Podstawową metodą amortyzacji jest metoda liniowa uregulowana w art. 16i ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT)[/link] i art. 22i ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=346580]ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT)[/link].

Polega na tym, że odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych dokonujemy przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 odpowiednio do ustawy o CIT lub ustawy o PIT.

Mamy jednak do wyboru inne metody amortyzacji, za pomocą których możliwe jest szybsze zamortyzowanie środków trwałych. Jedną z nich jest metoda degresywna, nazywana też degresywno-liniową. Regulują ją art. 16k ust. 1 – 3 ustawy o CIT i art. 22k ust. 1 – 3 ustawy o PIT. O tym, czy ją zastosować, samodzielnie decydujemy przed rozpoczęciem amortyzacji danego środka trwałego (zob. art. 16h ust. 2 ustawy o CIT i art. 22h ust. 2 ustawy o PIT).

[srodtytul]Jak liczymy degresywne odpisy[/srodtytul]

Metoda degresywna polega na tym, że:

- odpisy amortyzacyjne w pierwszym roku podatkowym używania środka trwałego są naliczane od jego wartości początkowej przy zastosowaniu stawek z wykazu stawek amortyzacyjnych, ale podwyższonych o współczynnik nie wyższy niż 2,0;

- w następnych latach podatkowych amortyzacja jest naliczana od wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalonej na początek kolejnych lat używania środka trwałego;

- począwszy od roku podatkowego, w którym tak określona roczna kwota amortyzacji miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, dalsze odpisy naliczamy metodą liniową.

Przejście z metody degresywnej na liniową może nastąpić tylko z początkiem roku podatkowego, dlatego przed rozpoczęciem każdego roku podatkowego należy pamiętać, aby porównać łączną kwotę odpisów amortyzacyjnych za nadchodzący rok obliczoną przy zastosowaniu obu metod.

[srodtytul]Wybrałeś, nie możesz zmienić[/srodtytul]

Raz wybraną metodę stosuje się do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego, zatem nie możemy w trakcie amortyzacji zmienić degresywnej metody na inną (zob. [b]wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 sierpnia 2004 r., FSK 365/04[/b]).

Oczywiście dokonywanie, w ramach metody degresywnej, od pewnego momentu dalszych odpisów amortyzacyjnych liniowo, zgodnie z art. 16i ustawy o CIT albo art. 22i ustawy o PIT, nie jest zmianą metody amortyzacji.

Metoda degresywna przewiduje bowiem przejście w pewnym momencie na zasady metody liniowej. Przejście to następuje począwszy od roku podatkowego, w którym odpisy według metody degresywnej miałyby być niższe od liczonych metodą liniową. Wcześniejsze bądź późniejsze przejście na metodę liniową nie jest możliwe.

[srodtytul]Co można...[/srodtytul]

Degresywną metodę amortyzacji możemy stosować do środków trwałych z grup 3 – 6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) i do środków transportu, jednakże z wyłączeniem samochodów osobowych. W praktyce ta metoda dotyczy więc następujących, poza środkami transportu, składników majątku:

- grupa 3 – kotły i maszyny energetyczne;

- grupa 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania;

- grupa 5 – specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty;

- grupa 6 – urządzenia techniczne;

- grupa 8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie.

[srodtytul]...a czego nie[/srodtytul]

Metody degresywnej nie stosujemy do samochodów osobowych i środków trwałych zaliczanych do grup 1 i 2 KŚT. Jeśli chodzi o te ostatnie, są to:

- grupa 1 – budynki i lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu niemieszkalnego;

- grupa 2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej.

Uwaga, degresywna metoda amortyzacji ma zastosowanie wyłącznie do środków trwałych, nie dotyczy wartości niematerialnych i prawnych.

Nie można też jej przyjąć do środków trwałych, o których mowa w art. 16e ustawy o CIT i art. 22e ustawy o PIT, tj. tych, które nie zostały pierwotnie zaliczone do środków trwałych z uwagi na przewidywany okres używania krótszy niż rok, a potem okazało się, że okres ich używania przekroczył rok. Do nich obligatoryjnie stosujemy liniową metodę amortyzacji.

