Chodzi przede wszystkim o raportowanie transakcji między podatnikami z różnych państw Unii Europejskiej.

Warto więc pokrótce przyjrzeć się tym zmianom i zadbać, aby – w związku z ich wprowadzeniem – odpowiednie służby księgowe zostały zawczasu wyposażone w procedury i programy dostosowane do nowych potrzeb.

Oto odpowiedzi na podstawowe pytania, które nasuwają się po lekturze nowych przepisów.

[srodtytul]VAT R/UE i kod PL[/srodtytul]

[b]- Kto według nowych regulacji składa zgłoszenie rejestracyjne VAT R/UE i stosuje kod PL dla transakcji wewnątrzwspólnotowych?[/b]

Od nowego roku takie zgłoszenie będą musieli złożyć (oprócz przedsiębiorców do tej pory do tego zobowiązanych):

- podatnicy nabywający usługi będące dla nich importem usług oraz

- podatnicy świadczący, wykazywane w informacjach podsumowujących, usługi na rzecz podatników z krajów UE (lub osób prawnych niebędących takimi podatnikami, zidentyfikowanych na potrzeby VAT w tych krajach), których miejscem świadczenia będzie państwo usługobiorcy.

Podatnicy, którzy do tej pory nie byli zobowiązani do złożenia zgłoszenia VAT R/UE, a będą objęci tym obowiązkiem pod rządami nowych przepisów, mogą zarejestrować się już od 1 grudnia tego roku. Warto więc z tej możliwości skorzystać. Będą również musieli posługiwać się NIP poprzedzonym kodem PL.

[srodtytul]Kto zapłaci podatek[/srodtytul]

[b]Kto będzie rozliczał podatek w przypadku usług, dla których miejscem świadczenia jest państwo usługobiorcy?[/b]

Według nowych przepisów, jeżeli polski podatnik VAT wyświadczy usługę na rzecz podatnika z innego państwa UE, nie będzie zobowiązany do rozliczenia podatku w tym państwie, chyba że:

- posiada tam siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub stałe miejsce prowadzenia działalności;

- posiada tam jakiekolwiek miejsce prowadzenia działalności (także inne niż stałe), które wykorzystuje do świadczenia tych usług (pomimo braku siedziby lub stałego miejsca zamieszkania).

Niespełnienie tych przesłanek skutkować ma koniecznością rozliczenia zagranicznego VAT przez usługobiorcę.

Opisywany przepis budzi wątpliwości, gdyż wkracza w sferę regulacji podatkowej innych państw członkowskich.

Nakłada on również na polskich podatników obciążenia administracyjne nieznajdujące uzasadnienia w prawie wspólnotowym – muszą oni bowiem rozliczyć VAT w innym państwie UE, jeśli posiadają na jego terytorium jakiekolwiek miejsce prowadzenia działalności (również inne niż stałe).

Takie rozwiązanie prowadzić może do podwójnego opodatkowania. W praktyce obowiązek ten będzie również trudny do wyegzekwowania przez polskie ograny, które nie mogą wchodzić w kompetencje swoich odpowiedników w innych państwach UE.

[srodtytul]Nowości w rejestrze [/srodtytul]

[b]- Jakie dane dotyczące usług świadczonych na rzecz podatników z UE trzeba będzie obligatoryjnie zawrzeć w rejestrze sprzedaży VAT?[/b]

Od 1 stycznia 2010 r. podatnicy świadczący usługi, których miejsce świadczenia znajduje się poza Polską, w prowadzonej ewidencji (rejestrze sprzedaży) będą musieli podać informacje dotyczące tych usług: ich nazwę, wartość bez podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze.

Okres, w którym trzeba je będzie wykazać w rejestrze, zależeć będzie od momentu powstania obowiązku podatkowego dla tego rodzaju usług świadczonych w Polsce. Natomiast w wypadku usług świadczonych na rzecz podatników z innego państwa UE, dla których miejscem świadczenia będzie państwo usługobiorcy, trzeba będzie odpowiednio stosować nowe przepisy dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego.

[srodtytul]Kogo to dotyczy[/srodtytul]

[b]- Kto musi zwrócić szczególną uwagę na nowe obowiązki i jak się do nich przygotować?[/b]

Czasu na przygotowanie się do nowych rozwiązań pozostało bardzo niewiele. Nowym przepisom powinni się przyjrzeć wszyscy, również potencjalnie uczestniczący w wymianie usług i towarów z państwami UE.

W pierwszej kolejności należy ustalić, czy nowe regulacje spowodują konieczność zgłoszenia na VAT UE, składania informacji podsumowujących (rozszerzenia ich zakresu) bądź wykazywania dodatkowych danych w rejestrze. Następnie ustalenia te należy przenieść na grunt dotychczasowej praktyki i metodologii raportowania, uwzględniając przy tym warunki wynikające z kontaktów z własnym urzędem.

