległy, nawet drastycznemu, spadkowi, nie wystarcza do zastosowania instytucji zabezpieczenia podatkowego. W tej sytuacji nie można stwierdzić zmniejszenia się majątku podatnika”.
Niestety, nie zawsze sądy są przychylne podatnikom. Przekonała się o tym podatniczka, która wniosła skargę do WSA w Warszawie. Organy podatkowe przeprowadziły u niej kontrolę.
Okazało się, że w okresie objętym kontrolą obniżyła ona VAT należny o naliczony na podstawie faktur nieuprawniających do tego odliczenia (fiskus ustalił, że firmy, które były rzekomymi dostawcami, nigdy nie dysponowały towarem nabywanym przez podatniczkę a ich działalność ograniczała się jedynie do wystawiania faktur). Wydały więc decyzję o zabezpieczeniu na majątku poprzez zajęcie rachunku bankowego i samochodu ciężarowego. Podatniczka twierdziła, że nie miały do tego podstaw.
Sąd nie przyznał jednak jej racji. W wyroku z 12 października 2004 (III SA 2408/03) orzekł, że odliczenie VAT na postawie faktur dokumentujących fikcyjne dostawy „stwarzało (...) wystarczającą przesłankę do wydania decyzji zabezpieczającej na majątku podatnika wykonania przyszłej decyzji określającej wysokość zaległego podatku”.
Zabezpieczenie środków
Fiskus wydając decyzje o zabezpieczeniu, nie musi znać jeszcze wielkości zobowiązania podatkowego.
WSA w Gdańsku orzekł, że „postępowanie to ma na celu zagwarantowanie środków na zaspokojenie należności podatkowych. W związku z tym na tym etapie nie może być znana wielkość tego zobowiązania” (wyrok z 18 września 2007, I SA/Gd 332/07).
Wynika to zresztą z przepisów. Art. 33 § 2 op mówi, że zabezpieczenia można dokonać również w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, przed wydaniem decyzji:
- ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,
- określającej wysokość zobowiązania podatkowego,
- określającej wysokość zwrotu podatku.
W takiej sytuacji organ podatkowy, na podstawie posiadanych danych co do wysokości podstawy opodatkowania, określa w decyzji o zabezpieczeniu:
- przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego – jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji ustalającej jego wysokość), albo
- przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego oraz kwotę odsetek za zwłokę należnych od tego zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu – jeżeli następuje ono przed wydaniem decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego. -
ODPOWIEDZIALNOŚĆ OSÓB TRZECICH
Zagrożony także majątek wspólnika
Zasady dotyczące ustanawiania zabezpieczenia stosuje się – na mocy art. 33b op – również do płatnika i inkasenta a także w stosunku do osób, o których mowa w art. 115, 116 i 116a op (czyli wspólnika spółki osobowej, członków zarządu spółek z o.o. i akcyjnych oraz członków organów zarządzających osobami prawnymi).
Decyzja o zabezpieczeniu należności podatkowych na majątku tych osób następuje w trakcie postępowania podatkowego, którego przedmiotem jest ich odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe. Powody ustanowienia zabezpieczenia są takie, jak w przypadku podatnika.
Ordynacja podatkowa mówi, że zabezpieczenie jest możliwe wówczas, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie przez spółkę lub inną osobę prawną wykonane, w szczególności gdy spółka ta (lub inna osoba prawna) trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.
Fiskus powinien jednak szczególnie ostrożnie podejmować decyzje o zabezpieczeniu na majątku wspólnika spółki czy członka zarządu, a to dlatego że dotyczy ono nie majątku podatnika, lecz osób trzecich.
W zasadzie w takiej sytuacji zabezpieczenie powinno być stosowane jedynie wtedy, gdy organ ma pewność (popartą odpowiednimi dowodami), że w najbliższym czasie będzie musiał wydać decyzję dotyczącą odpowiedzialności osób trzecich, co do których stosuje zabezpieczenie o ich solidarnej odpowiedzialności z podatnikiem za zaległości podatkowe.
Czytaj też:
Zobacz też
»
»
Zabezpieczenie na majątku podatnika