[srodtytul]Niekiedy trzeba kontynuować[/srodtytul]

Z uwagi na zasadę kontynuacji amortyzacji, zawartą w art. 16h ust. 3 – 3b i 5 ustawy o CIT oraz art. 22h ust. 3 ustawy o PIT, metody degresywnej nie możemy również przyjąć do środków trwałych, które były amortyzowane według innej metody przez poprzednika (dotyczy to tylko sytuacji wskazanych w tych przepisach, np. przekształceń, podziałów spółek, zmiany formy prawnej, podjęcia działalności po czasowej przerwie, przejęcia majątku po likwidacji).

Natomiast gdy w tych wypadkach poprzednik amortyzował środki trwałe metodą degresywną, to podatnik (następca) zobowiązany jest ją stosować nadal.

[srodtytul]U leasingodawcy i leasingobiorcy[/srodtytul]

Nie ma przeszkód, aby metodę degresywną stosować do amortyzacji środków trwałych z grup 3 – 6 i 8 KŚT i środków transportu (z wyłączeniem samochodów osobowych) oddanych do używania na podstawie umów najmu, dzierżawy i leasingu, o których mowa w art. 17b ustawy o CIT i art. 23b ustawy o PIT, tj. przy tzw. leasingu operacyjnym, gdzie odpisów amortyzacyjnych dokonuje finansujący (leasingodawca).

Nie ma również przeszkód, aby metodę degresywną stosował korzystający (leasingobiorca) wobec środków trwałych przyjętych do używania na podstawie umów leasingu finansowego, tj. takich, przy których odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający (zob. art. 17f ustawy o CIT i art. 23f ustawy o PIT).

[ramka][b]Od kiedy i do kiedy[/b]

Amortyzację rozpoczynamy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek trwały wprowadzimy do ewidencji, do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawimy go w stan likwidacji, zbędziemy lub stwierdzimy jego niedobór.

Suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również te odpisy, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o CIT albo art. 23 ust. 1 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.[/ramka]

[ramka][b]Współczynnik 3,0 jest, ale jakby go nie było[/b]

Zgodnie z art. 16k ust. 2 i 3 ustawy o CIT oraz art. 22k ust. 2 i 3 ustawy o PIT „w przypadku używania środków trwałych, amortyzowanych metodą degresywną, w zakładzie położonym na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym albo w gminie zagrożonej recesją i degradacją społeczną, stawki podane w wykazie stawek amortyzacyjnych można podwyższyć przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 3,0”.

Wykaz tych gmin na podstawie odrębnych przepisów ustala Rada Ministrów. Aktualnie nie obowiązuje jednak żadne rozporządzenie, które zawierałoby wykaz takich gmin. Przyjęcie współczynnika 3,0 nie jest więc możliwe. [/ramka]

[b]Amortyzacja degresywna krok po kroku[/b]

1. W pierwszej kolejności należy ustalić wartość początkową środka trwałego zgodnie z art. 16g ustawy o CIT albo art. 22g ustawy o PIT a także roczną stawkę amortyzacyjną dla danego środka trwałego zgodną z wykazem stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy o CIT i ustawy o PIT.

2. Następnie właściwą stawkę ustawową mnożymy przez współczynnik nie wyższy niż 2,0. Samodzielnie określamy współczynnik, o jaki podwyższymy ustawową stawkę amortyzacji. Ustawodawca zastrzegł jedynie górny limit. Raz wybranego współczynnika nie możemy zmienić [b](tak interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 21 kwietnia 2009 r., ILPB1/415-130/09-2/ AG)[/b].

3. W pierwszym roku amortyzacji odpisy amortyzacyjne dokonywane są od wartości początkowej przy zastosowaniu stawki ustawowej pomnożonej przez wybrany współczynnik.

4. W drugim i kolejnym roku podatkowym naliczamy odpisy amortyzacyjne według stawki ustawowej pomnożonej przez wybrany współczynnik, jednak podstawa ich naliczania ulega zmniejszeniu. Jest nią bowiem wartość początkowa pomniejszona o dokonane w poprzednich latach odpisy amortyzacyjne.

