Zasady ustalania dochodu z działalności gospodarczej u podatników prowadzących księgi przychodów i rozchodów określone są w art. 24 ust. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=80474]ustawy o PIT[/link].

Przepis ten mówi, że jest to różnica pomiędzy przychodem w rozumieniu art. 14 a kosztami jego uzyskania:

- powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków – jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego, lub

- pomniejszona o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego – jeżeli to wartość remanentu początkowego jest wyższa.

[srodtytul]Przygotowanie spisu[/srodtytul]

O wysokości dochodu często decyduje więc zmiana wartości remanentu.

[b]Przy jego sporządzaniu trzeba uwzględnić postanowienia rozporządzenia ministra finansów z 26 sierpnia 2003 r. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=170518]w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (DzU nr 152, poz. 1475 ze zm.)[/link]. [/b]

Zgodnie z § 27 w spisie należy ująć: towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, produkcję w toku, wyroby gotowe, braki i odpadki.

§ 28 stanowi, że spis z natury powinien być sporządzony w sposób staranny i trwały oraz zakończony i zaopatrzony w podpisy osób uczestniczących w spisie. Musi on zawierać co najmniej następujące dane:

- imię i nazwisko właściciela zakładu (nazwę firmy),

- datę sporządzenia spisu,

- numer kolejny pozycji arkusza spisu z natury,

- szczegółowe określenie towaru i innych składników objętych spisem,

- jednostkę miary,

- ilość stwierdzoną w czasie spisu,

- cenę w złotych i groszach za jednostkę miary,

- wartość wynikającą z przemnożenia ilości towaru przez jego cenę jednostkową,

- łączną wartość spisu z natury,

- klauzulę „Spis zakończono na pozycji...”,

- podpisy osób sporządzających spis oraz podpis właściciela zakładu (wspólników).

Niektórzy przedsiębiorcy mogą stosować uproszczenia. Przy prowadzeniu księgarń i antykwariatów księgarskich spisem z natury można obejmować jedną pozycję wydawnictwa o tej samej cenie bez względu na nazwę i nazwisko autora.

Konieczny jest jednak podział na książki, broszury, albumy i inne.

Podatnicy prowadzący kantory obejmują spisem niesprzedane wartości dewizowe. W lombardach trzeba zinwentaryzować rzeczy zastawione pod udzielone pożyczki.

[srodtytul]Konieczna wycena[/srodtytul]

Podatnik jest zobowiązany wycenić materiały i towary handlowe objęte spisem z natury według cen zakupu lub nabycia. Przedsiębiorcy stosują jednak ceny rynkowe, gdy są one niższe.

W takiej sytuacji należy przy poszczególnych pozycjach uwidocznić również jednostkową cenę zakupu (nabycia) lub koszt wytworzenia. Przyczyną wyceny według wartości rynkowej może być nie tylko uszkodzenie towaru, ale także np. jego wyjście z mody.

Spis z natury półwyrobów (półfabrykatów), wyrobów gotowych i braków własnej produkcji wycenia się według kosztów wytworzenia, a odpadów użytkowych, które w toku działalności utraciły swoją pierwotną wartość użytkową – według wartości wynikającej z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego użytkowania.

Spis z natury niesprzedanych wartości dewizowych wycenia się według cen zakupu z dnia jego sporządzenia, a w dniu kończącym rok podatkowy – według cen zakupu, jednak w wysokości nie wyższej niż kurs średni ogłaszany 31 grudnia przez NBP. Wartość rzeczy zastawionych w lombardach wycenia się według ich wartości rynkowej.

Przy działalności usługowej i budowlanej produkcję niezakończoną wycenia się według kosztów wytworzenia. Nie może to być wartość niższa od kosztów materiałów bezpośrednich zużytych do produkcji niezakończonej.

Produkcję zwierzęcą objętą spisem z natury wycenia się według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu z uwzględnieniem gatunku, grupy i wagi zwierząt.

[srodtytul]Obliczanie ceny nabycia[/srodtytul]

W celu ustalenia wartości poszczególnych składników spisu z natury materiałów i towarów handlowych według cen nabycia należy ustalić procentowy wskaźnik kosztów ubocznych zakupu (kolumna 11) w stosunku do ogólnej wartości zakupu towarów handlowych i materiałów zewidencjonowanych (w kolumnie 10) (suma kosztów ubocznych zakupu przemnożona przez 100 i podzielona przez wartość zakupu).

O tak ustalony wskaźnik należy podwyższyć jednostkowy koszt zakupu, a następnie ustalić wartość poszczególnych składników spisu z natury.

Podatnik może również dokonać wyceny wartości materiałów i towarów handlowych według cen zakupu, czyli bez podwyższenia tej ceny o wskaźnik kosztów ubocznych zakupu.

[srodtytul]Trzeba wpisać do księgi[/srodtytul]

Podatnik musi dokonać wyceny w ciągu 14 dni od zakończenia spisu z natury. Spis musi być wpisany do księgi według poszczególnych rodzajów jego składników lub w jednej pozycji (sumie), jeżeli na jego podstawie zostało sporządzone odrębne, szczegółowe zestawienie. Zestawienie takie trzeba przechowywać łącznie z księgą.

[ramka][b]Ważne! [/b]

Spis z natury powinien obejmować również towary stanowiące własność podatnika, znajdujące się w dniu jego sporządzenia poza zakładem podatnika, a także towary obce znajdujące się w zakładzie podatnika.

Towary obce nie podlegają wycenie. Wystarczy podać ich ilość i informację, czyją stanowią własność.[/ramka]

[ramka][b]Jak ustalić dochód[/b]

[b]Krok 1[/b]

W sytuacji gdy podatnik nie dokonuje podsumowania zapisów kolejnych miesięcy narastająco od początku roku, to po zakończeniu roku podatkowego musi na oddzielnej stronie w księdze sporządzić zestawienie roczne. W tym celu należy wpisać do właściwych kolumn sumy z poszczególnych miesięcy i dodać je.

[b]Krok 2[/b]

Należy ustalić wartość osiągniętego przychodu w roku podatkowym (kolumna 9 księgi).

[b]Krok 3[/b]

Trzeba obliczyć wysokość poniesionych w roku podatkowym kosztów uzyskania przychodów.

W tym celu do wartości spisu z natury na początek roku podatkowego należy doliczyć wartość zakupu towarów handlowych (materiałów) z kolumn 10 i 11, a następnie pomniejszyć o wartość spisu z natury sporządzonego na koniec roku podatkowego.

Wynik tego obliczenia podatnik musi powiększyć o kwotę wydatków z kolumny 14 oraz pomniejszyć o wartość wynagrodzeń w naturze w tej części, w której wydatki (koszty) zostały zaksięgowane w innych kolumnach księgi przychodów i rozchodów (np. w gastronomii koszty zakupu materiałów i towarów handlowych zużytych do przygotowania posiłków dla pracowników).

[b]Krok 4[/b]

Wartość osiągniętego przychodu (kolumna 9) trzeba pomniejszyć o wysokość poniesionych w roku podatkowym kosztów. Wynikająca z tego obliczenia różnica jest dochodem osiągniętym w roku podatkowym. [/ramka]