Najwięcej pracy będą mieli ci podatnicy, którzy muszą dostosować do nowych rozwiązań rozbudowane systemy księgowo-informatyczne czy automatycznego zarządzania przedsiębiorstwem. Nie czeka ich co prawda kryzys nowego roku 2000, ale muszą zdawać sobie sprawę z szerokiej skali wprowadzanych zmian (zwłaszcza w zestawieniu z nowymi regułami dotyczącymi miejsca świadczenia usług). Również jednak mniejsi przedsiębiorcy powinni przypomnieć sobie o nowych formalnościach wcześniej niż tuż przed świętami Bożego Narodzenia.

[srodtytul]Informacje także dla usługodawców[/srodtytul]

[b]- Kto według nowych regulacji będzie zobowiązany do składania informacji podsumowujących?[/b]

Obecnie informacje te muszą składać ci, którzy dokonują wewnątrzwspólnotowych transakcji towarowych. Od 1 stycznia 2010 r. obowiązek ten zostanie rozszerzony na podatników VAT świadczących (stosownie do art. 28b [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]ustawy o VAT[/link] w nowym brzmieniu) usługi na terytorium innego niż Polska państwa UE na rzecz podatników z tego państwa (lub osób prawnych zidentyfikowanych tam na potrzeby VAT).

Dotyczyć będzie jedynie tych usług, od których VAT za granicą będzie rozliczać usługobiorca i które nie będą usługami zwolnionymi bądź opodatkowanymi zerową stawką (jej odpowiednikiem w innym państwie UE).

Nowe obowiązki dotyczą więc tych przedsiębiorców, którzy dotychczas nie składali informacji podsumowujących, a świadczą na rzecz unijnych podatników usługi rozliczane za granicą przez tych usługobiorców. Nie będą one dotyczyć tych, którzy jedynie nabywają usługi od kontrahentów zagranicznych. Dla podatników składających informacje także obecnie zmiany te oznaczają jedynie rozszerzenie katalogu pozycji wykazywanych w informacji.

[srodtytul]Za jaki okres[/srodtytul]

[b]- Za jaki okres będą składane informacje podsumowujące? [/b]

Według dotychczasowych przepisów informacje podsumowujące są składane za okresy kwartalne. Od nowego roku regułą będzie miesięczne składanie tych informacji (po miesiącu powstania obowiązku podatkowego z tytułu transakcji wewnątrzwspólnotowych).

Nowe przepisy przewidują wyjątki od tej reguły. I tak podatnicy mogą (lecz nie muszą) składać informacje za okresy kwartalne w następujących sytuacjach:

- przy wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów (również dostawach w ramach transakcji trójstronnych), jeżeli całkowita wartość tych transakcji nie przekracza w kwartale (i w żadnym z czterech poprzednich kwartałów) 500 tys. zł (od 1 stycznia 2012 r. będzie to jedynie 250 tys. zł);

- przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów, jeżeli całkowita wartość tych transakcji, bez podatku, nie przekracza w danym kwartale 50 tys. zł;

- przy świadczeniu usług na rzecz podatników z innych państw UE, bez limitów kwotowych.

Nowe przepisy doprowadzą więc do znacznego zwiększenia obciążeń administracyjnych przedsiębiorców. Podatnicy uczestniczący w obrocie towarowym w ramach UE będą zobowiązani, po przekroczeniu limitów, do częstszego niż obecnie składania informacji podsumowujących.

Dodatkowo, aby ocenić, czy mieszczą się w tych limitach, będą musieli śledzić wysokość dokonywanych operacji.

[srodtytul]Po przekroczeniu limitu[/srodtytul]

[b]- Co, jeśli wartość obrotu przekroczy limity dające prawo do raportowania kwartalnego? [/b]

W takiej sytuacji podatnicy będą zobowiązani do składania informacji za okresy miesięczne. Gdy limity zostaną przekroczone w jednym z dwóch pierwszych miesięcy kwartału, podatnicy będą składali informacje miesięczne począwszy od informacji za miesiąc przekroczenia limitu.

Natomiast jeżeli do takiej sytuacji dojdzie w trzecim miesiącu kwartału, podatnicy za ten kwartał złożą jeszcze pojedynczą informację podsumowującą, informacje miesięczne będą składane za miesiąc następujący po tym kwartale i kolejne miesiące.

[srodtytul]Skrócony termin[/srodtytul]

[b]- W jakim terminie według nowych przepisów składa się informacje podsumowujące?[/b]

Do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu/kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy. Termin złożenia informacji ulegnie więc dwojakiemu skróceniu: po pierwsze, zasadą będzie raportowanie miesięczne; po drugie, podatnicy będą mieli mniej czasu na składanie informacji, końcowy termin na złożenie informacji przypadnie bowiem 15 dnia miesiąca po okresie raportowym (obecnie jest to 25 dzień miesiąca).