5. W roku podatkowym, w którym roczna kwota amortyzacji według metody degresywnej byłaby niższa od obliczonej za pomocą metody liniowej, naliczamy odpisy metodą liniową, przy zastosowaniu stawki z wykazu, od „wyjściowej” wartości początkowej środka trwałego (niepomniejszanej o dokonane w poprzednich latach odpisy amortyzacyjne).

6. Tę liniową metodę kontynuujemy aż do pełnego zamortyzowania środka trwałego.

[b]Przykład [/b]

Spółka z o.o. A, zajmująca się przewozem osób, wprowadziła w grudniu 2009 r. do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych zakupiony autobus o wartości początkowej 100 000 zł. Rokiem podatkowym A jest rok kalendarzowy. Spółka postanowiła amortyzować autobus metodą degresywną przy zastosowaniu współczynnika 2,0.

Zgodnie z wykazem rocznych stawek amortyzacyjnych autobusy mogą być amortyzowane przy zastosowaniu stawki 20 proc. Zatem roczna stawka amortyzacyjna obliczona przy zastosowaniu wybranego przez A współczynnika 2,0 wyniesie 40 proc. (20 proc. x 2,0).

Roczna kwota odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu metody liniowej wyniosłaby 20 000 zł (100 000 zł x 20 proc.). Kwota ta jest wielkością porównawczą pozwalającą na określenie roku podatkowego, od którego A zobowiązana będzie przejść na metodę liniową (przy założeniu że w międzyczasie, np. z powodu ulepszeń, nie zmieni się wartość początkowa autobusu).

Roczne kwoty amortyzacji przy zastosowaniu metody degresywnej i wybranej 40-proc. stawki wyniosą:

[b]I rok amortyzacji (2010)[/b]

- podstawa naliczania odpisów (wartość początkowa) 100 000 zł

- roczna kwota odpisów 40 000 zł (100 000 zł x 40 proc.)

[b]II rok amortyzacji (2011)[/b]

- podstawa naliczania odpisów (wartość początkowa pomniejszona o dokonane w 2010 r. odpisy amortyzacyjne) to 60 000 zł (100 000 zł – 40 000 zł)

- roczna kwota odpisów amortyzacyjnych 24 000 zł (60 000 zł x 40 proc.)

[b]III rok amortyzacji (2012)[/b]

- podstawa naliczania odpisów (wartość początkowa pomniejszona o dokonane w latach 2010 – 2011 odpisy amortyzacyjne) to 36 000 zł (100 000 zł – 40 000 zł – 24 000 zł)

- roczna kwota odpisów amortyzacyjnych 14 400 zł (36 000 zł x 40 proc.)

Ponieważ w trzecim roku amortyzacji roczna kwota odpisów amortyzacyjnych obliczona przy zastosowaniu metody degresywnej (14 400 zł) byłaby niższa od obliczonej metodą liniową (20 000 zł), od początku 2012 r. spółka A przejdzie na metodę liniową.

[srodtytul]PODSTAWA NALICZANIA ODPISÓW MOŻE SIĘ ZWIĘKSZYĆ O POCZYNIONE ULEPSZENIA[/srodtytul]

[b]W trakcie amortyzacji degresywnej może dojść do ulepszenia wartości początkowej środka trwałego. Jak w takiej sytuacji ustalić podstawę, od której naliczamy odpisy?[/b]

W świetle art. 16g ust. 13 ustawy o CIT i art. 22g ustawy o PIT, jeżeli środki trwałe zostały ulepszone w wyniku przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji, adaptacji lub modernizacji, ich wartość początkową, ustaloną zgodnie z art. 16g ust. 1 i 3 – 11 ustawy o CIT albo art. 22g ust. 1, 3 – 9 i 11 – 15 ustawy o PIT, powiększa się o sumę wydatków na ulepszenie, w tym także o wydatki na nabycie części składowych lub peryferyjnych, których jednostkowa cena nabycia przekracza 3500 zł.

Przy czym środki trwałe uważa się za ulepszone, gdy suma wydatków poniesionych na ich przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekracza 3500 zł i powodują one wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków do używania, mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji.

