Chodzi o [b]uchwałę siedmiu sędziów NSA z 24 maja 2010 r. (II FPS 1/10).[/b] Wprowadziła ona niemałe zamieszanie wśród polskich przedsiębiorców opłacających swoim pracownikom tego typu świadczenia, zwłaszcza w aspekcie konieczności korekty deklaracji i ewentualnej zapłaty podatku wraz z odsetkami przez tych, którzy do tej pory nie doliczali do przychodu pracowników wartości opłaconych abonamentów medycznych.
[srodtytul]O co chodziło w sprawie[/srodtytul]
Kwestia usług medycznych świadczonych na rzecz pracowników, a opłacanych przez pracodawcę, które wykraczają poza zakres wynikający z przepisów prawa pracy, stanowiła przedmiot licznych, często sprzecznych rozstrzygnięć organów podatkowych, a także sądów administracyjnych. Kwalifikacja wydatków na zakup pakietów medycznych dla pracowników jest obecnie jednym z najpoważniejszych sporów interpretacyjnych pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi, które toczą się już od kilku lat.
[b]Przyczyną rozbieżności była m.in. tendencja do różnego interpretowania pojęcia „nieodpłatnego świadczenia”.[/b] Spór dotyczył w zasadzie odpowiedzi na pytanie, czy sama możliwość skorzystania (postawienie do dyspozycji pracownika) z dodatkowych (wykraczających poza medycynę pracy) usług medycznych opłacanych przez pracodawcę skutkuje powstaniem przychodu do opodatkowania po stronie pracowników.
[srodtytul]Jak decydował fiskus...[/srodtytul]
Zdecydowana większość organów podatkowych udzielała odpowiedzi twierdzącej [b](np. postanowienie z 12 października 2006 r. Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie, 1472/DPC/415-66/06/PK, interpretacje indywidualne dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 10 września 2009 r., IPPB4/415-427/09-5/JK z 6 stycznia 2009 r., IPPB2/415-1425/08-4/MG z 23 lutego 2010 r., IPPB2-415-1353/08/10-7/S/AS, a także interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 19 stycznia 2010 r., ITPB2/415-845/09/PS oraz dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 23 czerwca 2009 r., IBPBII/1/415-303/09/MCZ). [/b]
Zdarzały się jednak także interpretacje pozytywne dla podatników.
[srodtytul]... a co na to sądy[/srodtytul]
Zagadnienie opodatkowania pakietów (abonamentów) medycznych wielokrotnie budziło także wątpliwości w orzecznictwie. Do tej pory sądy zdecydowanie częściej stawały po stronie podatników, choć i tu brak było jednolitego stanowiska.
Wśród korzystnych dla podatników wyroków sądów wojewódzkich wskazać można np. [b]wyroki WSA w Warszawie z 20 stycznia 2009 r. (III SA/Wa 1916/08), WSA w Białymstoku z 17 lutego 2009 r. (SA/Bk 1/0), WSA w Poznaniu z 2 lutego 2009 r. (I SA/Po 1423/08), WSA w Warszawie z 20 sierpnia 2008 r. (III SA/Wa 625/08) oraz z 11 września 2008 r. (III SA/Wa 475/08). Równolegle odmienny pogląd wyraził np. WSA w Warszawie w wyrokach z 15 grudnia 2009 r. (III SA/Wa 1015/09) i z 23 listopada 2009 r. (III SA/Wa 1016/09 i III SA/Wa 676/09) oraz WSA we Wrocławiu w wyroku z 18 marca 2009 r. (I SA/Wr 1146/08). [/b]
To właśnie ta rozbieżność w orzecznictwie sądowym doprowadziła do wydania uchwały NSA, która przynajmniej w założeniu miała na celu położyć kres wszelkim wątpliwościom i umożliwić realizację postulatu pewności prawa.
NSA stwierdził, że wykupione przez pracodawcę pakiety świadczeń medycznych, których wartość nie jest wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 (medycyna pracy), stanowią dla pracowników, uprawnionych do ich wykorzystania, nieodpłatne świadczenie w rozumieniu art. 12 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=80474]ustawy o PIT[/link].
Zdaniem NSA pracownik nabywający dzięki pracodawcy możliwość nieodpłatnego korzystania z prywatnej opieki medycznej otrzymuje przysporzenie majątkowe, a pakiety wykupione przez pracodawcę dla pracowników mieszczą się w zakresie pojęcia „nieodpłatne świadczenie”.
Skoro świadczenie pracodawcy na rzecz pracownika polega na zagwarantowaniu mu możliwości bezpłatnego skorzystania z określonych usług medycznych, to pracownik otrzymuje je w momencie, w którym po stronie centrum medycznego powstaje obowiązek pozostawania w gotowości do świadczenia mu tych usług.
Taką chwilą może być umieszczenie zatrudnionego na liście uprawnionych lub wręczenie mu karty identyfikacyjnej pacjenta. Nie jest nią natomiast sam moment skorzystania z danej usługi.
[srodtytul]W razie sporu przegrana[/srodtytul]
Majowa uchwała NSA ma charakter indywidualny i jest wiążąca tylko dla składu NSA, który wnioskował o wyjaśnienie wątpliwości. Nie ma ona zatem co do zasady charakteru ogólnie wiążącego. Inne sądy formalnie nie muszą się kierować poglądem wyrażonym w uchwale NSA, jednak w praktyce zazwyczaj go przyjmują i nie orzekają odmiennie.