Oznacza to znaczne zwiększenie obciążeń administracyjnych i finansowych dla uczestników obrotu wewnątrzwspólnotowego, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że systemy księgowe i obieg dokumentów u podatników jest przystosowany do składania informacji podsumowujących i deklaracji VAT w terminie do 25 dnia miesiąca (przepisy dotyczące terminu składania deklaracji się nie zmieniają). Skutkiem tego może być również wiele problemów w praktyce i konieczność częstego korygowania informacji podsumowujących.

Jedyny wyjątek to informacje podsumowujące składane elektronicznie, mogą być bowiem złożone do 25 dnia miesiąca po okresie, w którym powstał obowiązek podatkowy. W stosunku do nich utrzymano zatem obecnie obowiązujący limit czasowy.

[srodtytul]Te same dane[/srodtytul]

[b]- Czy w informacjach podsumowujących trzeba będzie zawrzeć nowe dane?[/b]

Zmienione przepisy dotyczące informacji podsumowujących nie wprowadzają szczególnych regulacji co do ich zawartości, różnych od rozwiązań obecnie obowiązujących.

Praktycznie jedyna znacząca modyfikacja powinna dotyczyć wprowadzenia do formularzy VAT-UE i VAT-UEK rubryk potrzebnych do wykazywania usług świadczonych na rzecz zagranicznych podatników (na razie nie ma stosownego rozporządzenia i wzorów tych formularzy).

Powinien pojawić się także nowy załącznik do informacji wypełniany w przypadku, gdyby liczba transakcji usługowych przekroczyła miejsce w podstawowym formularzu.

Oznacza to, że obciążenia administracyjne i finansowe związane z wdrożeniem nowych procedur i modyfikacją systemów informatyczno-księgowych podatników przynajmniej w tym zakresie znacząco nie wzrosną.

[srodtytul]Które usługi[/srodtytul]

[b]- Za jaki okres w informacjach podsumowujących wykazuje się usługi nimi objęte?[/b]

Według nowych przepisów usługi, dla których miejscem świadczenia jest inne państwo UE (państwo usługobiorcy), będą wykazywane w informacjach podsumowujących sporządzanych po okresie, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu ich świadczenia. Należy tu odpowiednio stosować nowe regulacje dotyczące określania momentu powstania obowiązku w odniesieniu do tych usług.

Co do zasady powstanie on z chwilą wykonania usług. Jednak w przypadku usług, dla których określane są terminy płatności lub rozliczeń, obowiązek ten powstanie z upływem każdego okresu rozliczeniowego (jeżeli terminy płatności lub rozliczeń nie upływają w danym roku, obowiązek podatkowy powstaje z upływem każdego roku podatkowego).

Dodatkowo należy pamiętać o odpowiednim stosowaniu przepisu dotyczącego określania momentu powstania obowiązku podatkowego w razie otrzymania części należności (przedpłata, zaliczka, zadatek, rata) przed wykonaniem usługi, bo obowiązek w takim wypadku powstaje z chwilą otrzymania tej części.

[ramka][b]Komentuje Szymon Czerwiński, doradca podatkowy w Accreo Taxand[/b]

[b]Czy skrócenie terminu składania informacji podsumowujących to wymóg stawiany przez Brukselę? [/b]

Nie, to autorski pomysł naszego ustawodawcy. Nie wynika to z przepisów wspólnotowych, dyrektywa mówi bowiem jedynie o konieczności sporządzenia takich informacji w terminie nie dłuższym niż miesiąc.

Praktycznie jedynym powodem, wskazanym w uzasadnieniu nowych przepisów, przemawiającym za skróceniem terminu na złożenie informacji są opóźnienia w ich przesyłaniu przez pocztę.

Sytuację taką należy ocenić jako niedopuszczalną, bo prowadzi do przerzucenia na podatników następstw niewydolności w funkcjonowaniu państwowego doręczyciela. Budzić musi ona tym większe wątpliwości, iż w toku prac sejmowych wskazywano na brak spójności między nowymi przepisami ustawy o VAT i regulacją wspólnotową w tym zakresie.

Utrzymanie dotychczasowego terminu składania informacji wysyłanych elektronicznie należy ocenić pozytywnie, jako że prowadzi do zmniejszenia obciążeń podatników.

Jednak zróżnicowanie terminów dla informacji składanych drogą pocztową i elektronicznie może budzić wątpliwości w kontekście zasady równego traktowania i nie ma uzasadnienia z perspektywy podatników zobowiązanych do ich składania.[/ramka]