[srodtytul]Od początku nowego roku...[/srodtytul]

Co do zasady odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środka trwałego zwiększonej w wyniku jego ulepszenia dokonuje się zgodnie z art. 16h ust. 1 ustawy o CIT lub art. 22h ust. 1 ustawy o PIT, tj. począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek trwały ulepszono.

Wyjątkiem od tej reguły jest jednak ulepszenie środka trwałego amortyzowanego metodą degresywną, bo zgodnie z art. 16k ust. 1 ustawy o CIT i art. 22k ust. 1 ustawy o PIT odpisów amortyzacyjnych w drugim i następnych latach podatkowych dokonujemy od jego wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalonej każdorazowo na początek roku podatkowego.

Zatem w tym wypadku podstawę naliczania amortyzacji zwiększamy o poczynione ulepszenia dopiero z początkiem kolejnego roku.

[srodtytul]...albo od nowego miesiąca[/srodtytul]

Wydaje się jednak, że tak będzie jedynie w przypadku ulepszeń dokonanych w drugim lub kolejnym roku amortyzacji degresywnej. Jeżeli ulepszenie środka trwałego nastąpi w pierwszym roku podatkowym, w którym przyjęliśmy amortyzację degresywną, zastosowanie będzie miała zasada ogólna, tj. podstawa naliczania amortyzacji powinna być zwiększona o wydatki na ulepszenie środka trwałego począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ulepszyliśmy środek trwały.

Potwierdza to interpretacja[b] Izby Skarbowej w Poznaniu z 30 czerwca 2008 r. (ILPB3/423-206/08-5/KS)[/b].

Także od momentu przejścia na metodę liniową podstawę naliczania odpisów amortyzacyjnych będziemy zwiększać od miesiąca następnego po dokonaniu ulepszenia.

[srodtytul]Odłączenie części składowych[/srodtytul]

W świetle art. 16g ust. 16 ustawy o CIT i art. 22g ust. 20 ustawy o PIT, w razie trwałego odłączenia od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej, wartość początkową tego środka zmniejsza się, od następnego miesiąca po odłączeniu, o różnicę między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią, w okresie połączenia, sumą odpisów amortyzacyjnych obliczoną przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tego środka trwałego.

Gdy dotyczy to środka trwałego amortyzowanego degresywnie, wydaje się, że powinniśmy tutaj postąpić tak jak w przypadku jego ulepszenia. Tzn. jeżeli odłączenie nastąpiłoby w pierwszych roku amortyzacji metodą degresywną, to podstawę naliczania odpisów amortyzacyjnych powinniśmy zmniejszyć już od miesiąca następnego po odłączeniu.

Natomiast jeżeli doszłoby do tego w drugim lub kolejnym roku podatkowym amortyzacji degresywnej, podstawę naliczania amortyzacji będziemy mogli zmienić dopiero z początkiem nowego roku podatkowego.

Te same zasady postępowania powinniśmy przyjąć, jeśli do środka trwałego amortyzowanego metodą degresywną dołączymy część składową odłączoną od innego środka, co powoduje konieczność zwiększenia jego wartości początkowej (na podstawie art. 16g ust. 17 ustawy o CIT i art. 22g ust. 21 ustawy o PIT).

Od momentu przejścia na metodę liniową podstawę naliczania odpisów amortyzacyjnych zmniejsza się/zwiększa od miesiąca następnego po odłączeniu lub przyłączeniu części składowej (urządzenia peryferyjnego).

[srodtytul]CO ZROBIĆ, GDY SAMOCHÓD CIĘŻAROWY UŻYWANY W FIRMIE PO PRZERÓBKACH STANIE SIĘ OSOBOWYM[/srodtytul]

[b]Degresywnej metody amortyzacji nie stosujemy do samochodów osobowych. Możemy ją jednak przyjąć dla pozostałych pojazdów. Warto więc zwrócić uwagę na specyficzną definicję samochodu osobowego w ustawach o PIT i CIT[/b]

Określenie „samochód osobowy” użyte w treści art. 16k ust. 1 ustawy o CIT i art. 22k ust. 1 ustawy o PIT, mówiących o degresywnej amortyzacji, należy interpretować zgodnie z definicją zawartą odpowiednio w art. 4a pkt 9 ustawy o CIT lub w art. 5a pkt 19 ustawy o PIT. Potwierdza to[b] interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 9 czerwca 2010 r. (ITPB1/415-319/10/PSZ)[/b].