Oznacza to, że [b]w przypadku ewentualnego sporu sądowego dotyczącego właśnie abonamentów medycznych z dużym prawdopodobieństwem należy przewidzieć, iż wyrok sądu administracyjnego będzie zgodny ze wspomnianą uchwałą, a zatem będzie niekorzystny dla podatników.[/b]
„Bezpieczni” mogą zaś czuć się podatnicy, którzy wcześniej uzyskali pozytywny dla siebie wyrok sądu administracyjnego. Uchwała nie spowoduje uchylenia tych orzeczeń. Nie należy zapominać, że część podatników uzyskała także korzystną dla siebie interpretację przepisów prawa podatkowego.
Majowa uchwała NSA nie powinna zmieniać także ich sytuacji, gdyż zastosowanie się do interpretacji organu podatkowego nie powinno wywoływać negatywnych skutków dla podatników (choć istnieje tu możliwość zmiany takiej interpretacji przez ministra finansów).
[srodtytul]Nie wszystko przesądzone[/srodtytul]
Praktyczny wymiar uchwała NSA będzie miała zatem dla podatników i płatników podatku dochodowego, którzy nie dysponują ani pozytywną interpretacją, ani korzystnym wyrokiem sądu. Jednak i tu pojawiają się pewne ograniczenia powodujące, że uchwały nie sposób będzie zastosować dla niektórych przypadków.
Sąd przesądził na razie tylko kwestię samego opodatkowania tego typu nieodpłatnych świadczeń – nie wskazał jednak, w jaki sposób wyliczyć podstawę opodatkowania dla każdego pracownika mającego możliwość skorzystania z pakietu medycznego.
NSA zdawał sobie sprawę z problematyczności tego zagadnienia, jednak zauważył, że kwestia sposobu obliczania wartości nieodpłatnego świadczenia z tytułu otrzymania pakietu medycznego nie mogła być rozważona w uchwale, bo nie została objęta pytaniem prawnym.
W tym zakresie możemy się zatem w przyszłości spodziewać kolejnej uchwały NSA. To właśnie ten niejako techniczny aspekt wyliczenia podstawy opodatkowania może stać na przeszkodzie realizacji uchwały i w praktyce może skutkować niemożnością opodatkowania dodatkowego świadczenia medycznego.
[srodtytul]Problem z przysporzeniem [/srodtytul]
W części przypadków umowy podpisywane pomiędzy pracodawcami a placówkami medycznymi skonstruowane są w ten sposób, że nie określają dokładnie liczby pracowników mogących korzystać z dodatkowych świadczeń.
[b]Strony mogą się tutaj posługiwać np. tzw. widełkami bądź też określać jedynie górną granicę uprawnionych do skorzystania, której przekroczenie spowoduje konieczność dopłaty. [/b]
[ramka][b]Przykład[/b]
Pracodawca zatrudniający 100 pracowników opłaca dodatkowe usługi medyczne, ale uprawnionych do skorzystania z nich jest tylko 80 pracowników (wymagany odpowiedni staż pracy), a w umowie zawarto postanowienie, że ryczałtowe miesięczne wynagrodzenie obejmować będzie tylko 50 „wizyt”, a każdy pacjent powyżej tej granicy będzie dodatkowo fakturowany.
Dodatkowo umowa może nie przewidywać sporządzania i przekazywania imiennej listy pracowników, którzy skorzystali w danym miesiącu z usług (tutaj placówki medyczne zasłaniają się najczęściej tajemnicą lekarską).
Jeśli każdy pacjent może odbyć kilka wizyt w ciągu jednego okresu rozliczeniowego, a ryczałtowe wynagrodzenie obejmuje także medycynę pracy (bez wyodrębnienia z części ryczałtowego wynagrodzenia), określenie wartości przysporzenia majątkowego przypadającego na każdego pracownika będzie bardzo utrudnione – jeśli nie niemożliwe.[/ramka]
Oczywiście część umów może nie posługiwać się w ogóle wynagrodzeniem ryczałtowym i przewidywać wprost, że wartość pakietu medycznego przypadającego na każdego pracownika jest określona kwotowo bądź będzie dawała się łatwo wyliczyć.
Do takich najmniej – jak się wydaje – problematycznych przypadków z pewnością uchwała NSA znajdzie zastosowanie.
[ramka][b]Korekta możliwa do czasu kontroli[/b]
Pracodawcy przyznający pracownikom pakiety medyczne powinni się liczyć z ryzykiem, że w toku ewentualnej kontroli podatkowej organy mogą określić zaległość w podatku dochodowym związaną z nieuwzględnianiem w podstawie opodatkowania wartości abonamentu przypadającego na każdego zatrudnionego, co może się wiązać także z odpowiedzialnością karnoskarbową.
Aby uniknąć takich sytuacji, warto rozważyć dobrowolne i uzasadnione skorygowanie deklaracji rocznych zarówno przez podatników (jeśli jest im znana wartość abonamentu), jak i przez płatników (PIT-11). Złożenie czynnego żalu pozwoli zaś na uniknięcie odpowiedzialności karnoskarbowej (podjęcie tej czynności nie będzie możliwe w trakcie kontroli). [/ramka]
[i]Jarosław Włoch jest aplikantem radcowskim, konsultantem podatkowym w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Justyna Zając-Wysocka jest radcą prawnym i dyrektorem Departamentu Doradztwa Podatkowego w tamtejszym instytucie [/i]
[ramka][b] Czytaj [link=http://www.rp.pl/temat/56019.html]więcej o opodatkowaniu pakietów medycznych[/link][/b][/ramka]