W obrocie gospodarczym częstym sposobem rozliczania transakcji trójstronnych jest przejęcie długu (zobowiązania) wobec wierzyciela. Zgodnie z art. 519 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] „osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu)”.

Przejęcie długu może nastąpić przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika lub przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela. W wyniku przejęcia długu osoba trzecia staje się dłużnikiem wobec wierzyciela, natomiast pierwotny dłużnik zostanie zwolniony z zobowiązania.

W praktyce obrotu gospodarczego dłużnik zazwyczaj zobowiązuje się wobec osoby trzeciej zwalniającej go z zobowiązania do zapłaty wynagrodzenia równego wysokości długu i ewentualnych odsetek.

Dłużnik, który został uwolniony od zobowiązania, może zapłacić osobie trzeciej wynagrodzenie środkami pieniężnymi. Może on też zawrzeć tzw. umowę datio in solutum, gdzie w zamian za uwolnienie się od zobowiązania przekazuje jako wynagrodzenie swoje aktywa, np. udziały, akcje, nieruchomości.

[srodtytul]Bez PCC[/srodtytul]

Organy podatkowe jednoznacznie uznają, że przejęcie długu nie jest opodatkowane [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0788FC199FF9D8FB3843C5D634417688?id=185384]podatkiem od czynności cywilnoprawnych[/link] (PCC). Potwierdzają to m.in. [b]interpretacje izb skarbowych: w Poznaniu z 20 stycznia 2009 r. (ILPB2/436-112/08-2/MK) i w Katowicach z 22 czerwca 2009 r. (IBPBII/1/ 436-90/09/MZ)[/b].

Wynika to z tego, że PCC są opodatkowane jedynie czynności enumeratywnie wymienione w art. 1 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0788FC199FF9D8FB3843C5D634417688?id=185384]ustawy o PCC[/link]. Natomiast przejęcie długu nie zostało tam wymienione.

Z tego samego powodu także przekazanie aktywów przez dłużnika jako wynagrodzenia za zwolnienie go z długu jest uznawane przez fiskusa za niepodlegające PCC [b](zob. interpretacje izb skarbowych: w Poznaniu z 19 maja 2009 r., ILPB2/436-29/09-2/MK, i w Bydgoszczy z 21 grudnia 2007 r., ITPB1/436-33/ 07/MK).[/b]

Oznacza to, że podatnicy w celu uniknięcia zapłaty PCC mają możliwość tworzenia efektywnych podatkowo struktur wykorzystujących przeniesienie aktywów w ramach wynagrodzenia za zwolnienie się z długu, co nie jest kwestionowane przez fiskusa.

[srodtytul]Korzystne interpretacje…[/srodtytul]

[b]Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 29 stycznia 2009 r. (ILPB3/423-701/08-2/MM)[/b] potwierdziła z kolei całkowitą neutralność transakcji przejęcia zobowiązania i otrzymania od dłużnika w ramach wynagrodzenia za przejmowany dług udziałów innego podmiotu w podatku CIT. Wynika to z tego, że taka operacja powinna być traktowana analogicznie do otrzymanych pożyczek i kredytów, które na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link] nie są przychodem pożyczkobiorcy (kredytobiorcy).

Jak wyjaśniła izba: „przejęcie długu z jednoczesnym nabyciem udziałów w Y będzie zdarzeniem, które znajdzie swoje odzwierciedlenie w bilansie i nie będzie skutkowało przychodem podatkowym. Stanie się tak dlatego, że wnioskodawca rozpozna w swoim bilansie w aktywach udziały w Y (których wartość będzie odpowiadać wartości długu) oraz jednocześnie w pasywach zobowiązanie z tytułu długu”.

Także w decyzji [b]Izby Skarbowej w Katowicach z 14 lutego 2008 r. (IBPB3/423-273/ 07/NG) [/b]możemy przeczytać, że „ani powstanie po stronie spółki należności równej wartości przejmowanego długu, ani też uregulowanie jej w formie potrącenia ze zobowiązaniem do zapłaty ceny za nabyte w przeszłości aktywa nie spowoduje po stronie spółki powstania przychodu podatkowego”.

[srodtytul]…ale nie wszystkie[/srodtytul]

Choć to stanowisko przeważa, zdarzają się również odmienne interpretacje. Jak np. I[b]zby Skarbowej w Warszawie z 2 października 2009 r. (IPPB3/423-468/09-2/AG).[/b]

Uznała ona, że „w efekcie transakcji przejęcia długu spółka uzyska przychód podatkowy w wysokości kwoty, którą udziałowiec będzie zobligowany do uiszczenia na rzecz spółki – składającej się z wartości przejętego kredytu oraz odsetek naliczonych do momentu przejęcia zobowiązania udziałowca z tytułu kredytu”.

Wynika to z tego, że art. 12 ust. 4 ustawy o CIT określa zamknięty katalog środków, które nie stanowią przychodów, a wynagrodzenia od dłużnika za przejęcie i zapłatę zobowiązania nie zalicza się do żadnej z kategorii.

[wyimek]Organy podatkowe jednoznacznie uznają, że przejęcie długu nie jest opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych [/wyimek]

Jednocześnie w tej samej interpretacji organ uznał, że zapłata długu i odsetek przez przejmującego zobowiązanie może być kwalifikowana jako koszt podatkowy zgodnie z ogólną zasadą (art. 15 ust. 1), w myśl której kosztami są wszystkie koszty poniesione w celu m.in. osiągnięcia przychodów. Kosztem w tej sprawie było wynagrodzenie za przejmowany dług.

Istotne jest, że organ zaakceptował stanowisko podatnika co do możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odsetek od długu zapłaconych przez przejmującego zobowiązanie.

Z uwagi na rozbieżności w stanowiskach organów podatkowych i wartość kwot, na jakie mogą opiewać trójstronne transakcje przejęcia długu, warto każdorazowo rozważyć wystąpienie o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej w celu potwierdzenia, czy przejęcie długu jest neutralne, czy też wiąże się z powstaniem przychodu i co w takiej sytuacji jest kosztem uzyskania przychodu.

[i]Autor jest doradcą podatkowym w kancelarii Oleś & Rodzynkiewicz[/i]