Przy czym, jak zwróciła uwagę izba, dla definicji samochodu osobowego zawartych w przepisach o podatku dochodowym nie ma znaczenia [b]wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 22 grudnia 2008 r. (w sprawie Magoora C-414/07[/b]), gdyż zapadł on na gruncie ustawy o VAT (bez znaczenia jest to, że ustawa ta zawiera identyczną definicję samochodu osobowego). W praktyce oznacza to, że ograniczenia przewidziane w ustawach o PIT i CIT nadal obowiązują i dotyczą pojazdów spełniających ustawową definicję samochodu osobowego.

[ramka][b]Kiedy mamy do czynienia z samochodem osobowym[/b]

W rozumieniu przepisów o podatkach dochodowych samochód osobowy oznacza pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu nie więcej niż dziewięciu osób łącznie z kierowcą, z wyjątkiem pojazdu samochodowego:

a) mającego jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanego na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju wielozadaniowy, van,

b) mającego więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i u którego długość części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi, przekracza 50 proc. długości pojazdu; przy czym długość pojazdu to odległość między dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a tylną krawędzią podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona w linii poziomej wzdłuż pojazdu między dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a punktem wyprowadzonym w pionie od tylnej krawędzi podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków,

c) który ma otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków,

d) który ma kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu,

e) będącego pojazdem specjalnym w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku nr 9 do ustawy o VAT.

W przypadku pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony spełnienie wymagań określonych w pkt a) – d) stwierdza się na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację, oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu, zawierającego właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań.

Kopię zaświadczenia należy dostarczyć, w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (zob. art. 4b ust. 1 i 2 ustawy o CIT i art. 5c ust. 1 i 2 ustawy o PIT).

Gdy w pojeździe, dla którego wydano zaświadczenie, zostały wprowadzone zmiany, w wyniku których pojazd ten nie spełnia wymagań, o których mowa w pkt a) – d), należy pisemnie zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego o tych okolicznościach, w terminie siedmiu dni od ich zaistnienia (art. 4b ust. 3 ustawy o CIT i art. 5c ust. 3 ustawy o PIT).[/ramka]

Zdarza się, że przedsiębiorcy przerabiają auta z ciężarowych na osobowe. Jeśli taka przeróbka dotyczy pojazdu amortyzowanego metodą degresywną, będzie konieczna zmiana metody amortyzacji na liniową. Potwierdza to interpretacja [b]Izby Skarbowej w Warszawie z 29 września 2006 r. (1401/PD-4230Z-44/06/EP)[/b].

Zmiana powinna nastąpić od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zmienił się rodzaj samochodu. Jednak nie trzeba korygować odpisów już naliczonych. Jak wyjaśnił [b]Urząd Skarbowy w Dębicy w interpretacji z 22 lipca 2005 r. (PO I 415/18/05)[/b], przerejestrowanie samochodu ciężarowego na samochód osobowy (w sytuacji gdy dalej będzie wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej) nie rodzi obowiązku korekty naliczonej amortyzacji za okres od dnia nabycia samochodu do momentu przerejestrowania.

Przejście na amortyzację liniową nie będzie konieczne w sytuacji, gdy samochód choć został przerobiony, nie będzie samochodem osobowym w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Według Urzędu Skarbowego Poznań-Nowe Miasto[b] (interpretacja z 12 października 2006 r., EDB/415-33/ 06/HZA)[/b] zmiana metody amortyzacji nie będzie również potrzebna w sytuacji, gdy przyznanie statusu samochodu osobowego wynika jedynie ze zmiany przepisów, bez dokonywania zmian konstrukcyjnych w pojeździe.

Autor jest doradcą podatkowym prowadzącym własną kancelarię podatkową w Warszawie